Waarom oude filmklassiekers in coronatijd weer succes oogsten

Geen enkele film lokte in 2020 wereldwijd meer bezoekers naar de cinema dan Bad Boys for Life van onze eigenste Adil El Arbi en Bilall Fallah. Maar de winnaar van de ticketverkoop in de maand juni, en het antwoord op de quizvraag hierboven, is Steven Spielbergs iconische avonturenfilm uit 1993: Jurassic Park. Geen vervolg, geen spin-off, maar dezelfde kaskraker die de laatste 27 jaar al drie keer de eerste plaats opeiste in de VS. Al kreeg de film in 2013 voor zijn twintigste verjaardag wel een nieuw jasje in de vorm van een visuele upgrade.

Juni bleek een goede maand voor Spielberg, want het hernieuwde succes van Jurassic Park werd op de voet gevolgd door zijn andere dierenklassieker Jaws. De haaienfilm uit 1975 kwam een kleine 100.000 dollar tekort om de 750.000 dollar (ongeveer 640.000 euro) aan cinematickets van Jurassic Park te evenaren. Een druppel op een hete plaat als je het vergelijkt met pakweg Bad Boys for Life, die voor de lockdown 60 miljoen euro verdiende tijdens zijn openingsweekend. 

Maar het is midden 2020 en bij zowat elk aspect van ons leven komt er nu een corona-asterisk te staan. Ook in de filmindustrie. Langverwachte publieksfavorieten Tenet van Christopher Nolan en Disneys Mulan worden steeds uitgesteld en bioscopen verliezen zo het nodige aanbod om bezoekers aan te trekken.

Het mag dan ook geen verrassing zijn dat cinema’s en filmstudio’s wereldwijd teruggrijpen naar de catalogus. Want het zijn niet enkel loslopende dino’s en misbegrepen moordhaaien die terugkeren naar het grote scherm. Een snelle blik op de top honderd van best verdienende films dit jaar levert talloze bekende namen op als Ghostbusters, Inside Out en Gremlins. 

Ook dichter bij huis zien we meer en meer bekende namen op de affiches staan. Zo kunnen ‘potterheads’ sinds begin juli naar een aantal Harry Potter-films kijken in 4DX (een 3D-film gecombineerd met één of meer fysieke effecten). Volgens een woordvoerder van producent Warner Bros. gingen er al 10.000 fans naar zo’n voorstelling kijken. In afwachting van Tenet kun je ook de hersenkraker Inception herbekijken, in imax ditmaal. En dan hebben we het nog niet over de resem aan heruitgebrachte films die meer gericht zijn op cinefielen, zoals Crash van David Cronenberg.

Meesterwerk

Heb je een van bovenstaande films nog nooit gezien, dan is nu het ideale moment om ze na datum op het grote scherm te bekijken. Maar wat bezielt mensen om opnieuw geld neer te tellen voor een film die ze wel al zagen? “Ik heb die vraag altijd heel bizar gevonden”, zegt Jan Temmerman, voormalig filmjournalist bij deze krant. “Film moet zowat de enige kunstvorm zijn waarvan mensen vinden dat één visie volstaat. Als je een schilderij koopt, kijk je er dan maar één keer naar? Als je een boek hebt gelezen, gooi je het dan weg in plaats van in je boekenkast te zetten?” Kort door de bocht, zo zegt Temmerman zelf, maar volgens hem schrijven kijkers een film te snel af gewoon omdat ze het verhaal en de afloop al kennen.

De 67-jarige filmkenner geeft als voorbeeld The Usual Suspects, een bekende ‘wie-was-het-film’ uit 1995. “Een bijzonder spannende thriller die ik al meermaals zag en nog ga zien, hoewel ik ondertussen wel weet wie het was. Maar de film is zo knap gemaakt, zet ons zo vaak op het verkeerde been, dat het antwoord – wie heeft het gedaan, wie stapt er in het huwelijksbootje met wie, redt de held al dan niet de wereld? – slechts één onderdeel is van het plezier dat je kunt beleven.” 

Weten hoe de film afloopt, geeft de kijker volgens Temmerman meer ruimte om aandacht te besteden aan het camerawerk, de muziek en andere technische elementen. Het is ook een manier om af te toetsen of een meesterwerk van twintig jaar geleden dat vandaag nog altijd is.

Naast de technische kant is er een emotionele meerwaarde verbonden aan herhaaldelijke visies van een film. Een studie van de Universiteit van Arizona over culturele herconsumptie stelt dat films herbekijken ons kan laten reflecteren over onze persoonlijke groei. Wie was ik toen ik de film de eerste keer zag en waar sta ik nu? 

Maar de grootste en meest voor de hand liggende reden om voor de 42ste keer te kijken hoe Harry Potter het zusje van zijn beste vriend versiert, is nog altijd pure, simpele nostalgie. Neem het aan van iemand die minstens eenmaal per jaar twaalf uur van zijn leven toewijdt aan de uitgebreide trilogie van The Lord of the Rings: net zoals er comfortfood bestaat, grijpen we in tijden van crisis ook graag terug naar comfortfilms. Als een visueel dekentje waaronder we ons veilig voelen.

Of zoals collega en dino-connaisseur Katrin Swartenbroux het ooit wondermooi verwoordde in deze krant: “Wanneer het moeilijk gaat zijn we geneigd om steeds dezelfde cultproducten te consumeren. Dat is normaal. Onderzoek heeft uitgewezen dat nostalgie een goede vorm van therapie is, omdat films die we keer op keer gezien hebben ons niet meer kunnen verrassen. We weten hoe ze aflopen en we weten dat ze ons niet zullen teleurstellen.”