Strooit liberale nota niet te veel zand in formatiemachine? Magnette (PS) en De Wever (N-VA) straks naar de koning

Eerst het goede nieuws: Paul Magnette (PS) en Bart De Wever (N-VA) kregen hun koninklijke opdracht aan de vooravond van de nationale feestdag, en sindsdien hebben we weinig of niets meer vernomen over de federale formatie. Dat er geen strategische perslekken zijn om politieke rivalen te dwarsbomen, wijst erop dat alle betrokkenen inzien dat alles op alles moet worden gezet om eindelijk een volwaardige federale regering te vormen. We zijn intussen meer dan één jaar en twee maanden na de verkiezingen. 

Magnette en De Wever werken aan een zogenoemde paars-gele coalitie van PS, SP.A, N-VA, CD&V, CDH, MR en Open VLD. Ze moeten overeenstemming zoeken rond drie belangrijke thema's: communautaire hervormingen, sociaal-economisch beleid en veiligheid en migratie.

Het communautaire, waarbij het onder meer gaat over volksgezondheid en arbeidsmarktbeleid, moet de N-VA charmeren. Het sociaal-economische is dan weer van belang voor de socialisten, die staan voor meer geld voor de zorg en voor een fatsoenlijk minimumpensioen. Voor de liberalen is dat ook belangrijk, maar zij vinden dat alles betaalbaar moet blijven, bijvoorbeeld door meer flexibiliteit op de arbeidsmarkt of door meer mensen aan het werk te krijgen. 

Veiligheid en migratie moet de voorstanders van "law and order" verleiden, en misschien ook wel Vlaams Belang electoraal de pas afsnijden. Dat Vlaams Belang was de grote winnaar van de verkiezingen van vorig jaar. 

Na alle mislukte formatiepogingen staan de politici onder grote druk om er nu eindelijk eens iets van te bakken. Bij gebrek aan doortastend beleid blijft de staatsschuld oplopen, en dat heeft de aanhoudende coronacrisis alleen maar erger gemaakt. 

De restregering van premier Sophie Wilmès (MR) moet alle zeilen bijzetten om die coronacrisis onder controle te krijgen, maar in september moet Wilmès het vertrouwen van de Kamer vragen. Het hoeft dus geen betoog dat er tegen dan best een volwaardige regering in de steigers staat.  

Dat Paul Magnette en Bart De Wever nu door één deur kunnen, betekent niet dat alle formatieobstakels van de baan zijn. De knoop lijkt nu aan de blauwe kant van het politieke spectrum te liggen. Gisteren nog kregen de opdrachthouders een nota met opmerkingen en wensen van MR en Open VLD. 

De liberale voorzitters Georges-Louis Bouchez en Egbert Lachaert zijn trouwens nog wat kregelig. Ze hebben het gevoel dat ze door N-VA-voorzitter Bart De Wever en SP.A-voorzitter Conner Rousseau aan het lijntje zijn gehouden tijdens de formatiepoging van de zogenoemde "drie koningen" (Bouchez, Lachaert en  Coens). Dat er de afgelopen dagen in de pers is gesuggereerd dat het bedoeling is om de "lastige" Bouchez en zijn MR eraf te rijden, wordt evenmin gesmaakt.

Wetstraatjournalist Johny Vansevenant hoort bij de N-VA en de socialisten dat Egbert Lachaert te veel "een brave jongen is die aan de hand van Georges-Louis Bouchez loopt".

Dat de liberalen op zijn zachtst gezegd koele minnaars zijn van een nieuw rondje staatshervorming, is ook geen geheim. Afgelopen dinsdag liet vicepremier Alexander De Croo (Open VLD) andermaal weten geen fan te zijn van een nieuwe focus daarop. "Mensen beschermen, op het vlak van gezondheid en voor de economische gevolgen van de coronacrisis, zal onze enige prioriteit mogen zijn", aldus De Croo.

Over communautaire hervormingen zonder grondwetswijziging zouden de liberalen wel bereid zijn te praten, maar dan alleen als daarbij efficiëntiewinst kan worden geboekt. 

Johny Vansevenant hoort bij de N-VA en de socialisten dat de nota van de liberalen "een torpedo richting CD&V" is, "een Scudraket richting PS" en "serieuze klappen voor ons" bevat. Hier wordt verwezen naar ethische kwesties zoals een versoepeling van de abortuswetgeving en de suggesties om niet alleen verder te regionaliseren, maar eventueel ook te herfederaliseren. In de nota staat het woord "Bundestreue", wat staat voor federale loyauteit: de federale overheid moet loyaal zijn tegenover de deelstaten, de deelstaten moeten onderling loyaal zijn en ook tegenover de federale overheid.

Bij CD&V lijkt het vertrouwen niet aangetast, maar dat is niet zo bij de socialisten en de N-VA. "Zij vrezen dat de liberale nota vooral door Bouchez is geschreven", zegt Vansevenant. "Ze denken dat Bouchez niet te vertrouwen is en dat het met hem aan tafel zal mislukken. Ze zeggen dat Bouchez alleen uit is op Wilmès III." Bouchez heeft mogelijk veel te verliezen: de MR levert nu niet alleen de premier, maar is sterk vertegenwoordigd in zowel de federale als de Waalse regering. Is de MR-voorzitter erop uit om de formatie te blokkeren? In liberale kringen wordt dit bij hoog en bij laag ontkend.

Op 20 juli heeft koning Filip Paul Magnette en Bart De Wever gevraagd "om de nodige initiatieven te nemen met het oog op de vorming van een regering die steunt op een brede meerderheid in het parlement". In mensentaal betekent dat "een formatie voorbereiden".

Vanmiddag brengen ze een eerste keer verslag uit over hun opdracht. Een nieuwe regering zal nog niet voor vandaag zijn. Dat hoeft ook niet, want de regering-Wilmès heeft nog tot september het vertrouwen van het parlement.

Bij de liberalen is te horen dat men best eens begint met onderhandelingen met alle partners aan tafel, maar het lijkt erop dat ze met hun nota van gisteren het wantrouwen bij N-VA en socialisten weer hebben aangewakkerd. Wellicht worden er dus nog verlengingen gespeeld.

Beluister hieronder de analyse van Johny Vansevenant in "De ochtend" en de vooruitblik van Michaël Van Droogenbroeck in "Het Journaal":