Wie wordt Joe Bidens running mate? Een ding is zeker: het wordt een vrouw

Welke running mate kiest een presidentskandidaat? De veepstakes – het vierjaarlijkse keuzeproces waarin wordt ­bepaald wie de mogelijke vicepresident wordt – kan in Amerika altijd op ruime aandacht rekenen. Het is voer voor analyses en opiniestukken in de media, je kunt er geld op inzetten bij de bookmakers. Maar je kunt er ook gerust je schouders over ophalen: een running mate is doorgaans niet doorslaggevend voor het stemgedrag van Amerikanen, en zo veel politieke invloed heeft een vicepresident in de regel ook weer niet.

Dit jaar is dat anders. Zelden stond er zo veel op het spel als bij deze turbulente verkiezingen, en zelden was de keuze voor een running mate zo belangrijk voor de Democraten. Deze week maakt Joe Biden zijn keuze bekend.

Mocht Biden (77) in november de verkiezingen winnen, dan is hij veruit de oudste man die tot president wordt ­beëdigd in de geschiedenis van de Verenigde Staten. ­Donald Trump, nummer 2 op die ranglijst, was 70 toen hij aan het hoogste ambt begon. De kans dat Biden zich voor een tweede termijn beschikbaar stelt, wordt dan ook klein geacht. ‘Ik ben een overgangskandidaat’, zei hij in maart van dit jaar; kennelijk ziet ­Biden zichzelf slechts als tussenpaus.

Degene die Biden aanwijst als zijn running mate, kan daarom worden gezien als de potentiële presidentskandidaat voor de Democraten in 2024. ‘Dit is als auditie doen om de volgende leider van de Democratische Partij te worden’, zei senator Heidi Heitkamp van North ­Dakota onlangs, over de gesprekken die kanshebbers nu voeren met de partijtop. En of Biden de verkiezingen nu wel of niet wint, zijn keuze zal hoe dan ook een aanwijzing zijn voor de koers van de verdeelde Democratische Partij: buigen ze linksaf richting Bernie Sanders of blijven ze meer in het midden?

Ook de staat waarin de VS verkeren, maakt Bidens keuze zwaarwegend. Het land bevindt zich in een economische, culturele en gezondheidscrisis. Het begon met het coronavirus, dat in Amerika tot dusver zo’n 150 duizend levens heeft geëist en de zwakte van het gezondheidsstelsel genadeloos heeft blootgelegd. De pandemie leidde tot miljoenen werklozen en talloze faillissementen; de VS staan voor de keuze op welke manier men het land wil herstellen – in welke industrieën men wil investeren, welke bedrijfstakken men wil herstellen.

Daarnaast roepen de gewelddadige dood van George Floyd en de daarop­volgende Black Lives Matter-protesten de vraag op hoe raciale ongelijkheid in Amerika moet worden bestreden.

Deze vraagstukken vereisen een vice­president die verantwoordelijkheid kan dragen en naast de president een grote rol kan spelen. Historisch en grondwettelijk gezien hoeft het ambt niet veel om het lijf te hebben. Eigenlijk bleken alleen Dick Cheney en Joe Biden – beiden niet al te opvallende running mates – meer invloed op het beleid van hun president uit te oefenen dan vooraf was voorspeld. ­Verwacht wordt dat Biden met zijn vicepresident net zo’n tandem wil vormen als hij destijds vormde met Obama.

Dus wie zal Joe Biden kiezen?

Het wordt sowieso een zij. Al tijdens de voorverkiezingen heeft Biden laten weten een vrouw te zullen kiezen. Een besluit dat meer dan 50 procent van de mogelijkheden uitsluit; vrouwen vormen in de Amerikaanse politiek nog altijd een minderheid. Biden zei dat zijn ­vicepresident de nodige ervaring moet hebben om op ieder moment (lees: als hij ziek wordt of komt te overlijden) president te kunnen worden, en sterk moet zijn waar hij zwakheden kent. Ook hoopt hij op een simpatico running mate, een gelijkgestemde.

Daarbij wordt de druk om een vrouw van kleur te kiezen de laatste weken opgevoerd; het zijn immers gekleurde gemeenschappen die hard zijn getroffen door corona, werkloosheid, politie­geweld en racisme. Afgelopen week zei Biden dat er vier Afro-Amerikaanse vrouwen op zijn shortlist staan. Hij wilde zich echter niet committeren aan de keuze voor een gekleurde vrouw.

Het is gangbaar dat een veep ervaring heeft als senator of gouverneur. Maar onder de Afro-Amerikaanse kanshebbers is er maar één (Kamala Harris) met dergelijke ervaring; in Amerika krijgen vrouwen – en zeker zwarte vrouwen – maar mondjesmaat toegang tot de hogere ­politieke ambten. Tot nog toe zijn slechts twee Afro-Amerikaanse vrouwen tot ­senator gekozen (Harris en Carol Moseley Braun), geen enkele heeft ooit het ­gouverneurschap gewonnen. Biden zal dus ook naar ervaring op andere terreinen moeten kijken: hoe leidt iemand de politie, hoe loodst iemand een stad door een pandemie?

Andere overwegingen in Bidens keuze: kan zijn running mate kiezers trekken bij wie hij zelf minder goed ligt? Jongeren bijvoorbeeld, of latino’s. Kan zij de linkerflank van de Democratische Partij overtuigend aanspreken – de ­teleurgestelde en gefrustreerde harde kern van Bernie Sanders die niet veel ziet in de beduidend minder gepassioneerde Biden – terwijl zij tegelijkertijd niet het midden van zich vervreemdt? Vertegenwoordigt zij een swingstaat?

En ook niet onbelangrijk: is zij bestand tegen kritiek van Trump? Biden is, volgens de peilingen, vooralsnog tamelijk ongevoelig gebleken voor de aanvallen van de president, mede doordat hij zich weinig laat zien en horen. Het Republikeinse kamp kijkt daarom naar verluidt reikhalzend uit naar de bekend­making van zijn running mate, in de verwachting dat zij een minder ongrijpbaar slachtoffer zal zijn.

FAVORIETEN

Kamala Harris (55) Senator voor ­Californië sinds 2017. Voormalig Democratisch presidentskandidaat. Voorheen officier van justitie en procureur-­generaal in Californië. Topfavoriet.

Als Biden inderdaad een running mate van kleur zoekt, is er niemand op zijn shortlist die zo’n goed cv (plus nationale naamsbekendheid) heeft als Harris, kind van een Indiase moeder en een Jamaicaanse vader. Ze maakte indruk door haar scherpe ondervraging bij de benoeming van hoge rechter Brett Kavanaugh, die werd beschuldigd van aanranding. Politiek ligt ze redelijk op één lijn met ­Biden. Ze stelde belastingverlaging voor de middenklasse voor, diende een wetsvoorstel in om lynchen tot federaal misdrijf te maken en pleitte onlangs voor politiehervorming.

Als strafpleiter stelde ze zich tamelijk passief op bij pogingen tot politiehervorming en bij onrechtmatige veroordelingen. Ook liet ze bankier Steve Mnuchin glippen, de huidige minister van ­Financiën, toen zijn bank tijdens de ­huizencrisis met overheidssubsidie tienduizenden Californiërs op straat zette. De laatste tijd werkt Harris met progressieve collega’s als Sanders aan wetgeving, maar onlangs stemde ze juist weer niet voor zijn voorstel om geld over te hevelen van defensie naar onderwijs en sociale voorzieningen; dat politieke opportunisme maakt haar niet geliefd bij idealistisch links. Harris is vriendschappelijk met Biden, maar viel hem in de race om het presidentskandidaatschap tijdens een tv-debat hard aan, omdat hij in de jaren zeventig had gestemd tegen het inzetten van bussen om scholen etnisch meer te mengen, volgens Harris heeft dit segregatie in stand gehouden. Kan Biden daaroverheen stappen?

Elizabeth Warren (71) Senator voor Massachussetts sinds 2013. Voormalig ­Democratisch presidentskandidaat. Was hoogleraar rechten aan Harvard.

Warren uit al jaren kritiek op de concentratie van vermogen en macht van het bedrijfsleven. Ze deed voorstellen om grote bedrijven op te splitsen en de allerrijksten te belasten, en zo sociale hervormingen te financieren. Nu richt ze zich op de bestrijding van de coronacrisis. Als vicepresident kan ze een belangrijke rol spelen bij het economisch herstel van de VS en als geen ander de ideologische verschillen in de Democratische Partij overbruggen.

Kiezen voor Warren zou een signaal zijn voor een progressievere koers van de partij en het Sanders-kamp aantrekken. Maar Warren is wellicht te links voor gematigde Republikeinen (die niet op Trump willen stemmen) en misschien ook voor gematigde Democraten als Biden zelf, al heeft ze haar standpunt over gezondheidszorg (universele ­ziektekostenverzekering) bijvoorbeeld al ­opgeschoven naar dat van Biden (eerst ­Obamacare aanpassen). Ondanks hun ideologische verschillen respecteren ze elkaar zeer; Biden vroeg Warren al eerder als running mate, toen hij in 2016 overwoog zich verkiesbaar te stellen. Warren heeft twee grote nadelen: naast Biden is ze eigenlijk te oud en te wit. Als Biden wint, lijkt ze geschikter als ­minister dan als vicepresident.

Susan Rice (55) Voorheen Nationaal Veiligheidsadviseur en VN-ambassadeur.

Snelle stijger bij de bookmakers. Rice was nauw betrokken bij doorbraken van de regering-Obama op buitenlands gebied, zoals de nucleaire deal met Iran en het klimaatakkoord van Parijs. Defensie-expert; kan omgaan met ‘lastige’ landen als Iran, Noord-Korea, Rusland, China en Israël. Onlangs pleitte ze er in een opiniestuk voor dat het Congres 5 miljard dollar uittrekt om de verkiezingen vrijer en eerlijker te laten verlopen.

Republikeinse complotdenkers zien haar als sleutelfiguur in de ‘coup’ van de regering-Obama tegen Trump. Haar wordt (net als Hillary Clinton) ook altijd nagedragen dat ze de aanval op het ­Amerikaanse consulaat in de Libische stad Benghazi in 2012 bagatelliseerde. Grote troef: ze is close met Biden. Ze werkte dagelijks met hem in de regering-Obama en hun werkrelatie gaat ­terug tot de jaren negentig.

Tammy Duckworth (52) Senator voor Illinois sinds 2017.

Verloor beide benen in de Irak-oorlog. Promoveerde tot luitenant-kolonel. ­Duckworth werkte als staatssecretaris voor Veteranenzaken onder Obama, was volksvertegenwoordiger in het Congres. Prominent woordvoerder op het gebied van nationale veiligheid. Opereert net als ­Biden in het politieke midden.

Ze gaat graag de strijd aan met Trump en diens aanhangers, zoals Fox-presentator Tucker Carlson, die haar vaderlandsliefde in twijfel trok toen zij pleitte voor een nationaal gesprek over de eventuele verwijdering van standbeelden van president George Washington (die slaven hield). Duckworth twitterde terug: ‘Wil @TuckerCarlson een mijl in mijn schoenen lopen en me dan vertellen of ik wel of niet van Amerika houd?’

KANSHEBBERS

Val Demings (63) Congreslid uit ­Florida sinds 2017.

Tot voor kort backbencher in het Huis van Afgevaardigden. Demings werd zichtbaar als een van de leiders van het impeachmentproces tegen president Trump. Ze was de eerste zwarte vrouwelijke politiechef van Orlando en kan vanuit die achtergrond inzicht bieden in kwesties als wapenwetgeving en wetshandhaving, maar ook institutioneel ­racisme en politiehervorming – van dat laatste is Demings uitgesproken voorstander. Haar politieverleden kan haar ook ­parten spelen: critici wijzen erop dat de politie in Orlando ook onder ­Demings buitensporig geweld gebruikte tegen zwarte verdachten, en dat zij naderhand niet altijd even hard optrad. Demings komt uit de swingstaat Florida, die in 2016 naar Trump ging en die Biden nu hoopt terug te winnen.

Keisha Lance Bottoms (50) Burgemeester van Atlanta sinds 2018.

Kreeg landelijke bekendheid tijdens de Black Lives Matter-protesten en de plunderingen in haar stad, met haar toespraak waarin ze professionele verantwoordelijkheden wist te combineren met haar ervaringen als zwarte moeder (‘Ik zei tegen mijn zoon: ik kan je nu niet beschermen, jij zou nu niet op straat moeten zijn.’). Maakte indruk door haar aanpak van politiegeweld: ze riep snel op tot het ontslag van de agent die in juni de zwarte Rayshard Brooks doodschoot en voerde nieuwe beperkingen op het gebruik van geweld door de politie in.

Het is hoogst ongebruikelijk een burgemeester al in haar eerste termijn tot vicepresident te promoveren. Aan de andere kant: Georgia is een conservatieve staat, die in 2020 een electoraal slagveld kan worden. Bottoms kan Biden helpen die strijd te beslechten.

Michelle Lujan Grisham (60) Gouverneur van New-Mexico sinds 2019. Daarvoor congreslid.

Heeft de minste nationale bekendheid van alle kanshebbers. Bezit als voormalig minister van Volksgezondheid van de staat New Mexico ervaring die van pas zou kunnen komen bij het ­bestrijden van een pandemie. Maar ­bovenal: als latina zou zij precies die bevolkingsgroep kunnen aantrekken bij wie Biden niet zo goed scoort.

DARK HORSES

Karen Bass (66) Congreslid uit Los Angeles sinds 2013.

Schreef wetsvoorstel voor politiehervorming, strijdt daar al sinds de jaren ­zeventig voor. Kan vanwege progressieve standpunten Bernie-supporters aanspreken en heeft als voorzitter van de Black Caucus in het Congres (raad van Afro-Amerikaanse volksvertegenwoordigers) een diepgaand netwerk met zwarte ­leiders ­– meer dan Kamala Harris.

Stacey Abrams (46) Energieke, non-conformistische rijzende ster binnen de Democratische Partij, met progressieve agenda. Verloor in 2018 nipt de race om het gouverneurschap van Georgia, waarbij de vraag was of die eerlijk was verlopen. Voerde actief campagne om Bidens running mate te worden, maar lijkt weinig kansrijk, want: te weinig ervaring.

UIT DE SWINGSTATEN

Ze zijn alledrie door team-Biden door­gelicht, maar lijken afgevallen: gouverneur Gretchen Whitmer (48) van Michigan, senator Tammy Baldwin (58) van Wisconsin en senator Amy ­Klobuchar (60) van Minnesota.