Rik Torfs streng voor KU Leuven in zaak-Sanda Dia: ‘Over dit soort censuur kan ik niet langer zwijgen’

Wat ging er door u heen bij het lezen van de reconstructie in Het Nieuwsblad?

Rik Torfs: “Ik ben zelf een ongedoopte op alle terreinen, behalve dat van de rooms-katholieke kerk, en je weet ergens wel dat het er op dopen heftig aan toe kan gaan, maar dit tart voor mij alle verbeelding. In dat artikel staan mensonterende taferelen die van machtsmisbruik en vernedering getuigen en waar geen enkel excuus voor is. Zulke folteringen verwacht je niet in die context.”

Op Twitter laat u weten dat de KU Leuven in haar interne persoverzicht op maandag geen stukken over Reuzegom vermeldde. ‘Pure censuur’, noemt u dat.

“Daar was ik erg geschokt over. Een collega had me er vorige week al op gewezen dat enkele kritische stukken over Reuzegom niet in dat persoverzicht stonden, waarin alle berichtgevingen over de KU Leuven verschijnen. Het is nochtans de bedoeling dat alles daarin komt, zowel positief als negatief. Ook vandaag stond er niets in over Reuzegom, terwijl er onder andere in De Morgen heel wat over de zaak verschenen is.

“Ik doe dit niet graag, als gewezen rector wil ik me niet met het huidige beleid moeien, maar over dit soort censuur kan ik niet langer zwijgen. Er zijn grenzen aan alles. Iets later kreeg ik dan wel antwoord van de KU Leuven op mijn tweet dat het weglaten van die artikels ‘niet de bedoeling’ was. Maar eerlijk gezegd: ik geloof dat verhaal niet.” (De KU Leuven laat in een reactie weten dat het “een administratieve fout betreft die niets met censuur te maken heeft”, MM)

Moet een universiteit berichten over een studentenclub waar ze officieel geen band mee heeft?

“Het blijven studenten van de universiteit en als dusdanig vallen ze wel onder het reglement van de KU Leuven, ook voor externe activiteiten. Het is bovendien een vereniging die zelf al decennialang claimt verbonden te zijn aan de KU Leuven. Op het puur formele kun je geen excuses zoeken.”

Wat vindt u van de initiële tuchtsanctie: dertig uur taakstraf en een paper over dooprituelen? ‘De KU Leuven is strenger voor foute bronvermelding’, zei oud-studentenvertegenwoordiger Kenny Van Minsel in deze krant. 

“Wat we op dat vlak eens grondig moeten analyseren, zonder stenen te gooien, is dat universiteiten vandaag bedrijven zijn geworden die heel erg bezig zijn met hun product, de wetenschappelijke artikelen. Er is terecht aandacht voor het correcte verloop daarvan, maar nu gebeurt dat soms met extreme strengheid ten aanzien van studenten die in een leerproces zitten. Als het dan gaat over de vorming van de studenten, toch ook een heel belangrijk aspect, is die aandacht er veel minder.

“De zaak-Reuzegom staat zodanig haaks op wat een universiteit zou moeten zijn dat ze vanzelfsprekend gewichtiger zou moeten zijn dan een lichte fout op vlak van plagiaat bij thesissen. Maar de universiteit beschermt in dezen vooral haar reputatie als instelling en hecht te weinig waarde aan haar morele taak. De rangorde is verstoord geraakt.”

‘De KU Leuven heeft geen politionele bevoegdheid’, stelde rector Luc Sels in een open brief. Kon de universiteit meer doen?

“Waar rector Sels zeker gelijk heeft, is dat je het puur juridische werk zijn gang moet laten gaan. Maar waar ik het niet mee eens ben, is dat de universiteit in de tussentijd weinig kon doen. Om te beginnen had ze zich burgerlijke partij kunnen stellen, wat ook door advocaat Sven Mary is aangehaald. Daarmee had de universiteit laten zien dat ze zich persoonlijk geraakt voelt door dit misdrijf.

“Wat ik toch ook gemist heb, is een onderzoek naar de mogelijke racistische motieven bij Reuzegom. Ik ben de eerste om te zeggen dat je daar heel voorzichtig mee moet zijn, maar je zit hier toch met een aantal studenten uit zeer gegoede families die geconfronteerd werden met iemand van een andere origine die niet die achtergrond heeft. Heeft men niet juist hem als makkelijkste slachtoffer gekozen vanuit een soort superioriteitsdenken? Die motieven hadden minstens onderzocht moeten worden.”

Clubs als Reuzegom en hun dooprites zijn niet nieuw. Waarom kreeg u die uitwassen er als rector niet uit?

“Ik wist al dat daar misbruiken bestonden, ook voor mijn tijd. Het was destijds mijn vicerector Rik Gosselink die het initiatief nam (in 2013, MM) voor de formele invoering van het doopcharter*. Dat werd toen ondertekend door vele verenigingen, maar net niet door het type vereniging zoals Reuzegom. Je kunt ze dan wel dwingen, maar een gedwongen handtekening is in principe ongeldig en dan hebben die studenten het ook niet geïnterioriseerd.

“We hebben wellicht geluk gehad dat we toen ontsnapt zijn aan een verschrikkelijke zaak zoals deze, maar dit is wel zo dramatisch dat je eigenlijk niet anders kunt dan daadkrachtig op te treden. De KU Leuven had van het momentum gebruik moeten maken om die oude praktijk van dopen in een nieuwe context te plaatsen en verder te gaan dan een doopcharter en een tuchtsanctie. De mensonterende praktijken moeten er gewoonweg uit.”

Er wordt nu veel geschreven over het elitaire karakter van Reuzegom. Onder de ouders zitten succesvolle advocaten en magistraten. Hoe kijkt u daarnaar?

“Je kunt mensen niet verwijten dat hun ouders een belangrijke maatschappelijke positie bekleden, maar wel dat ze daar misbruik van maken om zich verheven te voelen. Ik hoor gelukkig dat Reuzegom in de laatste jaren voor zijn ontbinding veel minder leden had dan op zijn hoogtepunt.”

Lonkt er klassenjustitie op het proces?

“Door de terechte commotie die is ontstaan, lijkt het risico op klassenjustitie me gering. Mocht het wel zo zijn, dan is dat een zware opdoffer voor ons systeem.”

* In een eerdere versie van dit stuk stond dat vicerector Rik Gosselink het initiatief nam voor het doopcharter in 2013. Navraag bij Torfs leert echter dat hij enkel het initiatief nam voor de ‘formele invoering’ ervan door de universiteit. “Ik betwist niet dat de basis van doopcharter al eerder is gelegd.”