Hebben de groenen “een beleefd neen” laten horen aan het adres van preformateurs De Wever en Magnette?

De deur staat op een zeer klein kiertje. De groenen zeggen dat ze vrezen gebruikt te worden door N-VA-voorzitter De Wever. Ze denken dat ze erbij gehaald zijn om de liberalen van Open VLD en MR inschikkelijker te maken. Ecolo en Groen vragen daarom een gebaar om te tonen dat het menens is met de opening in hun richting, dat het meer is dan louter een manoeuvre. 

De startnota van De Wever en Magnette is niet opgesteld om de groenen te verleiden, eerder om dat te doen met de liberalen, voelen ze aan bij de groenen. Groen vraagt duidelijkheid van de preformateurs of ze hun nota grondig willen aanpassen in hun richting. De groenen voegen eraan toe dat ze nog geen enkel signaal gekregen hebben dat de preformateurs hun tekst willen aanpassen.

De groenen spelen het slim door de bal opnieuw in het kamp van de preformateurs te leggen, en eigenlijk vooral in het kamp van N-VA-voorzitter De Wever. Het is vooral op zijn punten dat hij zal moeten inleveren. De socialisten, die mee onderhandelen over de vorming van een federale regering, krijgen van de groenen zelfs een compliment voor de verhoging van de laagste pensioenen. De aanpassingen moeten dus vooral gebeuren op terreinen die voor N-VA gevoelig liggen. 

De groenen vragen een ernstig klimaatbeleid, willen een bijdrage van de grote vermogens en bovenal: ze zijn bezorgd over de voorgestelde staatshervorming, dé dada van N-VA. De groenen vrezen dat die ons land complexer en minder efficiënt zal maken. Al zegt Groen niet nee tegen een staatshervorming. De groenen willen ook niet weten van een regering met een beperkte duur.

Vraag is of er nog een gebaar komt van de preformateurs en dus van N-VA. Vraag is ook of de groenen de lat niet zo hoog gelegd hebben dat N-VA er niet over kan en dat dit eigenlijk een beleefd neen is. Hoe dan ook, er is nog geen nieuwe afspraak voorzien met de preformateurs.

Voor de verkiezingen hebben de groenen altijd gezegd dat ze graag willen regeren. Groen-kopstuk Kristof Calvo zegt altijd "fuck de zijlijn". Ze willen mee beleid voeren en hoopten dat met de Vivaldi-formule te doen. Die formule van liberalen, socialisten, groenen en CD&V werd uitgeprobeerd toen het nog onmogelijk was voor de PS om met N-VA een regering te vormen. Maar doordat paars-geel (een regering met liberalen, socialisten en N-VA) dan weer wél mogelijk leek, was de rol van de groenen uitgespeeld. Nu de 5 partijen van de bubbel van 70 van de 150 Kamerzetels (N-VA, PS, SP.A, CD&V en CDH) problemen hebben met de liberalen, krijgen de groenen weer een kans.

Europa zal hoe dan ook klimaatmaatregelen opleggen via de Green Deal en voor het economisch herstel kunnen ecologische investeringen nuttig zijn. De nieuwe regering zal dus hoe dan ook groene maatregelen moeten nemen. Voor de groenen wordt het pijnlijk als ze die niet zélf kunnen nemen. Een beetje zoals het voor de socialisten pijnlijk was dat de regering-Wilmès tijdens de coronacrisis volop sociale maatregelen nam, zoals tijdelijke werkloosheid en een miljard euro meer voor de verpleegkundigen in de ziekenhuizen.

Het water is wel zeer diep tussen de groenen en N-VA. Vooral voor de Ecolo-basis is een coalitie met de gedemoniseerde N-VA moeilijk te slikken. Het uitgebreide partijbureau van Ecolo had vorig jaar nog beslist dat de partij niet aan de onderhandelingstafel wilde komen met N-VA. Dat was toen Johan Vande Lanotte (SP.A) en Didier Reynders (MR) als informateur aan zet waren.

De Vlaamse groenen konden daardoor ook niet onderhandelen met N-VA, aangezien de groenen als één familie naar buiten willen treden. Niet alleen de sluiting van de kerncentrales was een probleem. Ook migratie lag zeer gevoelig. Ecolo is ook niet vergeten hoe N-VA campagne heeft gevoerd om haar voormalige covoorzitster Zakia Khattabi geen rechter bij het Grondwettelijk Hof te laten worden. Ze zou te laks geweest zijn op het gebied van migratie.

Beluister het interview met Groen-kopstuk Kristof Calvo in "De Ochtend" op Radio 1 (en lees verder onder audiofragment):

Ook voor N-VA is het allesbehalve logisch om met de groenen te regeren. Als enige echt rechtse partij in een linkse omgeving met ook nog eens socialisten, is het niet evident. De liberale oppositie zal N-VA volop pijn kunnen doen wanneer de Vlaams-nationalisten linkse maatregelen moeten slikken. De groenen en vooral Ecolo zijn bovendien op communautair vlak niet toeschietelijker dan de liberalen, zoals blijkt uit de persmededeling van de twee groene partijen. En vooral de grandioze verbaliteit van Bart De Wever kan hem parten spelen wanneer hij met de groenen scheep gaat.

Een aantal provocerende uitspraken richting groenen zullen als een boemerang naar zijn hoofd terugvliegen. De Wever waarschuwde bijvoorbeeld voor “een rood-groene belastingtsunami”. Na Vivaldi ging hij ook “de smaak van de rood-groene pap van de tanden moeten wegpoetsen”. De boodschap was altijd: “de PS is erg, maar Ecolo is nog veel erger”. En dan kwamen er dure eden van De Wever dat hij nooit met Ecolo zou regeren. Vraag is of corona die uitspraken kan wegvegen. Vlaams Belang zal er De Wever wellicht veelvuldig aan herinneren op sociale media.

Bij de Vlaamse liberalen doen ze zeer luchtig over de poging om te regeren met de groenen. Ik vroeg via WhatsApp aan een top-Open VLD’er wat hij ervan zou vinden dat de groenen in de plaats van de liberalen in de federale regering zouden terechtkomen. Ik kreeg als antwoord: "Ik hoop het en duim heel hard." Begeleid met een paar keer het tekentje van gekruiste vingers.

De fractieleider van Open VLD in de Kamer, Vincent Van Quickenborne, staat klaar om oppositie te voeren. Wanneer N-VA als enige rechtse partij met links moet regeren, zal Van Quickenborne graag beklemtonen dat Vlaams-nationalisten allesbehalve liberalen zijn. En Van Quickenborne is verbaal sterk genoeg om zich niet zomaar te laten wegdrummen door de Vlaams Belang-oppositie.

Bij de Franstalige liberalen zijn ze er veel minder gerust in dan bij hun Vlaamse collega's van Open VLD. Ze hebben dan ook veel meer te verliezen. Nu hebben ze zeven federale ministers, onder wie de premier. Dat kan met de groenen in de regering kelderen tot nul. Dan moeten de Franstalige liberalen federaal oppositie voeren. Hun voorzitter, Georges-Louis  Bouchez, is niet eens parlementslid. Hij kan daar dus niet wekelijks scherp uithalen.

Voor de oppositie hebben premier Sophie Wilmès en de MR-ministers zoals Philippe Goffin (Buitenlandse Zaken) niet de carrure om met veel decibels oppositie te voeren. Uitzondering is minister van Landbouw Denis Ducarme. Die kan scherp uithalen, maar hij heeft niet zoveel gezag. Het kan natuurlijk nog erger worden voor MR wanneer in de Waalse en de Franse gemeenschapsregering de liberale ministers vervangen worden door christendemocratische van CDH, die dan ook al in de federale regering zou zitten. Er zullen dan veel MR-kabinetards ander werk moeten zoeken.

De socialisten zien de komst van de groenen wel zitten. De groenen zijn links. Wanneer ze ook in de federale regering zitten, is dat voor de socialisten een linkse oppositiepartij minder. Ook kunnen ze voor veel thema’s aan hetzelfde zeel trekken. Voor de PS maakt het ook hun Waalse regering stabieler want ze regeren daar al met Ecolo. SP.A en Groen hebben ook begrepen dat ze elk hun eigen links publiek hebben. SP.A wil meer op arbeiders mikken door kritisch te zijn voor lage-emissiezones en door een strenger veiligheids­beleid. Groen gaat dan meer voor hooggeschoolde progressieven.

Toch is het zeer de vraag of een coalitie met de groenen enige kans maakt. Zelfs al merken CD&V- en N-VA-bronnen op dat de deur niet helemaal dicht is. N-VA zal kleur moeten bekennen. Vraag is hoe toegeeflijk voorzitter Bart De Wever wil zijn. Wil N-VA het gesprek met de groenen alleen nog maar wat rekken om wat meer druk te kunnen zetten op de liberalen?

Druk zetten met maar één vergadering met de groenen is wat flauw. Bij de socialisten hoor ik veel twijfels over de groenen: "Willen ze wel onderhandelen? Ze willen eigenlijk niet, maar ze zeggen het anders." Ook de Franstalige pers gelooft niet dat Ecolo wil met N-VA. De kans is dus groot dat het gesprek met de groenen neerkomt op een therapeutische fase. 

Wellicht moeten de preformateurs De Wever en Magnette dan weer hun steven wenden richting liberalen. Ik hoorde een liberaal kopstuk zeggen: "Binnenkort komen ze met hangende pootjes naar ons terug." Tegen zaterdag zal daarover duidelijkheid moeten zijn, wanneer de preformateurs weer verslag zullen uitbrengen bij de koning.

De prijs zal wellicht zijn dat N-VA en PS dan wel in zee moeten gaan met de twee liberale partijen, Open VLD en MR. De liberalen moeten dan wel communautair wat inschikkelijker zijn en dan zal MR-voorzitter Bouchez zich koest moeten houden. Én er is dan wel één partij te veel. Bij MR zeiden ze me dat bij de regering-Di Rupo de SP.A ook niet nodig was en dat dit toch ook niet tot problemen geleid heeft. Al is er bij N-VA en PS ook de stille hoop dat ze MR kunnen losweken van Open VLD, die dan in oppositie zou gaan. Voorwaarde voor N-VA is dan wel dat MR-voorzitter Bouchez onder curatele blijft en geen roet meer in het eten gooit.

Beluister de analyse van Wetstraatjournalist Johny Vansevenant in "De Ochtend" op Radio 1: