AFP or licensors

Waarom reist Franse president Macron meteen naar Libanon? En waarom staat Beiroet als "Parijs van Midden-Oosten" bekend?

Geen twee dagen na de verwoestende explosie in Beiroet is de Franse president Emmanuel Macron al in de hoofdstad van Libanon. Daar ontmoet hij onder anderen de president en de premier. Waarom is Frankrijk er als de kippen bij? Is het land dan zo nauw verbonden met Libanon? En als Libanon het Zwitserland van het Midden-Oosten wordt genoemd, waarom is Beiroet dan het Parijs van die regio?

Dat de geschiedenis van Libanon nauw verbonden is met Frankrijk is een understatement. Emmanuel Macron was nog maar een paar maanden president toen de Libanese president Aoun al een staatsbezoek aan Frankrijk bracht. Dat zegt veel. Die twee kennen elkaar dus, maar de verbondenheid tussen de twee landen en culturen bestaat al eeuwen. 

De Franse president Macron brengt een bezoek aan het getroffen gebied in Beiroet
AFP or licensors

Laten we voor de eenvoud maar beginnen bij de Eerste Wereldoorlog. Wat nu Libanon is, maakte toen deel uit van het grote Ottomaanse Rijk, dat op zijn hoogtepunt niet alleen het huidige Turkije omvatte, maar ook grote delen van de Balkan, het Midden-Oosten en Noord-Afrika.

Daar kwam een eind aan in de Eerste Wereldoorlog, die het aan de zijde van Duitsland verloor. Britten en Fransen maakten tijdens de oorlog al afspraken over de verdeling van het Midden-Oosten. De Brit Marc Sykes en de Fransman Georges Picot spraken af dat het huidige Syrië en Libanon in de Franse invloedssfeer zat, Palestina dan weer in de Britse. 

Frankrijk heeft Libanon op de kaart gezet

In wat nu Syrië is, was er van in het begin nog meer animo voor onafhankelijkheid dan in het huidige Libanon. Het Franse gebied werd opgesplitst, ook al om het verzet tegen de Fransen te verdelen. In 1920 werd Groot-Libanon (L' Etat du Grand Liban) geboren, dat een paar jaar later een eigen grondwet kreeg en uiteindelijk de republiek Libanon werd. Het gebied loopt zowat gelijk met de huidige grenzen. Pas tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het officieel onafhankelijk. Maar het is dus niet overdreven te zeggen dat Frankrijk de grenzen van Libanon heeft getrokken, en het land letterlijk op de kaart heeft gezet. 

Libanon een complex land met een bewogen geschiedenis, bekijk hier de reportage van "Terzake" (en lees voort onder de video):

Videospeler inladen...

Een lappendeken

Libanon is een bijeenraapsel van allerlei bevolkingsgroepen, belangen en godsdiensten. Frankrijk steunde er aanvankelijk vooral op de maronieten. Dat zijn christenen die nauw verbonden zijn met Rome en de Katholieke Kerk maar toch eigen accenten leggen. Daarnaast zijn er ook nog orthodoxe christenen. Al in de zestiende eeuw (!) sloot de Franse koning François I een akkoord met de Ottomaanse sultan, waardoor de christenen van het Midden-Oosten onder Franse bescherming vielen. Ook nu nog maken de christenen meer dan een derde uit van de bevolking.

Toch is de meerderheid moslim, maar dan verdeeld in verschillende groepen. Er leeft een grote groep soennieten, vooral in het noorden. En bij de grens met Syrië ook alawieten, dat zijn dan weer sjiieten. Weer andere sjiieten leven in het zuiden, denk ook aan de milities zoals de Hezbollah. En ten slotte zijn er ook nog druzen, die hun eigen vorm van islam hebben, en joden. Komt daarbij dat door de oorlog in Syrië ook nog veel Syrische vluchtelingen in kampen in Libanon leven. 

Sinds de onafhankelijkheid in 1943 was Frans niet langer de officiële taal, dat werd alleen het Arabisch. In de grondwet werd ook vastgelegd dat de president altijd iemand van de christelijke gemeenschap zou zijn, terwijl de premier een moslim werd. 

Macron bij president Aoun

Hoe zelfs president Chirac in een Libanees appartement woonde

De heersende klasse heeft ook na de onafhankelijkheid bijzonder goede banden onderhouden met “moederland” Frankrijk. Niet alleen de christenen trouwens. Na zijn ambtstermijn als president ging Jacques Chirac in 2007 wonen in een appartement aan de Quai Voltaire in Parijs. Dat was hem geschonken door… de familie Hariri. Jawel, een Franse (ex-)president kon riant blijven wonen dankzij zijn Libanese vrienden.

De voormalige premier Rafik Hariri (in 2005 vermoord) had een uitstekende relatie met Chirac. De steenrijke familie Hariri deed trouwens goede zaken in Frankrijk, onder meer in de bouwsector. Ook de zoon van de vermoorde Rafik Hariri werd tot voor kort premier van Libanon. Ook hij onderhield nauwe contacten met de Fransen. In Frankrijk wonen - vooral in de grote steden - nog altijd tienduizenden Libanezen of mensen van Libanese afkomst. Omgekeerd wonen er ook duizenden Fransen in Beiroet. 

Jacques Chirac met Saad Hariri, zoon van de vermoorde Rafik Hariri

Het Parijs én het Zwitserland van het Midden-Oosten

De bijnaam die Beiroet destijds had, het Parijs van het Midden-Oosten, reflecteert niet zozeer de economische banden, wel de culturele. Beiroet staat bekend om zijn bloeiend uitgaansleven, met horeca en cafés, soms in de stijl van Parijs. Ook wat mode betreft is Beiroet belangrijk. Libanese ontwerpers zijn vaak te gast op de Fashion Week in Parijs. Libanese schrijvers en dichters hebben mee de Franse literatuur gemaakt, Franse invloeden zijn terug te vinden in de Libanese cultuur. Misschien doet de naam Amin Maalouf een belletje rinkelen? De schrijver kende internationaal succes met zijn Franstalige romans, hij kreeg ook de belangrijkste literaire prijs in Frankrijk, de prix Goncourt. En niet toevallig dat net een Libanees met "Moorddadige identiteiten"een beroemd essay schreef, over hoeveel invloeden we wel hebben en hoe complex de identiteit van een mens in elkaar zit.

Beiroet heeft zijn bloei overigens te danken aan de internationale handelsomgeving van de negentiende eeuw, onder impuls van de toenmalige Europese grootmachten. Vooral de Fransen deden er goede zaken, vandaar ook dat de Volkenbond (voorloper van de Verenigde Naties) na de Eerste Wereldoorlog precies dit gebied aan Frankrijk in mandaat gaf.

Nog altijd is Frans samen met het Engels, en na het Arabisch, er een taal die door een deel van de sociaal-economische elite in Libanon gesproken wordt. Er is een Franstalige (katholieke) universiteit in Beiroet, de université Saint-Joseph, waar Frans, Arabisch en Engels door elkaar worden gebruikt. Er is een Franstalige krant L’Orient-Le Jour.  

De bijnaam "het Zwitserland van het Midden-Oosten" kreeg Libanon dan weer om economische redenen. Tientallen  banken maakten het land een financieel centrum, beroemd en door de  discretie en de banden met belastingparadijzen zelfs berucht. Maar ook de financiële sector kreeg de laatste jaren harde klappen, net als de hele economie van Libanon.

elegante cafécultuur in Beiroet

Franse hulp op een moeilijk moment

Dat president Macron meteen hulp belooft, hoeft dus niet te verwonderen. Neen, Libanon is niet alleen, tweette hij bij zijn aankomst in Beiroet, in het Frans én het Arabisch. 

We moeten er niet flauw over doen, het zal natuurlijk goed bedoeld zijn, maar in de heropbouw van de haven en de stad zullen ongetwijfeld ook Franse (bouw)bedrijven een graantje meepikken. Frankrijk geeft geld aan Libanon, dat op zijn beurt een beroep doet op Franse bedrijven. Zoiets.

Tegelijk moet Macron oppassen. Er was al maandenlang hevig protest in Libanon, tegen de corruptie en de incompetentie van de heersende klasse. Dat neemt nu, na de dramatische ontploffing, natuurlijk alleen maar toe. Dat president Macron dus de president ontmoet én de premier, toch de boegbeelden van het regime, houdt ook risico's in.

De Libanese bevolking had ongetwijfeld liever gezien dat de president zich rechtstreeks tot de bevolking zou richten, wat hij met zijn wandeling in de straten ook gedeeltelijk deed. Maar tegelijk zal de Franse diplomatie er wel iets op vinden en ook contacten onderhouden met de oppositie. Om de nauwe banden ook in de toekomst te kunnen behouden. Macron heeft alvast beloofd om volgende maand al opnieuw naar Beiroet te reizen. 

Copyright 2020 The Associated Press. All rights reserved.

Bekijk hier het gesprek met voormalig correspondent en Libanonkenner Sander van Hoorn in "Terzake":

Videospeler inladen...

Meest gelezen