Cultuursector verliest alle hoop: ‘Ook mijn privéspaargeld is op’

“Geachte regering”, staat er te lezen op het Twitter-account van de Antwerpse comedian Bas Birker. “Uw hypocrisie kent geen grenzen. Het tegenovergestelde van het geduld van de cultuursector. Van mij mogen jullie milde corona krijgen. Zo een waarvoor je niet naar ’t ziekenhuis moet, maar wel arbeidsongeschikt van wordt. Then again: u was al niet geschikt.”

Onder de tekst staat een screenshot van een krantenkop: ‘Minister Weyts geeft toestemming voor profvoetbal in Antwerpen.’

Dat de spelers van KV Mechelen en Antwerp dit weekend weer het veld op mogen, maar comedians, acteurs en zangers geen vooruitzicht hebben om weer op te treden, doet pijn. Zeker sinds onderzoeksplatform Apache onthulde dat de verregaande maatregel om alle culturele evenementen in de stad af te gelasten, onnodig was. De verordening van provinciegouverneur Cathy Berx (CD&V) om “alle publieksevenementen en feesten” te verbieden en “alle feestzalen” te sluiten, zou door Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA) “te strikt” zijn geïnterpreteerd. “Anders leidt het tot verwarring.”

Toch kwamen er geen versoepelingen voor de cultuursector op persconferentie van Berx woensdagmiddag. Dat bioscopen open mochten blijven maar de deuren van theaters stevig op slot blijven, beargumenteerde Berx door te stellen dat “theaterliefhebbers de neiging hebben na een voorstelling na te praten. Dat zorgt voor een hoger risico dan bij bioscoopbezoekers.”

Toogpraat

“Dat neigt naar toogpraat”, vindt acteur-regisseur Stany Crets. “Dat komt er nu nog eens bij. Als theatermakers de dupe worden van een miscommunicatie tussen de provincie en de stad, valt dat te betreuren. Dan is een mea culpa nodig, liefst gisteren. Als er een fout is gemaakt, is het toch zo moeilijk niet om je woorden in te slikken?”

Inmiddels liepen de Vlaamse ministers Jan Jambon (N-VA) en Bart Somers (Open Vld) op om culturele evenementen “maximaal” te laten doorgaan, voor zover de epidemiologische situatie dat toelaat. “We horen nu dat er nogal makkelijk wordt geschrapt”, stelde Jambons woordvoerder Olivier Van Raemdonck woensdag in deze krant, “terwijl dat enkel zou moeten wanneer de epidemiologische situatie het niet toelaat.”

Armoede

Toch zetten de politieke maatregelen kwaad bloed in de sector. Na de aankondiging dat culturele evenementen in Antwerpen, waaronder de Zomer van Antwerpen en de speelreeks van Comp. Marius in het Middelheimpark, geannuleerd worden, schreef Marius-theatermaker Waas Gramser een open brief in deze krant. Daags nadien volgde Toneelhuis-directeur Guy Cassiers, met steun van collega’s Michael De Cock (KVS) en Milo Rau (NTGent). De afgelopen week kwam er ook protest uit het niet-gesubsidieerde veld, aangevoerd door een opiniestuk van Crets op VRT NWS en bezorgde berichten van Birker en cabaretière Els de Schepper op sociale media.

In tegenstelling tot de gesubsidieerde organisaties, meent Crets, hebben spelers uit het niet-gesubsidieerde veld “geen oorlogskas”. Ook in de commerciële sector zijn er veel producenten en ondernemers die nu hun inkomsten zien verdwijnen. “En in de commerciële sector worden meer financiële risico’s genomen.”

Crets pleit voor een kleine cel die het hele cultuurveld, momenteel getekend door versnippering, vertegenwoordigt. “Als er onderling geen solidariteit is, kan je ook niet naar de overheid stappen met een plan”, schreef Crets op VRT NWS. “Dus Studio 100, NTGent, Toneelhuis, Komediecompagnie, Deep Bridge, Uitgezonderd!, KVS, Comp. Marius, Judas en alle andere professionelen, zit alstublieft samen aan die ronde tafel en treed naar voor als sector.”

Zo kan er sneller geschakeld worden om een overkoepelend kader te creëren, meent Crets. Om de stap te zetten, “worden er telefoontjes gepleegd”, zegt hij. “Er is heel snel, heel concreet overleg nodig met de overheid. Eventuele nieuwe maatregelen kunnen meteen bij die kerncel worden afgetoetst, die dan kan terugkoppelen naar de gesubsidieerde en de commerciële sector.”

Ook die laatste sector bloedt. “Laat het duidelijk zijn: ik steun de maatregelen om covid onder controle te krijgen”, stelde De Schepper op Facebook. “Maar ik verzet me tegen de beslissing om meer dan 100.000 mensen in de cultuur- en eventsector te negeren, hen nauwelijks te ondersteunen, waardoor heel velen in de armoede zullen geraken of intussen al in de armoede zitten.”

De Schepper is geen politieke comédienne, vertelt ze aan De Morgen. Maar hoe langer de crisis aansleept, hoe meer vragen ze zich stelt bij de politieke machthebbers. “Ik ben verontwaardigd over hoe zij met mensen omgaan. Dit gaat niet alleen over de mensen die op een podium staan, maar ook alle onzichtbare mensen achter de schermen. Geluidstechnici, lichttechniekers, muzikanten, noem maar op. Zij hebben een hele zomer geen inkomsten. Tot en met juni konden ze terugvallen op steunmaatregelen, vanaf juli niet meer. Want dan ‘kun je terug optreden’.”

Hoe gaat dat, vraagt De Schepper zich af, als je publiek afstand moet houden en maximum honderd koppen mag tellen? “Om honderd toeschouwers te kunnen ontvangen, heb je een zaal met een capaciteit voor vijfhonderd mensen nodig. Dat is niet te betalen. Dan zeggen dat we weer kunnen optreden, daar word ik heel kwaad van. Politici schuiven de verantwoordelijkheid volledig van zich af. En over al de mensen in onze sector wordt inmiddels beslist alsof het kinderen zijn die niet weten wat ze doen. Terwijl onze sector juist heel goed weet hoe je groepen moet managen en constructieve voorstellen aandraagt.”

Verschillende maten 

Stany Crets wil “duidelijke argumenten” horen waarom hij en zijn collega’s niet weer aan het werk kunnen. “Er wordt met twee maten gemeten. Dan wil ik weten waarom. Het argument dat we na een voorstelling langer napraten, kan ik niet au sérieux nemen. In werkelijkheid is het simpel: zodra een sector mensen tewerkstelt, is het een economische sector. Voor al die mensen valt nu hun werk weg. Dat is een economische realiteit.”

Op Twitter deelde Birker eerder deze week de afrekening van zijn sociale bijdragen: 10,767,73 euro moet hij dit kwartaal betalen. “Ik telde even”, schreef hij. “Het aantal geannuleerde optredens sinds half maart is de kaap van zestig inmiddels ruimschoots gepasseerd. De reserves van mijn bedrijfje zijn op. Mijn privéspaargeld is op. Dus, regering in lopende zaken, of superkern, of hoe je jezelf deze week ook noemt om maar niet je verantwoordelijkheid te moeten nemen: kweek ballen. Verbied gewoon alles en geef de ondernemers de compensatie die ze nodig hebben. Je krijgt het grootste deel toch terug in de vorm van sociale bijdragen en belastingen.”

Maandloon

Ook Crets en De Schepper sommen een lijstje met geannuleerde voorstellingen en opdrachten op. Mamma Mia!, de Abba-musical die Crets regisseerde en waarin hij meespeelde, ging net voor de lockdown in maart in première – in het bijzijn van De Wever – maar inmiddels zijn er zestig tot zeventig voorstellingen geschrapt. “Een regie die ik voor de Komedie Compagnie zou doen, is ook weggevallen. Net als de Urbanus-musical die ik zou regisseren. De Winter Revue in zaal Elckerlyc staat op losse schroeven, net als The Sound of Music in het najaar. Gelukkig heb ik ooit nog voor tv gewerkt.”

De Schepper beseft dat ze geluk heeft gehad: “Met mijn laatste voorstelling was ik net klaar voor de lockdown begon. Maar meerdere losse opdrachten vielen weg. En in principe begin ik vanaf september te try-outen voor mijn nieuwe voorstelling, maar dat kan waarschijnlijk niet. We gaan moeten kijken wat mag en niet mag.” Ze hoopt dat er snel structurele steunmaatregelen komen. “Om de mensen te helpen. Dit kan niet meer.”

Noodfonds

In juni stelde de regering een noodfonds van 265 miljoen euro voor. Daarvan zou ruim 85 miljoen euro naar de cultuursector gaan. Maar eerst konden enkel gesubsidieerde organisaties een beroep doen op dat fonds. Inmiddels is dat opengetrokken: ook niet-gesubsidieerde instellingen kunnen een aanvraag doen. Sp.a-parlementsleden Katia Segers en Kurt De Loor vroegen afgelopen weekend al een bijkomend steunpakket, “anders overleeft de sector niet.” Ze vragen dat de uitbetalingen van het noodfonds, die in september zouden beginnen, versneld worden, en dat zoveel mogelijk cultuurwerkers er beroep op kunnen doen.

“Of we nu gesubsidieerd zijn of niet: we voelen allemaal de impact”, besluit De Schepper. “Het is absoluut nodig dat we met z’n allen rond de tafel gaan zitten. Nu is er voor niemand een toekomstperspectief. Dan vind ik het te gemakkelijk dat een gouverneur zegt dat het recht op leven ‘het enige grondrecht’ is, of dat een biostatisticus komt vertellen dat we niets mogen plannen en van dag tot dag moet leven. Als je een vast maandloon van een paar duizend euro hebt, is dat makkelijk gezegd. Wij hebben dat niet.”