Wit-Russische oppositiekandidate verlaat land “onder dreiging opgepakt te worden”: “Ze is veilig en bevindt zich in Litouwen”

“Svetlana Tichanovskaja is veilig en bevindt zich in Litouwen”, liet de Litouwse minister van Buitenlandse Zaken eerder op de dag op Twitter weten. 

“Ze stond blijkbaar onder bepaalde druk en had niet veel andere keus dan het land te verlaten”, zo legde hij later uit op een persconferentie. “Blijkbaar was de andere keuze niet verenigbaar met vrijheid, dus moest ze de geboden mogelijkheid om het land te verlaten aangrijpen en gebruiken”, zei hij. De minister had eerder al zijn bezorgdheid over haar veiligheid uitgesproken, vanwege het geweld in Wit-Rusland na de verkiezingen. Tichanovskaja heeft intussen in een videoboodschap ook bevestigd dat ze Wit-Rusland heeft verlaten.

Linkevicius liet nog weten dat de vrouw een visum en verblijfplaats voor een jaar heeft gekregen in Litouwen, dat voor haar veiligheid zorgt. Het EU- en NAVO-lid, dat ook ooit deel uitmaakte van de Sovjet-Unie, heeft in het verleden al vaker onderdak geboden aan Wit-Russische en Russische oppositieleden. Wit-Russische functionarissen zouden haar vertrek hebben gefaciliteerd.

Loekasjenko, ook wel de "laatste dictator van Europa" genoemd, is maandag door de Wit-Russische verkiezingscommissie uitgeroepen tot winnaar van de presidentsverkiezingen, met 80,23 procent van de stemmen. Niemand gelooft dat de verkiezing eerlijk is verlopen. Voor de tweede nacht op rij waren er in Wit-Rusland dan ook grote manifestaties tegen de overwinning van Loekasjenko, voor zijn zesde mandaat al. Hij leidt het land reeds sinds 1994, met harde hand. De demonstranten werden door de politie uiteengejaagd, opnieuw werden daarbij traangas en rubberkogels ingezet.

De 37-jarige politiek onervaren Tichanovskaja had zich  - tegen wil en dank- kandidaat gesteld tegen de autocratische machthebber in de plaats van haar echtgenoot, de regeringskritische populaire blogger Sergej Tichanovski. Hij verdween achter tralies nadat hij zich kandidaat wilde stellen voor het presidentschap en zit momenteel nog steeds in de gevangenis.

Haar campagne wakkerde de oppositie aan en vormde een historische uitdaging voor Loekasjenko, die geen tegenstand duldt. De kandidate slaagde erin grote massa’s op de been te brengen, iets wat een oppositiepoliticus in Wit-Rusland jarenlang niet gelukt was. Ze weigert het resultaat van de verkiezingen te aanvaarden, waarbij zij amper 9,9 procent van de stemmen zou behalen. 

In een videoboodschap bevestigt Tichanovskaja dinsdag dat ze “de moeilijke beslissing” heeft genomen om haar land te verlaten. In de video, die door staatspersbureau Belta werd gepubliceerd, lijkt ze voor te lezen uit een voorbereide verklaring. Met gebogen hoofd zit ze op een zwarte bank voor een raam, met de jaloezieën dicht.

“Ik heb deze beslissing alleen genomen”, stelt ze in haar boodschap. “En ik weet dat velen me zullen veroordelen en haten en velen me zullen begrijpen.” De oppositieleidster geeft aan dat ze toch niet zo veel kracht had als ze had gehoopt. “Ik had gedacht dat deze campagne me zou hebben gehard en me de kracht zou hebben gegeven om alles te doorstaan. Maar waarschijnlijk ben ik toch de zwakke vrouw gebleven die ik in het begin was.” 

De oppositieleider dringt er bij haar medeburgers ook op aan zich niet tegen de politie te verzetten en hun leven niet in gevaar te brengen. “Wat er nu gebeurt is geen enkel mensenleven waard.” Verder roept ze op tot “respect voor de wet”.

Met die boodschap spreekt Tichanovskaja tegen dat ze onder dwang het land heeft verlaten. Maar aanhangers van de oppositieleidster zeggen dat de beelden duidelijk onder druk zijn opgenomen. “Een persoon die is bedreigd en wiens echtgenoot in de gevangenis zit, kan elke video opnemen”, stelt Maria Kolesnikova, een belangrijke bondgenoot van Tichanovskaja.

Nog voor de verkiezingen had Tichanovskaja haar kinderen al naar het buitenland gebracht.

In hoofdstad Minsk vonden in de nacht van maandag op dinsdag opnieuw hevige protesten plaats tegen de verkiezingsuitslag. De manifestanten zeggen dat er gefraudeerd werd en eisen het vertrek van Loekasjenko.

De betogers hebben in totaal zeven uur lang gedemonstreerd. Over het verloop van de protesten bestaat weinig duidelijkheid. Op foto’s zijn verschillende bloedende mensen te zien. Eerder was al bevestigd dat er één dode is gevallen. Volgens de autoriteiten wilde de bewuste man een explosief naar de politie gooien, maar is het springtuig in zijn hand ontploft.

Enkele waarnemers zeggen dat het protest gewelddadiger verliep dan dat in de nacht van zondag op maandag. Toen raakten ongeveer honderd mensen gewond en werden zowat drieduizend manifestanten opgepakt. 

Maandagnacht werden meer dan 2.000 mensen gearresteerd, meldt het ministerie van Binnenlandse Zaken van het land dinsdag. Het ministerie zei verder dat 21 politiemensen en veiligheidsfunctionarissen gewond zijn geraakt en vijf naar het ziekenhuis zijn gebracht. Over gewonden bij de demonstranten deed het geen mededelingen.

“Dit was een historische avond”, meldt de oppositiebeweging Strana dlja Zjizni na afloop. “De nakende overwinning op de tiran wordt stilaan zichtbaar.” Met de inzet van rubberkogels en stungranaten tegen de eigen burgers, wordt duidelijk dat de dagen van Loekasjenko geteld zijn, zo klinkt het nog.