Griekenland en Turkije voeren militaire spanning op om betwist stukje Middellandse Zee

De ruzie met Griekenland over gasboringen in de oostelijke Middellandse Zee moet door middel van ‘een dialoog’ worden opgelost, zei de Turkse minister van defensie Hulusi Akar woensdag. En ook al voegde hij eraan toe dat Ankara zijn “rechten en belangen” in de regio zou verdedigen, zijn toon was daarmee milder dan die van zijn collega’s afgelopen dagen. Zo zei minister van buitenlandse zaken Mevlut Cavusoglu eerder deze week nog dat Turkije op dit vlak “op geen enkele manier compromissen zal sluiten.” En twitterde minister van energie Fatih Donmez woensdagochtend dat het schip Oruc Reis is begonnen met bodem-exploraties.

Al begin deze week was het onderzoeksschip onder escorte van Turkse militaire schepen opgestoomd naar het betwiste stukje zee ten zuiden van het Griekse eiland Kastellorizo – dat maar een paar kilometer van de Turkse kust ligt. De Grieken claimen dat het betreffende stukje zee hen toebehoort, de Turken zijn het daar niet mee eens.

Overlappende claims

Sinds er gas en olie is ontdekt in het oostelijk deel van de Middellandse Zee laaien de spanningen tussen de twee landen over overlappende claims van territoriale wateren, exclusieve economische zones en continentale platen, voortdurend op. Eind vorige maand sloeg de vlam opnieuw in de pan toen Turkije het bodemonderzoek bij Kastellorizo aankondigde.

Duitsland, dat momenteel de Europese Unie voorzit, moest toen tussenbeide komen om de boel te sussen. Bondskanselier Merkel zou zelf de telefoon hebben gepakt om de Griekse premier Mitsotakis en de Turkse president Erdogan tot bedaren te brengen. Dat leek effect te hebben. Maar toen vorige week naar buiten kwam dat Griekenland een deal gesloten heeft met Egypte over een exclusieve economische zone in de regio, vlogen de twee elkaar onmiddellijk weer in de haren. Volgens Ankara blijkt uit die overeenkomst dat Athene “niet te vertrouwen” is. De Grieken wezen op hun beurt de Turken er op dat zij vorig jaar een omstreden akkoord met Libië over de verdeling van de zee hebben gesloten. De landen spraken af dat Turkije in ruil voor wapensteun aan de regering in Tripoli stukken zee zou krijgen die volgens Athene bij Griekenland horen.  

Destijds waarschuwde de Europese Unie dat de stabiliteit in de regio gevaar liep. En opnieuw houdt Brussel angstvallig de ontwikkelingen in het oosten van de Middellandse Zee in de gaten. EU-buitenlandcoördinator Borrell heeft de kwestie op verzoek van Athene op de agenda gezet van de televergadering die de Europese ministers van buitenlandse zaken vrijdag houden. Of er veel tijd voor de Turks-Griekse ruzie zal worden ingeruimd is overigens nog wel even afwachten, want spanningen in andere regio’s – Wit-Rusland en Libanon – zullen ook om de aandacht van de ministers strijden.

‘Het blauwe thuisland’

De Verenigde Staten volgen de ontwikkelingen eveneens met meer dan gemiddelde belangstelling. Twee Navo-partners die met elkaar dreigen te botsen is in elk geval voor de Amerikaanse minister Mike Pompeo – die momenteel een bezoek brengt aan Europa – reden om vrijdag zijn Griekse collega Nikos Dendias in Wenen te ontvangen.

Maar uiteindelijk zullen Athene en Ankara zelf weer rechtstreeks om de tafel moeten gaan om de spanning uit de lucht te halen. De Turkse defensieminister Akar gaf woensdag dus vast een voorzet. “We willen op een vreedzame manier, en in lijn met het internationaal recht tot een politieke oplossing komen”, zei hij. Om het Turkse standpunt voor mogelijke onderhandelingen duidelijk te maken, liet hij er direct een waarschuwing op volgen: “Onze zeeën zijn ons blauwe thuisland. Elke druppel is waardevol.”