Wat betekent de blauw-groene middelvinger naar de "bubbel van 5" nu voor de formatie?

Het lijkt er wel op dat de onderhandelingen met "de bubbel van 5" -met daarin N-VA, PS, SP.A, CD&V en CDH - een nieuwe bubbel heeft doen ontstaan: een blauw-groene. De gezamenlijke blauw-groene persmededeling van vandaag verrast alvast in volle regeringsvorming.

De twee politieke families klagen dat ze door de preformateurs Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) tegen elkaar uitgespeeld worden. Bovendien laten ze ook hun gemeenschappelijke afkeer blijken voor een verregaande regionalisering die België verder uitkleedt.

Kan deze verklaring opnieuw leiden tot pogingen om Vivaldi, paars-groen met CD&V, nieuw leven in te blazen? Of is dit maar de zenuwachtigheid in de laatste rechte lijn naar de keuze van regeringspartners door de preformateurs?

Dat liberalen en groenen zo’n middelvinger kunnen opsteken naar preformateurs De Wever en Magnette, legt de zwakke plek bloot van "de bubbel van 5".

Die achilleshiel merk je op basis van elementaire wiskunde: met 70 zetels kom je er nog 6 tekort voor een meerderheid in de Kamer van 150 parlementsleden. Met één partij erbij is het opgelost. N-VA-voorzitter Bart De Wever wou dat het Open VLD van kersvers voorzitter Egbert Lachaert zou worden.

De Wever zette druk op de Vlaamse liberalen om hun zusterpartij MR te lossen. Open VLD zou zonder zijn Franstalige geestesgenoten veel minder tornen aan de communautaire trofee van N-VA. Bart De Wever hanteerde de voorhamer richting MR-voorzitter Bouchez die de regeringsvorming “100 procent zeker zou doen mislukken”. Die poging had een averechts effect, waardoor de liberale familie nog meer aan elkaar klitte.

N-VA bleef pogingen doen in de pers om Lachaert onder druk te zetten. Er waren giftige zinnetjes aan zijn adres: “Lachaert is toch verkozen om paars-geel mogelijk te maken. Hoe kan hij dan uitleggen dat hij daar niet in stapt? Als Open VLD in de oppositie gaat, dan wordt Kamerfractieleider Van Quickenborne de numero uno en zal Lachaert wegdeemsteren.”

Al die druk werkte ook averechts en dreef Lachaert nog meer in de armen van MR-voorzitter Bouchez. Voor Lachaert is “dat gespin in de pers toxisch”. De Vlaamse liberalen voegen eraan toe dat je ‘’met azijn geen vliegen kunt vangen”. Voor Open VLD is dit “de sfeer verzieken”.

De Vlaamse liberalen vrezen dat dit gerokken wordt tot 17 september, wanneer de minderheidsregering-Wilmès in de Kamer voorgoed het vertrouwen verliest. Voor Lachaert is het “vijf voor twaalf” en daarom vraagt hij aan de preformateurs om met Open VLD en MR volop te beginnen onderhandelen.

Volgens Open VLD zijn de gesprekken met de groene familie nog maar eens een methode om druk te zetten op hen. De liberalen vinden het niet kunnen dat de preformateurs tegelijk ook met de groenen praten. Dat tegen elkaar uitspelen, vinden ze een brug te ver.

“Wie zich het meest uitkleedt, mag dan in de regering. De andere vliegt in de oppositie en staat in zijn blootje, want die krijgt dan te horen wat hij allemaal wou toegeven tijdens de onderhandelingen.”

Daarom willen de liberalen pas echt onderhandelen wanneer de preformateurs vooraf voor hen kiezen. Hun gesprek morgen om 10 uur met de preformateurs wordt zonder die toezegging weer een dovemansgesprek.

Bij Groen is er dezelfde vrees dat ze gebruikt worden om de liberalen inschikkelijker te maken.  Al zijn de groenen altijd bereid om grondig te praten en ze staan daarvoor niet op de rem zoals de liberalen.

Voor de groenen zijn er wel grenzen: “We gaan niet heel de maand augustus onderhandelen om Open VLD te laten sudderen.” Bij Groen voelen ze ook wel dat de socialisten er hen graag bij willen, maar ze betwijfelen zeer of dat N-VA dat wil.

De groenen en de liberalen vinden dat wat communautair uitgelekt is over de startnota van De Wever en Magnette te ver gaat. Vooral de Franstalige liberalen staan fors op de rem.

Dat de inwoners van de faciliteitengemeenten niet meer in Brussel zouden mogen stemmen, kost de Franstalige liberalen twee zetels. In tegenstelling tot de PS heeft MR kapitaalkrachtige kiezers die in de groene rand rond Brussel wonen.

Ook Ecolo heeft heel wat van dat soort kiezers, want veel Franstalige liberalen zijn vorig jaar overgestapt naar de groenen. Uiteraard staan zij hier dus voor op de rem. 

De groenen vinden de voorgestelde overhevelingen van heel wat bevoegdheden allesbehalve efficiënt en helder. Net als de liberalen willen ze herfederaliseringen. Zoals bijvoorbeeld de hefbomen van het klimaatbeleid, al moet er dan wel weer veel terug naar het federaal niveau.

Groen is vooral bang op het einde van de onderhandeling voor voldongen feiten geplaatst te worden: “Eens je aan de onderhandelingstafel zit, kan je daar moeilijk weer weg. Als we op het einde van de rit een pak leefmilieutoegevingen hebben gekregen, dan gaan ze ons het mes op de keel zetten en zeggen dat we moeten instemmen met die verregaande communautaire voorstellen. Als we dan opstappen, dan krijgen we de schuld van het mislukken van de onderhandelingen.”

De groenen zien bij de preformateurs De Wever en Magnette weinig bereidheid om nog veel te veranderen aan het communautaire deel van hun startnota. Ze wijzen erop dat de staatshervorming altijd in één richting gaat. Die van de N-VA, richting Vlaanderen. Bij de preformateurs stelden de groenen wijzigingen voor. Daar kwam geen antwoord op. Het werd alleen maar genoteerd.

Het werd de groenen ook duidelijk gemaakt dat de startnota PS/N-VA een kaartenhuisje is dat boordevol evenwichten zit en waar dus niet veel meer mag aan veranderen. Een socialistische bron zei daarover: “Je kunt niet alles binnenhalen. Sociale toezeggingen zoals 1.500 euro minimumpensioen en klimaatmaatregelen, en dan ook nog eens een grote staatshervorming tegenhouden die N-VA in ruil wil.”

De groenen zitten met een communautair kritische achterban en aan hen is “het einde van België” moeilijk te verkopen. Groenen en liberalen zitten op dezelfde lijn met hun kritiek op de staatshervorming en daarin hebben ze elkaar dus ook gevonden in die gezamenlijke mededeling.

Een groene bron zei me nog dat N-VA zich geen illusies moet maken: “Als je die verregaande staatshervorming voorgoed wil doorvoeren, dan moet je de grondwet wijzigen met een tweederdemeerderheid. Hoe gaan ze dat kunnen doen zonder de liberalen én de groenen?”

Hoe is die groen-blauwe mededeling nu eigenlijk ontstaan? Alle partijen zeggen dat dit organisch gegroeid is, omdat ze met dezelfde frustraties zaten rond de werkmethode van de preformateurs.

Toch kreeg ik via een MR-bron bevestiging dat voorzitter Georges-Louis Bouchez de puntjes op de i wou zetten: “Georges-Louis heeft willen tonen dat hij niet met zich wil laten sollen. Hij is nog altijd boos omdat Bart De Wever twee weken geleden over hem gezegd heeft dat niemand iets van hem moet weten. Wel, hij heeft nu een gezamenlijke tekst met de groenen en Open VLD.”

Dat gebeurde eerst via zijn coalitiepartner in de Waalse regering Ecolo-co-voorzitter Nollet. Ook de Vlaamse familieleden Open VLD en Groen zaten vol frustratie en zo was de mededeling snel een feit. 

Er is een grote winnaar van heel deze operatie: MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez. Het is niet toevallig dat een socialistisch kopstuk me lieten weten: “Het circus Bouchez houdt iedereen weer iets voor.”

De kans is nu zo goed als onbestaand dat Open VLD-voorzitter Lachaert met deze mededeling MR nog kan laten vallen. Het lijkt ook alsof Bouchez een tegenbubbel heeft gevormd met de groenen. Ze hebben samen 47 zetels. Beter dan de 26 waarover de liberale familie beschikt. 

Bij de liberalen en de groenen wijzen ze er graag op dat “de bubbel van 5” van de preformateurs met zijn 70 zetels niet zo stabiel is. Dan wijzen ze naar CDH-voorzitter Maxime Prévot, die zegt dat er nog niet echt onderhandeld is met de 5 partijen. Ook CD&V zegt dat.

Prévot moest die uitspraak wel doen toen de Franstalige pers concludeerde dat de communautaire voorstellen neerkomen op “la fin de la Belgique”. Bij groenen en liberalen wijzen ze er ook graag op dat de socialistische vakbond ABVV/FGTB ook kritisch is voor de communautaire voorstellen van de preformateurs en dat zet dan weer druk op de PS. Het lijkt wel echte bubbelconcurrentie…

Sommigen zien in de gemeenschappelijke boodschap van vandaag een voorbode van de terugkeer van Vivaldi: een coalitie van liberalen en groenen, aangevuld met socialisten en CD&V. Bij liberalen en groenen ontkennen ze dat.

Een groen kopstuk zei daarover: “dit is te voortvarend geredeneerd.” De Franstalige pers stond de voorbije weken wel vol van speculaties over de terugkeer van Vivaldi. Volgens N-VA zette MR dat daar stiekem in de markt…

Bij Open VLD blijven ze zeggen dat ze voor paars-geel blijven gaan als ze de kans krijgen exclusief te onderhandelen met de preformateurs. Het is logisch dat voorzitter Lachaert zo redeneert. Hij zei als tegenstander van Vivaldi ooit “dat Ecolo zijn verkiezingsprogramma ritueel zou moeten verbranden”.

Paars-groen is in al zijn vormen ook verschillende keren uitgeprobeerd, maar het is geen enkele keer gelukt. Waarom zou het deze keer lukken? 

Volstaat de gemeenschappelijke afkeer die groenen en liberalen hebben tegen een grote staatshervorming om Vivaldi alsnog te doen lukken?

Of zitten we alleen maar naar een pokerspel te kijken tussen de preformateurs en de liberalen, waarbij N-VA en PS uiteindelijk een coalitie zullen moeten slikken met twee liberale partijen. En dus met minder staatshervorming en met minder sociale maatregelen?