Bruisende plekken: dit is de moeder van de scholen van Vlaanderen, voorlopig toch nog

Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog was Gent gaststad van de Wereldtentoonstelling 1913. Op een terrein van ruim 120 hectare toonde de stad een toekomst van voorspoed. Het enige wat nu nog rest, ligt diep verscholen in het zuiden van Gent, bij het Universitair Ziekenhuis , weggestopt achter een supermarkt en het studentenhome Boudewijn. Het Sint-Gerardusschooltje is de laatste getuige van de belofte van 1913, de moederschool van zoveel andere scholen. De school die het voorbeeld werd voor Vlaanderen, voor het hele land.

Weinig deed tussen april en oktober 1913 in Gent vermoeden dat de wereld voor een catastrofe stond. Waar zich nu het Miljoenenkwartier en het Citadelpark bevindt, haalde Gent alles boven om te tonen dat de stad als een winnaar was gekomen uit de industriële revolutie. Grote tentoonstellingspaleizen toonden de nieuwste verworvenheden. Wie zich helemaal in een volmaakte wereld wilde wanen, kon wandelen door het Modern Dorp.

Negen architecten mochten een volledig modeldorp bouwen met kerk, winkels, boerderijen,school, postkantoor, gemeentehuis, verharde lanen, riolering en straatverlichting . Verschillende overheidsministeries hadden heel precieze bouwkundige richtlijnen gegeven, in de nieuwe "Vlaamse bouwtrant van de laatste tijdvakken". Het dorp heette het prototype te zijn voor de vele landbouwgemeenten van het platteland die hun achterstand op de gemoderniseerde industriesteden moesten inhalen.

Zoals alle paleizen en paviljoenen werd ook het Modern Dorp in de weken en maanden na de Wereldtentoonstelling volledig gedemonteerd en ontmanteld. Alleen het schooltje uit het Modern Dorp ontglipte. De toenmalige priester van Sint-Pieters-Buiten, de dichtsbijgelegen parochie had zijn oog laten vallen op de fonkelnieuwe school. Met financiële steun van de lokale kasteelheer kocht hij de school, liet ze afbreken en weer opbouwen volgens het originele bouwplan. Na 9 maanden zaten er al kinderen op de banken van de Sint-Gerardusschool, genoemd naar de lokale patroonheilige.

De kleine Gentse parochie had meteen het vooruitstrevendste schoolgebouw van het land. Het was ook hoognodig. De Wet op de Algemene Leerplicht van 19 mei 1914 wilde dat elk kind voortaan basisonderwijs moest krijgen. Vooral Vlaamse plattelandsgemeenten verwachtten een toevloed, maar hadden een tekort aan klassen in hun meestal verouderde schoolinfrastructuur. Ook dat was een reden waarom de overheid van de Gentse wereldtentoonstelling wilde gebruik maken om de nieuwe standaardschoolgebouwen te propageren.

De modelschool van het Modern Dorp had alles wat toen modern heette, en terzelfdertijd op grote schaal kon worden gereproduceerd. Ze was gebouwd met baksteen uit Boom en blauwe steen uit Ecaussines. De school was strak en symmetrisch, had grote vensters die veel licht gaven, hoge binnendeuren, strenge witte muren en een verhoogje voor de leerkracht. Buiten was de vooruitgang zo mogelijk nog zichtbaarder. De modelschool was uitgerust met vrijstaande toiletten en een combinatie van open jongensurinoirs en gesloten toiletten. De straat was afgeboord door een hek uit veiligheidsoverwegingen. De ingesloten speelplaats had  schaduwrijke bomen tegen de zon en een "préau couvert", een afgedekte ruimte tegen de regen. En, het was tenslotte nog maar 1914, jongens en meisjes kregen aparte klassen, een gescheiden speelplaats en een afzonderlijke ingang. 

Het gebouw van de Sint-Gerardusschool zoals het er vandaag bijligt, verschilt niet eens zoveel van de school die pronkte op de wereldtentoonstelling. De trapgevels, het materiaal en het grondplan zijn vrijwel identiek. Een scheiding tussen jongens en meisjes is nooit weerhouden, want was ook niet nodig. De school heeft enkel gediend als bewaarschool, de voorloper van de kleuterschool. Met de tijd werd een berging bijgebouwd en tijdens een godvruchtige opflakkering in de jaren vijftig kreeg de school een kapel en een klokkentoren als annex.

In 1983 werd de school opgeheven en verliet de laatste leerling de schoolbanken. Sindsdien verhuurt de parochie het gebouw kosteloos aan  hulporganisatie "vzw 't Geraarke". Nauwelijks kende nog iemand het uitzonderlijke verleden van het gebouw tot het Vlaams Agentschap Onroerend Erfgoed er in 2013 bij de herdenking van 100 jaar Gentse expo op wees. De school was het laatste volledig authentiek relict van de wereldtentoonstelling.

Een actiegroep uit de wijk ijverde daarna voor de definitieve en officiële bescherming van het schoolgebouw, maar die is er nooit gekomen. Het pand is intussen in  bijzonder slechte staat en een aanpalende supermarkt met uitbreidingsplannen heeft al jaren een begerig oog op de hele schoolsite.

Een troost voor de moederschool, haar dochters zullen haar overleven. Het model van de exposchool kreeg navolging in heel Vlaanderen, van Lovendegem tot Riemst en van Koksijde tot Pelt. Talrijke gemeenten koesteren nog hun oud schoolgebouw, al dan niet met een nieuwe functie.  

Toen koning Albert I op 26 april 1913 de wereldtentoonstelling opende was Gent helemaal bevlagd en had de stad een facelift ondergaan. De prikkel die Gent moest krijgen van het bruisende event werd echter weggevaagd door de oorlog. De stad bleef achter met een financiële kater en nieuwe munitie voor het alsmaar groeiende conflict tussen de franstalige bourgeoisie en flaminganten. De fysieke nalatenschap van de wereldtentoonstelling van 1913 bleek later eerder klein te zijn. De herhaaldelijke stadsuitbreidingen in het zuiden van Gent lieten weinig heel van de talrijke expoconstructies. Een muur van de Floraliënhal, enkele beelden, kunstwerken, meubelstukken en memorabilia zijn de weinige fragmentarische restanten. Maar niets is zo onaangeroerd als de modelschool van Sint-Gerardus.