‘Ben jij dat, Adele?’: van anti-dieeticoon naar maatje 34

Er viel genoeg te bespreken, afgelopen mei in Engeland. Premier Boris Johnson kondigde aan het begin van de maand na een strenge lockdown de eerste versoepelingen aan, een paar weken later kwam zijn topadviseur Dominic Cummings in opspraak omdat hij zich niet aan de coronaregels had gehouden. De Premier League mocht hervat worden. De Britse centrale bank voorspelde de 'diepste recessie ooit'. Archie, het zoontje van prins Harry en Meghan Markle, werd 1. Een voormalig winnaar van de Great British Bake Off werd aangeklaagd voor diefstal.

Maar op sociale media ging het over iets heel anders: een groot deel van de maand was Adele trending topic op de Britse Twitter. En nee, Adele had geen corona, en ze had ook geen nieuwe plaat uit. Adele was afgevallen. Begin mei deelde de zangeres - die maar sporadisch van zich laat horen op sociale media - een foto met haar 38 miljoen Instagram-volgers om fans te bedanken voor de ‘birthday love’ die ze had ontvangen. Die foto toonde Adele in een korte jurk, op hakken en vooral: tientallen kilo's lichter dan hoe het publiek haar kent.

De zangeres, die altijd heeft geroepen dat ze niet hoeft af te vallen om mooi te zijn, die stelt dat zij bewijst dat je niet aan de schoonheidsstandaard hoeft te voldoen om succes te hebben, en dat je muziek maakt voor je oren en niet voor je ogen, was plotseling getransformeerd tot een maatje 34. En haar fans wisten absoluut niet wat ze met deze nieuwe Adele aan moesten.

Collega-beroemdheden complimenteerden haar met haar nieuwe uiterlijk: YouTube-ster James Charles liet haar weten dat ze er fantastisch uitziet, evenals model Chrissy Teigen en rapper Lil Nas X. Maar anderen waren kritisch: “Adele ziet eruit als een lid van het damescorps dat binnenkort gaat trouwen met oud geld”, twitterde de Amerikaanse komiek Phillip Henry. Veel fans waren het daarmee eens: de zangeres was onherkenbaar geworden. “Ben jij dat, Adele?”, vroeg iemand. Een ander: “Wie ben jij en hoe heb je Adele’s account gehackt?” Een tweet waarin iemand de felicitaties aan Adele ‘vetfobisch’ noemde, werd bijna tweehonderdduizend keer geretweet.

De ophef over de verjaardagsfoto was de apotheose van een discussie die al maanden werd gevoerd op Instagram en Twitter, de druppel die de digitale emmer deed overlopen. Afgelopen oktober deelde de zangeres een foto van zichzelf met een zichtbaar smaller gezicht, voorzien van het onderschrift: “Vroeger huilde ik, nu zweet ik.” Miljoenen fans reageerden met likes en complimenten, maar een groot deel van hen was sceptisch: “Ik mis de oude Adele!”, “Je was veel mooier toen je meer woog!’’ Anderen klaagden dat Adele begon te lijken op Ariana Grande of Kim Kardashian, op standaard popsterren, kortom. De consensus: fijn voor Adele dat ze is afgevallen, maar is ze nog wel de ‘echte’?

Extra consternatie veroorzaakte de foto die Adele op 1 augustus postte, waarop ze te zien is met een nog sterker veranderd uiterlijk. Ze is niet alleen nog dunner, maar heeft inmiddels ook een nieuw, geblondeerd en gekruld kapsel. De reacties waren nu ronduit gefrustreerd. “Ik was niet klaar voor deze foto!”, “Niet nog meer afvallen!”, “Vraag de oude Adele of ze wil terugkomen, alsjeblieft”.

Het ongenoegen over haar gewichtsverlies legt bloot wat de zangeres zo succesvol maakt. De Londense heeft niet alleen een geweldige stem en schrijft mooie liedjes, ze is daarbij voor veel fans ‘herkenbaar’. Pretentieloos en nuchter. Adele voldoet (of voldeed) niet aan het schoonheidsideaal van dun, dunner, dunst en had desondanks geen enkele zin om af te vallen. Ze vond zichzelf mooi zoals ze was, zei ze herhaaldelijk in interviews en bij prijsuitreikingen verscheen ze steevast in volledige diva-uitdossing. Ze droeg Chanel, maar dronk evengoed tien koppen thee met suiker per dag. Tijdens een optreden op het Glastonbury-festival liet ze een boer omdat ze naar eigen zeggen net een enorme hamburger had gegeten.

In onlinetabloid Mirror vraagt een schrijfster zich nu af of Adele haar oorspronkelijke karakter inruilt voor een 'LA-levensstijl' en de döner kebabs voor quinoa en geurkaarsen. Het idee is, blijkbaar, dat met haar gewicht Adele's identiteit verandert.

Fanschap

Die verwarring komt voort uit de rol die idolen voor hun fans vervullen. In de inleiding van hun studie ‘Fandom: Identities and Communities in a Mediated World’  beschrijven C. Lee Harrington en Cornel Sandvoss, hoogleraar Sociologie aan de Universiteit van Miami en hoogleraar Media en Journalistiek aan de Universiteit van Huddersfield, hoe belangrijk fanschap is voor ons zelfbewustzijn, zeker nu traditionele identiteitsbepalers zoals religie, klasse en seksualiteit minder vastomlijnd zijn. Het fanschap dient niet zozeer om bij een bepaalde groep te horen, maar om je identiteit vorm te geven.

We kiezen onze idolen niet alleen uit op basis van wat we mooi of leuk vinden, maar ook – bewust of onbewust – op basis van hoe we zelf gezien willen worden. Van een meisje dat je op straat ziet lopen weet je doorgaans niet waar ze vandaan komt of waar ze in gelooft, maar als ze een T-shirt draagt van Beyoncé weet je dat ze gelooft in de combinatie van feministisch en sexy zijn – of preciezer: dat ze graag zo wordt gezien.

Simpeler nog dan een T-shirt aantrekken is het online volgen van je idolen: dankzij platforms als Instagram en Facebook hebben idolen als identiteitsbepalers een hoge vlucht genomen. Wie je bewondert, wie je volgt en wie je deelt, bepaalt niet alleen je smaak, maar ook je plek in de wereld. Wie een foto deelt van Adele, deelt de liefde voor haar muziek én de boodschap die samenhangt met haar persoon.

En die boodschap luidt: schijt hebben aan wat anderen van je vinden. En dat terwijl andere artiesten juist extreem veel belang hechten aan hoe er over ze wordt gedacht. Adele maakt geen sexy meisjepop, maar break-up-albums waarin ze geen enkele emotie - van depressie tot wraakgevoelens - uit de weg gaat.

Haar grootste fans zijn, zo bleek in 2015 uit onderzoek van marketingbureau Nielsen, vrouwen tussen de 25 en 44 die winkelen bij Target, Victoria's Secret en Bath and Body Works, vergelijkbaar met Hema, Hunkemöller en Rituals bij ons. Ze zijn doorgaans hogeropgeleid en kijken op Netflix satirische cartoons als Family Guy. Dit zijn vrouwen die niet houden van glamour, wel van oprechtheid en humor. Van een vrouw als Adele dus, die zonder schaamte toegeeft dat ze fan is van de Spice Girls en dat ze de nieuwe vriendinnetjes van haar exen stalkt op Facebook.

De tabloid Mirror vraagt zich af, net als vermoedelijk veel Adele-fans, wat er van die no nonsense-houding overblijft nu ze ineens, zoals zoveel andere supersterren, groene sappen drinkt en naar de fitness gaat. Welke boodschap moeten Adele-fans destilleren uit haar nieuwe levensstijl? Moeten zij nu ook afvallen?

Journalist Roisin O'Connor schrijft in onlinekrant The Independent dat ze zich 'verraden' voelt door de getransformeerde Adele. O'Connor heeft een ingewikkelde relatie met haar gewicht, schrijft ze, maar ze had idolen als Adele om zichzelf eraan te herinneren dat je niet slank hoeft te zijn om succes te hebben.

Daarmee verwoordt ze de crux van het hedendaagse fanschap: omdat we ons identificeren met onze idolen, dienen zij te blijven zoals wij ze zien. De verzuchting dat Adele 'onherkenbaar' is geworden door haar gewichtsverlies, laat zien dat fans het idee hebben dat haar lichaam min of meer hun eigendom is. Sterren mogen onze identiteit vormgeven en zodra onze identiteit zich in een andere richting ontwikkelt, danken we de oude idolen af en zoeken we nieuwe. De voorwaarde is wel dat hun identiteit constant blijft, anders passen ze niet meer in ons systeem van identificatie.

Er is een uitzondering op die regel: sterren mogen iets veranderen aan hun lichaam - afvallen, plastische chirurgie - zolang ze maar transparant zijn over wat ze veranderen, waarom ze dat doen en vooral ook: hoe. In een wereld waarin het lichaam steeds maakbaarder lijkt te worden, waarin elke week een nieuw modedieet de kop opsteekt en er sportscholen openen die beloven dat je in 20 minuten afgetraind kunt raken, is 'zomaar' transformeren, zonder verdere uitleg of stappenplan, tamelijk ongekend.

Kylie Jenner komt weg met haar steeds grotere lippen omdat ze haar fans eerlijk vertelt dat ze lipfillers gebruikt; Natalie Portman mag superdun zijn omdat we van haar weten dat ze alleen plantaardig eet.

Toen Beyoncé na de geboorte van haar tweeling wilde afvallen voor een optreden op popfestival Coachella, deelde ze haar frustraties over het diëten in de documentaire Homecoming. Ze at wekenlang geen koolhydraten, geen suiker, geen zuivel, geen vis én geen vlees. De superster bereikte op tijd voor het optreden haar gewenste gewicht, maar geeft in de documentaire meteen toe: zo'n dieet doet ze nooit meer.

Opvallend is dat Beyoncé-fans niet verontwaardigd waren over haar gewichtsverlies. Op het moment dat een van onze idolen gewicht verliest, verwachten we daarbij een kant-en-klaar sport- en eetschema dat we meteen kunnen toepassen. Of anders de verzekering van het idool dat het dieet dat hij of zij heeft gevolgd dusdanig zwaar en krankzinnig was, dat wij, de fans, er maar niet aan moeten beginnen.

Adele die ‘zomaar’ een foto deelt met een nieuw slank lichaam veroorzaakt verwarring - zoveel mysterie is een idool simpelweg niet gegund. Adele heeft steevast de wens uitgesproken geen ‘merk’ te willen zijn. Ze wil niet te veel delen op sociale media, gaat geen commerciële samenwerkingen aan, verbindt haar naam niet aan die van adverteerders.

Dat sloeg enorm aan bij haar fans, maar nu had het paradoxaal genoeg in haar voordeel kunnen werken als ze haar gewichtsverlies had gekoppeld aan een sponsordeal met een sportschool of dieet-app.

Bridget Jones

Adele is niet de eerste ster die kritiek krijgt op haar gewichtsverlies. Renée Zellweger kon begin deze eeuw op kritiek rekenen toen ze flink aankwam voor haar rol als Bridget Jones in de film Bridget Jones' Diary, en opnieuw toen ze dat gewicht weer verloor en verontwaardigde fans zich afvroegen waar Bridget Jones was gebleven. Bridget Jones' Diary was onderdeel geworden van hun identiteit, dus moest 'Bridget' precies zo blijven als in de film.

Hoopgevend voor Adele is dat fans van Zellweger haar jojogewicht inmiddels vergeten lijken te zijn; de focus van hun commentaar is verschoven naar haar vermeende plastische ingrepen. Toen de actrice in 2014 op de rode loper verscheen, waren media en fans verbouwereerd: Zellweger zou 'onherkenbaar' veranderd zijn. Online wemelde het van de speculaties over wat Zellweger allemaal wel en niet zou hebben ondergaan. De Mirror interviewde een cosmetisch arts die kon duiden hoe haar gezicht was veranderd.

De discussie over Adele gaat langzaam maar zeker weer over een belangrijker onderwerp dan haar metamorfose: de vraag wanneer haar nieuwe album verschijnt. De zangeres beloofde eerder dat ze in 2020 een nieuwe plaat zou uitbrengen, maar voorlopig blijft het nog stil. Als het eenmaal zo ver is, zal blijken of haar fans Adeles metamorfose hebben weten te accepteren en opnieuw zullen zorgen voor een verkooprecord.

Wie weet zijn ze haar uiterlijke transformatie dan in één klap vergeten, omdat muziek - zoals Adele zegt - voor de oren is, en niet voor de ogen.