Slaat Michelle Obama een gat in de presidentsrace?

“Telkens wanneer we naar dit Witte Huis kijken voor wat leiderschap, troost of enige schijn van standvastigheid, krijgen we in plaats daarvan chaos, verdeeldheid en een totaal en volkomen gebrek aan empathie.” Op de openingsdag van de Nationale Democratische Conventie klonk voormalig first lady Michelle Obama ongemeen hard voor de huidige president van de Verenigde Staten. De kern van het verhaal: “Donald Trump is de verkeerde president voor ons land.” Of ook: “We moeten voor Joe Biden stemmen, alsof ons leven ervan afhangt.” 

Erg origineel of verrassend is die boodschap natuurlijk niet, op een conventie waarbij de Democraten officieel hun kandidaat in de presidentsverkiezingen voorstellen. Zelfs enkele Republikeinse sprekers spraken er hun steun voor de 77-jarige Biden uit. Toch was Obama’s 18 minuten durende speech – het langst van alle sprekers – alles wat de klok sloeg in de politieke analyses achteraf. ‘Persoonlijk’, ‘krachtig’, ‘hoopvol’, het passeerde allemaal de revue in de Amerikaanse media. 

Zelfs een panel van Fox News, zo’n beetje Trumps huiskanaal, gaf toe: “She really flayed, sliced and diced Donald Trump.” Vrij vertaald: Obama maakte kipkap van Trump.

Zwijgende meerderheid

Amerika-kenners bij ons steken hun bewondering niet onder stoelen of banken. “Het was één lange weerspiegeling van het gevoel van ongenoegen waar veel Amerikanen vandaag mee kampen”, zegt publicist Frans Verhagen. Obama ‘dartelde’ van kinderen in kooien naar rubberen kogels op vreedzame Black Lives Matter-protesten, van de hoge tol van het nieuwe coronavirus naar de mogelijke sabotage van de stemming per brief.

“En hoewel we weten dat Biden haar dolgraag als running mate had gehad, deed ze dat niet met een politiek aura, maar gewoon als bezorgde burger en moeder”, zegt Kristiaan Versluys, professor Amerikaanse literatuur en cultuur (UGent). Obama verwoordde dat zelfs erg letterlijk: “Jullie weten dat ik politiek haat”, zei ze, bijna alsof tegen een stel persoonlijke vrienden.

Ook communicatiespecialist Fons Van Dyck (BBDO), die de verkiezingsrace op de voet volgt, ziet die strategie als de grote sterkte van Obama: “Ze richt zich op het hart van de zwijgende meerderheid in Amerika, de gezinnen. Dat doet ze met een verhaal over moraliteit en waarden van familie en opvoeding, niet met een tegenstelling tussen Democratisch en Republikeins.” Neen, de tegenstelling was eerder die van het kaduke morele kompas van Trump versus de fatsoenlijkheid van Biden.

Nochtans was de conventie best onconventioneel. Niet in een kolkende arena, waar Michelle Obama vier jaar geleden de gevleugelde woorden “when they go low, we go high” uitsprak. Wel via een vooraf opgenomen boodschap in de digitale ether. “Dan kan je dus nergens naartoe werken of pauzes laten voor applaus, maar dat maakte het geheel misschien nog indrukwekkender”, zegt Verhagen. 

Versluys beaamt: “Het was geen verplicht nummertje, maar van harte. Dat voel je gewoon.” Een assistent van Obama liet aan CNN overigens weten dat ze werd bijgestaan door een speechschrijver, maar dat ‘de voormalige first lady heel goed wist wat ze wilde zeggen’ en dat het ‘erg persoonlijk was voor haar’. 

Sterke vrouwen

“Al doet ze natuurlijk, door te benadrukken dat ze niet aan politiek doet, toch ook weer aan politiek”, merkt Versluys op. Laat er alleszins geen twijfel over bestaan: de stem van Michelle Obama is enorm invloedrijk en geliefd. In een Gallup-poll in december werd ze voor de tweede maal verkozen als meest bewonderde vrouw ter wereld. “Tijdens de huidige verkiezingsrace heeft ze een grotere invloed dan haar man”, zegt Van Dyck.

Volgens Verhagen heeft Obama vanuit haar onafhankelijke rol eenzelfde status verworven als Eleanor Roosevelt, nog zo’n voormalig ‘first lady pur sang’. “Ook zij wees als moeder van de natie haar man op thema’s zoals armoede en segregatie, net zoals Obama campagne voert rond gezond eten en uitgesproken steun geeft aan de strijd van zwarte Amerikanen.”

Net die zwarte Amerikanen weet ze dus als geen ander te beroeren, een doelgroep waarvan er bij de stemming in 2016 velen verstek gaven. “Ze bereikt daarnaast ook hoogopgeleide vrouwen, die zeker in de swingstates een belangrijke rol kunnen spelen”, zegt Versluys.

Of deze speech dan ook een impact zal hebben op het einde van de rit? “Het is natuurlijk moeilijk zeggen of haar stem uitstrekt tot de evangelisten en de Trump-stemmers, maar als er één iemand die polarisatie kan overstijgen, is zij het wel”, zegt Verhagen. “Toch denk ik niet dat dit keuzebepalend wordt. Hiermee maakt ze vooral de grond rijp voor wat Biden straks te vertellen heeft.”

Van Dyck ziet dat anders: “Dit zou weleens de belangrijkste speech van de hele campagne kunnen worden, al vraag ik me alleen af of dit niet te vroeg komt. 10 weken is nog een eeuwigheid.” Hij denkt nog een stapje verder. “Ik dacht eerst dat Kamala Harris de presidentskandidaat voor 2024 zou zijn. Maar misschien is Michelle Obama dat wel.” Elke politieke ambitie wimpelt ze, onder meer in haar memoires, echter steevast af.

Zekerheden zijn er in zo’n Amerikaanse verkiezingsrace natuurlijk nooit, al pikt Verhagen er toch eentje uit. “Trump wordt ontzettend zenuwachtig van sterke vrouwen, die noemt hij ‘nasty’. Op dat vlak heeft Michelle Obama dus zeker haar bijdrage geleverd.”