‘Trump heeft het presidentschap nooit serieus genomen’: zo kritisch op zijn opvolger was Obama nog niet eerder

Harris werd woensdag formeel gekozen als running mate van de Democratische presidentskandidaat Joe Biden, waarna zij zich met een biografisch getinte toespraak in feite opnieuw voorstelde aan de kiezers. Haar verhaal draaide om afkomst en opvoeding, om opleiding en ambitie, en uiteindelijk om succes: de dochter van een immigrant uit India en een immigrant uit Jamaica kon stralend vertellen dat ze verder was gekomen dan haar moeder zich ooit had kunnen voorstellen.

Daarbij vormde de burgerrechtenstrijd een rode draad: ze vertelde dat ze als peuter in de kinderwagen al met demonstraties in Oakland en Berkeley meereed. “Er is geen vaccin tegen racisme”, zei ze. “We moeten het werk zelf doen.”

Ze had het nauwelijks over beleid; al de hele week is het afzetten van de huidige president Donald Trump het belangrijkste beleidsdoel. “De constante chaos maakt ons stuurloos”, zei ze. “De incompetentie maakt ons bang, de hardvochtigheid maakt ons eenzaam.” En dus, zei ze, “moeten we een president kiezen die iets anders kan brengen, iets beters, een president die ons allemaal samen kan brengen.” Refererend aan de pandemie en de economische crisis zei ze dat “Joe Biden deze uitdagingen zal omzetten in een doel”.

Trump aan de schandpaal

Maar het echte vuur kwam van de spreker voor haar. Barack Obama, staand in het Museum of the American Revolution in Philadelphia, nagelde met een combinatie van verwondering, woede, teleurstelling en verdriet zijn opvolger Donald Trump aan de schandpaal – op een manier die niet eerder is vertoond - om te eindigen met een oproep aan de kiezers om zich “de democratie niet te laten afpakken”.

“Ik had gehoopt, in het belang van ons land, dat hij enige interesse zou hebben getoond om deze baan serieus te nemen”, zei Obama. “Maar dat heeft hij nooit gedaan.” Het ging Trump allemaal slechts om zijn eigenbelang en dat van zijn steunpilaren en om zijn eigen ego, zei Obama.

Hoofdschuddend en zuchtend signaleerde hij dat Trump alles op alle stelde om kiezers bij de stembussen weg te houden. “De president en de andere machthebbers, zij die gebaat zijn bij de status quo, rekenen op jullie cynisme. Ze weten dat ze je niet kunnen overtuigen met hun beleid, dus hopen ze het je zo moeilijk mogelijk te maken om te stemmen, en je ervan te overtuigen dat je stem er niet toe doet. Dat is hoe ze winnen. Dat is hoe ze beslissingen blijven nemen die van invloed zijn op je leven en het leven van de mensen van wie je houdt. (…) Dat is hoe een democratie verwelkt tot het helemaal geen democratie meer is.”

Obama erkende, voor de kiezers voor wie Biden en Harris niet progressief genoeg zijn, dat Amerika lang niet perfect is. Maar hij stelde vroegere generaties ten voorbeeld, die nog veel meer reden hadden om te geloven dat de democratie niet voor hen werkte, maar toch bleven vechten voor een beter Amerika.

Eerst winnen, dan werken

“Dat werk zal nog lang doorgaan na deze verkiezingen. Maar de kans op succes hangt volledig af van de uitslag van deze verkiezingen”, zei Obama. Om een volgende stap te maken moet er eerst van Trump worden gewonnen. “Deze regering heeft laten zien de democratie te zullen afbreken als dat nodig is om te winnen. Dus moeten we hem stutten, en moeten we al onze energie in de komende 76 dagen stoppen, en dan moeten we stemmen als nooit tevoren, zodat we er geen twijfel over laten bestaan waar dit land voor staat.”

Volgens historicus Kevin Kruse was de toespraak de beste van alle toespraken die Obama sinds 2004 op de Democratische Conventie gehouden heeft.

Obama eindigde zijn boodschap met ‘stay safe’ – waarmee hij de ernst van de situatie nog eens benadrukte. Het Witte Huis liet juist woensdag weten, bij monde van woordvoerder Kayleigh McEnany, dat Trump een voor hem negatieve uitslag van de verkiezingen niet zonder meer zal accepteren.