Facebook treedt op tegen QAnon-complotdenkers door accounts, groepen en berichten te wissen
Facebook pakt de populaire extreemrechtse complottheorie QAnon aan, net als de Antifa-anarchisten ter linkerzijde. Dat is koren op de molen van de complotdenkers.
De cijfers zijn indrukwekkend: Facebook verwijderde 790 groepen, 100 pagina’s en 1.500 advertenties, en blokkeerde 300 hashtags gelieerd aan QAnon-complotdenkers. Daarnaast kregen onder meer 10.000 accounts op Instagram restricties opgelegd.
Met deze maatregelen wil Facebook de verspreiding van de ideeën van QAnon een halt toeroepen. Deze complottheorie heeft sinds de eerste berichten uit 2017 van de geheimzinnige ‘Q’ een groeiend aantal aanhangers in extreemrechtse kringen. In eerste instantie vooral in de Verenigde Staten, maar ook daarbuiten inmiddels steeds meer.
Het basisidee van de complottheorie is dat een boosaardige elite − die de mainstreammedia, het bedrijfsleven, de wetenschap en ‘oude politiek’ controleert − naar een nieuwe wereldorde streeft. Als die er eenmaal is, kan de samenzwering van pedofiele satanisten ongestraft kinderen misbruiken en hun bloed drinken. President Trump is de enige die dit kan tegenhouden, dus deze elite wil er kost wat kost voor zorgen dat Trump geen tweede termijn kan vervullen. Trump zelf constateerde woensdagavond met genoegen dat de QAnon-aanhangers hem bijzonder mogen. “Dat waardeer ik”, aldus Trump. De president deelde al eerder op Twitter berichten van QAnon.
Explosieve stijging
Hoe vergezocht ook, of misschien wel juist daarom, QAnon (uit te spreken als kjoe-e-non) doet het net als andere complottheorieën goed op internet. Het laatste halfjaar is de activiteit in dit soort groepen explosief gestegen, constateerde The Guardian eerder al.
De groep, die eerder al door de FBI werd aangemerkt als een potentiële binnenlandse terroristische dreiging, vormt volgens Facebook ‘een significant risico’ voor de openbare veiligheid. Het techbedrijf heeft wel zijn eerdere strenge criteria om als gevaarlijke organisatie te worden aangemerkt moeten aanscherpen. De aanhangers van QAnon organiseren weliswaar niet rechtstreeks geweld, maar verheerlijken dat wel of hebben individuele leden met gewelddadig gedrag. Onder deze ruimere definitie vallen overigens ook radicaal-linkse organisaties als Antifa. Hiervan zijn 980 groepen gesloten. Ook zorgt Facebook ervoor dat zowel QAnon als sommige Antifa-groepen lastiger vindbaar zijn en minder prominent naar boven komen in de nieuwsoverzichten.
Stef Aupers, hoogleraar mediacultuur aan de KU Leuven, heeft moeite met het besluit. “Onder maatschappelijke druk is Facebook steeds meer geneigd om dubieuze informatie weg te halen of te verbergen. Dat is een ondemocratische activiteit die het publieke debat beïnvloedt.” Het is volgens Aupers de vraag hoe gevaarlijk QAnon daadwerkelijk is. “Dat is lastig objectief vast te stellen. Het lijkt vooral een politiek besluit.”
Koren op de molen
Ook twijfelt Aupers aan de effectiviteit van de nieuwe maatregelen. “Aanhangers van dit soort complotten gaan er juist van uit dat de elite bepaalt wat wij mogen denken. Dat Facebook nu restricties oplegt, is koren op de molen van het complotdenken dat gevoed wordt door een permanente boosheid op het systeem.”
Aupers vreest dat de ingreep van Facebook averechts werkt. QAnon-aanhangers vinden altijd wel een nieuwe plek op het internet waar ze hun ideeën met elkaar kunnen delen. Wat dan wel verstandig is? Dat weet hij ook niet. “De oude internetidealen waar de mondigheid van de burger werd omarmd, zijn onderuitgehaald.” Je hoort niemand meer over the wisdom of the crowd, het idee dat een grote massa mensen samen meer weet dan een individu, constateert de hoogleraar. “En nu zitten we met de gevolgen.”
QAnon is overigens geen verschijnsel dat zich alleen in de krochten van internet afspeelt. Eerder deze maand won Marjorie Taylor Greene de Republikeinse nominatie voor een Congreszetel in de Amerikaanse staat Georgia. Zij is aanhanger van QAnon.
Andere platformen grepen al eerder in bij QAnon-berichten en -video’s. Twitter blokkeert accounts en verwijdert QAnon uit zijn trendinglijsten, YouTube verwijdert regelmatig video’s, TikTok haalt hashtags weg en Reddit heeft verschillende fora gesloten.