Groenland verliest recordhoeveelheid ijs door warme zomer
Sinds het begin van satellietmetingen in de jaren zeventig is op Groenland in één jaar niet zoveel ijs gesmolten. Door de warme zomer van 2019 ging een recordhoeveelheid ijs verloren. Het past in de trend dat het smelten van de Groenlandse ijskap sinds de eeuwwisseling veel sneller gaat dan daarvoor, zo blijkt uit twee internationale studies.
Door de opwarming van de aarde neemt de ijsmassa op Groenland al decennia af. Het ijs smelt, er blijft minder sneeuw liggen om dat verlies te compenseren en gletsjers stromen sneller naar zee. Die processen verlopen sinds 2000 in een aanzienlijk hoger tempo. Het smelten van de kilometers dikke ijskap draagt in belangrijke mate bij aan de wereldwijde stijging van de zeespiegel: 0,7 millimeter van de huidige 3,5 millimeter jaarlijkse stijging. Als het smelten onverminderd doorgaat, kan de zeespiegelstijging aan het eind van deze eeuw uitkomen op ruim 60 centimeter, bleek uit eerdere berekeningen.
Satellietmetingen
Satellietmetingen en klimaatmodellen geven aan dat Groenland tussen 2003 en 2018 jaarlijks gemiddeld 235 miljard ton ijs verloor, schrijven wetenschappers in Nature Communications Earth & Environment. Ter vergelijking: begin jaren negentig was dat zo’n 51 miljard ton per jaar. Onder invloed van twee koele zomers en een sneeuwrijke herfst en winter bleef de jaarlijkse afname in 2017 en 2018 beperkt tot ongeveer 100 miljard ton. Deze vertraging van het massaverlies ging met een schok over in een recordverlies: als gevolg van de warme zomer verloor Groenland vorig jaar 532 miljard ton ijs, een niet eerder geregistreerde afname.
“Twintig jaar geleden dachten we dat ijskappen langzaam zouden reageren op klimaatverandering”, zegt Bert Wouters, onderzoeker aan de TU Delft en de Universiteit Utrecht en een van de auteurs. “Nu is duidelijk dat ze veel gevoeliger zijn dan we toen dachten.” Zorgwekkend vindt hij dat ook ijs verdwijnt in relatief koude perioden met veel sneeuwval. Dat zijn omstandigheden waarbij de ijskap vroeger aangroeide. Door de toename van de ijsstroom naar zee blijft de ijskap nu slinken.
Sneller stromende gletsjers
Rond het jaar 2000 zijn de Groenlandse gletsjers die vanuit het binnenland naar zee stromen meer ijs gaan afvoeren, zegt Michiel van den Broeke, hoogleraar polaire meteorologie aan de Universiteit Utrecht. Samen met Wouters is hij auteur van een andere studie in Nature Communications Earth & Environment. “Je ziet een toename van zo’n 15 procent in een paar jaar, waarna de afvoer min of meer stabiliseert. Het is een dynamische aanpassing van de ijskap, waarschijnlijk een reactie op het dunner worden van de uiteinden van de gletsjers. Die aanpassingen kunnen relatief snel gaan, maar het duurt naar verwachting heel lang om ze om te keren. De motor in Groenland is hoger stationair gaan draaien.”
Van den Broeke: “Zelfs als je het klimaat terugbrengt naar de jaren vóór de eeuwwisseling zijn er nog steeds de sneller stromende gletsjers en blijft het ijsverlies doorgaan.” Dat wil niet zeggen dat dit proces onomkeerbaar is, onderstreept de hoogleraar. “Als de opwarming stopt zal het verlies van ijs nog lang doorgaan, maar niet per definitie totdat de hele ijskap weg is. Dat zal meer dan duizend jaar, zo niet duizenden jaren duren.”
‘IJskap gedoemd’
De auteurs zijn nogal voorzichtig in hun conclusies, reageert Sybren Drijfhout, fysisch oceanograaf van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut en hoogleraar dynamica van het klimaat aan de Universiteit Utrecht. “Ik zou wat verder durven gaan. We zijn waarschijnlijk wel een kantelpunt gepasseerd. Je kunt zeggen dat de ijskap onontkoombaar op weg is naar een zeer substantiële reductie. Dat de ijskap van Groenland hoogstwaarschijnlijk is gedoemd.”