Meer beton, minder groen: industrie is grote winnaar in het hertekende Vlaamse landschap

Het Limburgse natuurgebied de Groene Delle, waarvan de Vlaamse regering 23 hectare wil omvormen tot industriezone, is geen alleenstaand geval. Nieuwe cijfers tonen dat de ambitie van de Vlaamse regering om met de bouwshift de inname van open ruimte te halveren tegen 2025 en tot nul te brengen in 2040, nog niet is opgestart. Integendeel: binnen de herbestemming van gebieden lijkt de betonversnelling gewoon door te gaan.

In de periode 2017 tot en met 2019 is op de zogeheten ruimtelijke uitvoeringskaarten een nettoverlies van bijna 1.000 hectare landbouwgebied en 250 hectare natuur- en bosgebied te zien. De grote winnaar is de industrie, met in totaal 590 hectare extra voor industrieterreinen en havengebied.

In de categorie ‘overig groen’, waaronder een combinatie van verschillende openruimtegebieden valt, werd wel een winst van 570 hectare geboekt. “Het is beter dan beton, maar het is geen bos- of natuurgebied. Het gaat soms over snippers zoals bermen, vaak om industrie en verkavelingen achter weg te stoppen”, zegt Vlaams Parlementslid Mieke Schauvliege (Groen), die de cijfers opvroeg bij Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA). 

Tel je alle zogenaamde zachte bestemmingen – natuur, bos, landbouw en overig groen – bij elkaar op, dan gaat het volgens Schauvliege om een nettoverlies van 640 hectare.

Beleidskader ontbreekt

Het kabinet van Demir wijst erop dat het grootste deel van de industriële uitbreiding te wijten is aan de vernietiging van een herbestemmingsplan voor de haven van Antwerpen in 2017. “Daarin was heel wat natuur voorzien die door de vernietiging opnieuw industriegebied werd”, zegt adjunct-woordvoerder Iben Sempels.

Die uitleg voldoet niet, zegt professor ruimtelijke planning Hans Leinfelder (KU Leuven). “Het blijft frappant dat er sinds 2017 vooral ruimte voor industrie en recreatie is bij gekomen op de bestemmingsplannen, terwijl er voor bos en natuur, waar de grootste inhaaloperatie moet gebeuren, ruimte verloren gaat.” Hij verwijst naar ambities die al in 2016 in een Witboek werden vastgelegd. Daarbij moet landbouw ruimte afstaan, ten voordele van industrie, maar vooral voor natuur en bos. Die ambities werden in 2018 overgenomen in de strategische visie voor het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen.

Daar knelt nog steeds het schoentje: de beleidskaders ontbreken en bovendien concluderen experts dat de grote hertekening van het Vlaamse landschap onbetaalbaar, onrechtvaardig en juridisch niet waterdicht is. (DM 2/3) In feite blijft Vlaanderen dus het oude beleidsplan uit 1997 achterna hollen. “In 2021 zal de minister een set van beleidskaders voorleggen, dat is de timing die ze steeds heeft vooropgesteld”, klinkt het op het kabinet-Demir.

De beloofde bouwshift wordt volgens Leinfelder op die manier niet waargemaakt. Onlangs bleek ook al uit Statbel-cijfers dat de inname van open ruimte in 2019 op hetzelfde hoge niveau van dertien jaar geleden lag, ruim 7 hectare per dag.

Groene Delle

De nieuwe cijfers zetten de discussie over de Groene Delle op scherp. De geplande omvorming tot industrie lokt een recordaantal bezwaren uit: 4.500 mensen dienden een bezwaarschrift in en nog eens 34.000 mensen ondertekenden een petitie voor het behoud van het natuurgebied. 

Volgens Schauvliege zijn er nochtans genoeg alternatieve terreinen beschikbaar. Meer dan 6.000 hectare industriegebied – bijna 20 procent van de toegewezen ruimte – is niet in gebruik, blijkt uit cijfers die ze opvroeg bij economieminister Hilde Crevits (CD&V). “Er is dus geen kentering in het beleid.”

Het kabinet-Demir spreekt die conclusie tegen. “De initiatieven in deze legislatuur zijn voor het overgrote deel nog niet opgenomen in de cijfers”, zegt Sempels. Volgens hem is er juist 1.649 hectare extra ruimte voor natuur en groen voorzien sinds het aantreden van Demir. Maar die ongepubliceerde cijfers zijn niet verifieerbaar. Wat betreft de Groene Delle wil Demir eind september de knoop doorhakken.