Direct naar artikelinhoud
InterviewRik Van Cauwelaert

Hoe politieke ego’s kunnen botsen: ‘Met zulke uitspraken richt De Wever enorme schade aan’

Rik Van Cauwelaert.Beeld Bas Bogaerts

Is paars-geel dood na de uithaal van Bart De Wever (N-VA) naar Egbert Lachaert (Open Vld)? Rik Van Cauwelaert zet de botsing van politieke ego’s in historisch perspectief.

Het was een verbijsterend interview, vlak voor de paars-gele trein ontspoorde: Bart De Wever (N-VA), toen nog preformateur met Paul Magnette (PS), veegde op 31 juli in Terzake de liberalen de mantel uit, door een weigering om aan te sluiten bij de “bubbel van vijf” (socialisten, christendemocraten en N-VA) “crimineel onverantwoordelijk” te noemen. Dat interview speelt hem parten, nu Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert aan zet is en op paars-groen lijkt aan te sturen. “Ik begrijp ook niet waarom Bart De Wever dat gedaan heeft”, zegt Rik Van Cauwelaert (70), Wetstraat-watcher en columnist bij De Tijd. “De man is geen nieuweling in de politiek, hij had moeten weten dat hij zo een breuk kon veroorzaken. Met zulke uitspraken richt hij enorme schade aan.”

U schreef zaterdag dat De Wever het vuile werk opknapte voor Magnette, die er per se de MR, de Franstalige liberalen van Georges-Louis Bouchez, wilde afrijden.

Van Cauwelaert: “Dat was blijkbaar de bedoeling: Magnette wilde er maar één liberale partij bij, en dat moest Open Vld worden. Dus eigenlijk had De Wever tegen Magnette kunnen zeggen dat hij zélf maar moest afrekenen met Bouchez. Ik zie immers niet welke problemen De Wever kan hebben met Lachaert: het programma waarop die is verkozen tot voorzitter van Open Vld, ligt in de lijn van N-VA.”

Het lijkt erop dat Lachaert nu eerst paars-groen wil verkennen. Of zou hij zich straks alsnog over dat interview heen kunnen zetten?

“Lachaert reageerde in eerste instantie nogal mild op De Wever. Ik heb niet de indruk dat hij een rancuneuze man is. Dus hij zal zich daar zeker overheen kunnen zetten. Al zit hij intern wel gekneld tussen clans in zijn partij.”

De clan-Verhofstadt, met onder meer de Gentse burgemeester Mathias De Clercq, stuurt aan op paars-groen. Was de vorming van paars-groen in 1999 door Guy Verhofstadt ingegeven door wrok ten aanzien van de christendemocraten?

“Daarover doen veel mythes de ronde. Verhofstadt koesterde zeker een wrok tegenover de christendemocraten. Tot 1987 was hij vicepremier onder Wilfried Martens, en die had Verhofstadt zijn woord gegeven om samen verder te doen, als de verkiezingsuitslag dat toeliet. Toch koos Martens na de verkiezingen voor de socialisten.”

De legende wil dat de christelijke arbeidersbeweging, bij monde van Jef Houthuys, niet meer met ‘da Joenk’ wilde besturen.

“En dat is dus een mythe. Hugo De Ridder heeft dat opgetekend tijdens een interview met Houthuys, toen die op zijn sterfbed lag. Maar de echte reden waarom Martens voor de socialisten koos, was de score van de PS van Guy Spitaels, die 44 procent van de stemmen had behaald. Maar Martens heeft dus wel zijn woord gebroken tegenover Verhofstadt.”

Toenmalig preformateur Bart De Wever noemde Egbert Lachaerts (Open Vld) weigering om tot de ‘bubbel van vijf’ toe te treden “crimineel onverantwoordelijk”. Van Cauwelaert: ‘Met zulke uitspraken richt hij enorme schade aan.’Beeld Photo News

En speelde dat nog mee in 1999?

“Ik denk dat Verhofstadt die wrok nog altijd koestert, tot vandaag. Hij is daarop blijven drijven. Maar paars-groen in 1999 was daarvan niet het rechtstreekse gevolg, het was een samenloop van omstandigheden, waaronder de dioxinecrisis en de ethische thema’s waarop de paarse partijen elkaar vonden.”

Wat is voor u het beste voorbeeld van hoe persoonlijke vetes in de recente geschiedenis enorme politieke consequenties hebben gehad?

“Het klassieke voorbeeld is de relatie tussen Wilfried Martens en Leo Tindemans. Ze waren allebei christendemocraat, maar Tindemans kwam nog uit de unitaire traditie, en Martens was een federalist. Tindemans wantrouwde de Vlaamse beweging, en Martens was daar een product van.”

Martens zou ooit gezegd hebben dat Tindemans ‘de slechtste mens’ was die hij ooit had ontmoet. Klopt dat?

“Wijlen Sus Verleyen (oud-Knack-directeur, JDC) heeft hem ooit zo geciteerd, maar in een interview met mij heeft Martens dat ooit weerlegd. Ik moet dat dus in het midden laten. Maar Tindemans en Martens hadden geen goede band. Toen Martens premier werd, wilde Tindemans partijvoorzitter worden, om te kunnen tegenwringen. En voor die tijd, eind jaren 70, toen Tindemans premier was, heeft hij het Egmontpact verworpen, dat Martens mee had onderhandeld. Daar is de verwijdering tussen de twee begonnen.”

Uit de onderhandelingen over dat communautaire Egmontpact blijkt dat ook goede relaties enorme politieke consequenties kunnen hebben.

“Absoluut. Hugo Schiltz, toen voorzitter van de Volksunie, had een uitstekend contact met Franstalige politici. Met sommigen ging hij met vakantie. Hij had zelfs een goede relatie met socialist André Cools, wiens vader door de Duitsers was omgebracht – terwijl Schiltz zelf na de Tweede Wereldoorlog even had vastgezeten voor collaboratie. Schiltz had enorm veel geïnvesteerd in die vertrouwensbanden. Vriendschap bestaat niet in de politiek, maar vertrouwen kun je voeden.”

Hadden PS en N-VA dat niet al jaren geleden moeten doen? De recente toenadering kwam toch rijkelijk laat, niet?

“Het probleem is breder dan dat. De splitsing van de politieke partijen heeft de relatie tussen Vlaamse en Franstalige politici geen goed gedaan. U weet dat de sp.a haar intrek neemt in de gebouwen van de PS. Wel, bij de PS zeggen ze graag dat dat niet meer is dan een vastgoedoperatie. (lacht) We mogen het belang daarvan dus niet overschatten. Zoals we ons ook niet mogen blindstaren op de Vlaamse politiek.”

Hoe bedoelt u?

“Wij doen te vaak alsof de belangrijke gebeurtenissen zich hier in Vlaanderen afspelen. En dat is niet zo. Er wordt nu gepraat over paars-groen. Wel, wacht maar even af tot de spanningen tussen die drie Franstalige voorzitters aan het licht komen: tussen Magnette van de PS, Bouchez van de MR en Jean-Marc Nollet van Ecolo botert het helemaal niet zo goed. De impact daarvan op de onderhandelingen kan groot zijn.”

In Vlaanderen wordt Bouchez soms afgeschilderd als een losgeslagen projectiel. Klopt dat beeld?

“Helemaal niet. Hij is een krasse figuur, dat wel. En zijn manier van communiceren is wat ongewoon. Maar men schat hem verkeerd in. Bouchez weet dat premier Sophie Wilmès in Franstalige België tamelijk populair is, en dat Magnette dus niet op haar zal schieten. Hij maakt daar gebruik van door alle aandacht op zichzelf te trekken. Volgens zijn eigen berekeningen zit hij redelijk goed bij eventuele verkiezingen.”

Van Cauwelaert over Guy Verhofstadt en Wilfried Martens (hier in 1988). ‘Ik denk dat Verhofstadt die wrok nog altijd koestert.'Beeld IMAGEGLOBE

Nog een gekrenkte politicus was onlangs Joachim Coens van CD&V: toen er een parlementaire meerderheid dreigde voor een uitbreiding van de abortuswet, legde hij de onderhandelingen even stil.

“Zeker omdat men dat wilde doen met een regering waartoe CD&V behoort. Vergeet niet dat de vroegere CVP een enorme dreun heeft gekregen door de abortuswet. Martens heeft koning Boudewijn, die de wet niet wilde ondertekenen, toen de kans gegeven om de dans te ontspringen, door de wet niet te tekenen. Daardoor zagen tegenstanders van abortus de koning als rechtlijnig en de CVP als een partij die zo glad was als een paling.”

Als Lachaert CD&V mee wil in Vivaldi, paars-groen plus één, dan zal hij de ethische thema’s in de diepvries moeten stoppen.

“Ik heb niet de indruk dat hij dat zal doen. De krachten in zijn eigen partij, en zeker bij MR en PS, zijn van dien aard dat die abortusversoepeling er moet komen. Als Lachaert een extra partij erbij wil, zal dat Défi of cdH moeten zijn.”

Zal Lachaert daarin slagen, denkt u?

“Ik twijfel eraan. Lachaert moet er ook rekening mee houden dat een federale regering zonder N-VA tot grote spanningen kan leiden in de Vlaamse regering. Anderzijds: als hij een regering vormt die zowel corona goed aanpakt als de economie aanzwengelt, kan dat ook gunstig voor hem uitpakken.”

U bent het gedoe nog niet beu?

“Nee. Ik kan begrip opbrengen voor de woede bij sommige mensen. Maar ik vind niet dat de media die woede moeten aanzwengelen door termen als ‘gedegouteerd’ te gebruiken. Dat is niet gezond. Je kunt vaststellen dat politici niet opgewassen zijn tegen hun taak, maar je moet er begrip voor opbrengen dat elke partij haar eigen berekeningen maakt.”

Leo Tindemans en Wilfried Martens, januari 1989. ‘Na het Egmontpact is de verwijdering tussen de twee begonnen’, zegt Van Cauwelaert.Beeld Jean Guyaux