Vertrekt de paars-groene trein met CD&V erbij?

Tegen eind deze week moet duidelijk zijn: slaagt koninklijk opdrachthouder Egbert Lachaert (Open Vld) erin om eindelijk echte regeringsonderhandelingen op gang te brengen? Zijn poging wordt in de Wetstraat gezien als die van de allerlaatste kans. N-VA en PS spreken nu openlijk van verkiezingen bij een mislukking.

Het kompas van Lachaert staat stevig op paars-groen. Nadat de poging van preformateurs Bart De Wever en Paul Magnette een week geleden stukliep, is de weg naar een regering met PS en N-VA erin afgesloten. Ook CD&V-voorzitter Joachim Coens lijkt tot dat besef te zijn gekomen. Terwijl hij vorige maandag nog pleitte voor een reanimatie van paars-geel, zegt hij nu voor het eerst dat hij wil praten over een Vivaldi-coalitie, met liberalen, socialisten, groenen en christen-democraten. Deze voormiddag geeft hij intern meer uitleg op een vergadering met de CD&V-parlementsleden. 

Coens stelt wel duidelijk wat de voorwaarden zijn. “Als dat een paars-groene ethische agenda is met daarover een Belgicistisch sausje, dan passen wij”, zo zegt hij in Het Nieuwsblad. “Maar als het een centrumcoalitie wordt met een sterk socio-economisch verhaal, dan willen we luisteren.” 

Verhofstadt

Heel wat christendemocraten hebben nare herinneringen aan het paars-groen van Guy Verhofstadt (Open Vld) begin jaren 2000, dat voor een groot stuk een afrekening was van de oude CVP-staat. Iets wat op een heruitgave lijkt, krijgt Coens nooit verkocht aan de leden. Daarom wil Coens als een volwaardige partner aan tafel en huivert hij bij het beeld dat de christendemocraten met alles akkoord zouden gaan ‘om er toch maar bij te zijn’.

De opening kan werken: de eisen van Coens zijn niet onoverkomelijk voor de paars-groene partijen. Zowel bij de sp.a als de PS wordt aangegeven dat de ethische thema’s die momenteel voorliggen niet van die aard zijn om er een regering rond te bouwen, in tegenstelling tot paars-groen onder Verhofstadt. Toen speelde ons land een pioniersrol door als een van de eerste landen ter wereld het homohuwelijk in te voeren en een wettelijk kader op te stellen rond euthanasie. De dossiers die nu voorliggen, over de verlenging van de abortustermijn en euthanasie bij mensen met dementie, zijn veel minder baanbrekend. En vooral: er is geen grote eensgezindheid over binnen paars-groene partijen zelf. Bij de MR en Groen was er openlijke tegenkanting tegen het abortusvoorstel, maar ook bij Open Vld en sp.a waren er bedenkingen.

Daarnaast is er wel degelijk ruimte voor communautaire hervormingen. Alle partijen, ook de MR, zijn bereid te spreken over een efficiëntere organisatie van de Belgische staat. CD&V pleit onder meer voor de regionalisering van de gezondheidszorg. Een voorstel daarover van Johan Vande Lanotte (sp.a) gaat al mee van in de tijd dat die informateur was, nu ruim een jaar geleden. De communautaire eisen van christendemocraten zijn ook minder scherp van die van N-VA. In de kiescampagne pleitten ze ervoor om de staatshervorming tegen 2024 voor te bereiden. Mogelijk ligt daar een weg richting een compromis. 

Bocht

Toch zou meestappen in een regering zonder N-VA voor de CD&V een lastige bocht zijn om te nemen. Al de hele formatie hamert de partij op het belang van de Vlaams-nationalisten in de regering. Bij Vivaldi is er (nipt) geen meerderheid aan Vlaamse kant en blijft bovendien de grootste partij aan de kant staan. 

De christendemocraten hebben al eens op het punt gestaan om een keuze te maken tussen Vivaldi en paars-geel. En ook toen was de blauwe familie aan zet. Toen Patrick Dewael en Sabine Laruelle begin maart werden uitgestuurd door de koning, had Coens bij de leden een bevraging georganiseerd over de formatie. Hun antwoord was duidelijk: 63 procent wilde paars-geel. Vivaldi kon zelfs als terugvaloptie, wanneer paars-geel niet zou lukken, slechts 37 procent van de leden overtuigen. 

Alleen: intussen is er veel veranderd. De week na de ledenbevraging barstte de coronacrisis uit in ons land. Intussen is ook doorheen de aanslepende regeringsvorming het besef gegroeid dat de eis voor een meerderheid aan Vlaamse kant steeds moeilijker vol te houden is. Zowel bij Arizona als bij de poging van Magnette en De Wever was de CD&V bereid mee te stappen in een regering waar de Franstaligen mijlenver van een meerderheid stonden in hun taalgroep.

Wat ook meespeelt: een paars-groene regering is nu ook mogelijk zonder CD&V, met de steun van cdH. Het vooruitzicht om naast N-VA en Vlaams Belang de oppositie te voeren, oogt weinig aantrekkelijk, zeker voor een partij als CD&V die er prat op gaat steeds mee op zoek te gaan naar oplossingen. Is het dan niet beter om mee aan de knoppen te zitten?

Als centrumpartij liggen er ook kansen, klinkt het intern. De christendemocraten zijn ervan overtuigd dat ze bij de liberalen een medestander vinden om de begroting op termijn weer op orde te zetten, socialisten en groenen kunnen hen helpen om een aantal sociale eisen erdoor te krijgen. 

De opening van Coens wordt alvast omarmd door socialisten, liberalen en groenen. Lachaert is altijd van mening geweest dat een nieuwe coalitie vanuit het centrum moet vertrekken en wil CD&V er graag bij. Bovendien zou de komst van de CD&V de coalitie een stuk meer solide maken, zo valt te horen bij de PS en Groen.