Veel vragen blijven open over de dood van Jozef Chovanec

De eerste vraag: hoe kon het fout lopen in de cel van Chovanec? 

“Na de dood van Jonathan Jacob in 2010 (die overleed na een interventie van het Antwerpse Bijzondere Bijstandsteam in een cel in Mortsel, JVH) werden aanbevelingen opgesteld door het Comité P over de manier waarop de politie moet omgaan met agressieve verwarde personen. Maar die aanbevelingen  zijn nooit in de praktijk omgezet”, zegt Jessika Soors, parlementslid van Groen. “De politievakbond vraagt nu zelf een protocol voor de omgang met mensen met een psychose.”

Op 24 februari 2018 werd Chovanec gearresteerd op de luchthaven van Charleroi, nadat hij zich agressief had gedragen aan de incheckbalie. Op bewakingsbeelden die woensdag naar buiten kwamen via Het Laatste Nieuws, is te zien wat daarna gebeurde. 

De Slowaak bleef de hele nacht bijzonder onrustig in zijn cel. Hij sloeg zijn hoofd tot bloedens toe tegen de muur. Agenten van de luchtvaartpolitie overmeesterden hem uiteindelijk op zijn bed. Zijn handen en voeten werden vastgebonden. Hij kreeg een deken over zijn hoofd. Vijf agenten zaten of hingen minutenlang op Chovanec. Een agente bracht een Hitlergroet. Een andere agent maakte een duivelsteken. Toen een MUG-arts Chovanec onderzocht, werd duidelijk dat hij niet meer ademde. Hij moest gereanimeerd worden. Enkele dagen later overleed Chovanec in het ziekenhuis.

Professor Joris Vandenberghe, verbonden aan het Universitair Psychiatrisch Centrum van de KU Leuven, toonde zich dit weekend al kritisch voor de aanpak van de agenten. “Hun mentaliteit was fout”, vertelde hij. Ze handelden veel te voortvarend. “Als je met een verward iemand het gevecht aangaat, dan neem je risico’s.”

De tweede vraag: waarom werden de tragische feiten niet gedeeld door de luchtvaartpolitie? 

André Desenfants, de nummer twee van de federale politie bevoegd voor de luchthavenpolitie, zette donderdag een stap opzij. Desenfants had de bewakingsbeelden van de arrestatie nooit eerder gezien en was niet op de hoogte van de gebeurtenissen. “Tot gisteren (woensdag, de dag waarop de beelden publiek werden gemaakt, JVH) wist ik niet dat collega-agenten in beschuldiging zijn gesteld.”

Danny Elst, de directeur van de luchtvaartpolitie, werd intussen overgeplaatst naar een andere dienst. Hij was naar alle waarschijnlijkheid wel op de hoogte van de feiten – volgens informatie van De Morgen kreeg hij een verslag – maar gaf hier ook na het overlijden van Chovanec geen verder gevolg aan. Hij vroeg de beelden vanuit de cel niet op. Hij informeerde zijn oversten evenmin. Een cruciale fout, zo lijkt het.

Voormalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA), die samenwerkte met de luchtvaartpolitie voor uitwijzingen, noemt het op Twitter “onvoorstelbaar” dat hij noch gewezen minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) op de hoogte werden gebracht van de manier waarop Chovanec overleed. Francken stelt zich bovendien vragen bij “de entourage van Elst”. Ook daar moet bekeken worden wie wat wist wanneer. “Wie was nog op de hoogte en deed mee aan deze doofpotoperatie? Hoofd Operaties Luchthavenpolitie Truyens?”, schrijft Francken.

Els Truyens werkt vandaag als adviseur voor huidig minister van Asiel en Migratie Maggie De Block (Open Vld). Die laat via haar woordvoerder weten dat ze een gesprek heeft gehad met Truyens. “Ze kan bewijzen dat ze niet in the loop was over de zaak-Chovanec. We behouden dan ook alle vertrouwen in haar”, luidt het.

De derde vraag: waarom werden bij de luchtvaartpolitie geen sancties genomen? 

De agente die gefilmd werd terwijl ze een Hitlergroet bracht in de cel van Chovanec werd pas vorige week op ‘binnendienst’ geplaatst. Voorlopig blijft het daar ook bij. Al volgen na een intern onderzoek van de politie mogelijk meer tuchtsancties.

“We zijn twee jaar en half later. Het is me een raadsel waarom men zo lang moet wachten om iemand die duidelijk in de fout gaat te bestraffen”, zegt Soors. “Ik begrijp dat er nu een onderzoek loopt. We willen dat niet de pas afsnijden. Maar ik verwacht van minister De Crem een helder signaal. Hier gaat het nog om een cel met een camera, waardoor we de bewakingsbeelden als bewijzen hebben. Je vraagt je af hoeveel zaken we missen als er geen camera’s hangen.” Volgens de advocaat van de agente in kwestie ging het om een – erg misplaatste – grap. Ze was 22 in 2018.

De vierde vraag : waarom sleept het gerechtelijk onderzoek naar de dood van Chovanec ruim 2,5 jaar aan? 

Het parket van Charleroi stelde donderdag in Het Nieuwsblad dat de zaak vertraging opliep door de coronacrisis en door de “extra onderzoeksdaden” die de familie van het slachtoffer vroeg. Zoals de aanstelling van een medische tegenexpert. Maar die expert, arts Kris Permentier, ontkent dit formeel.

 “Van die beschuldiging klopt helemaal niets. De vertraging van het onderzoek ligt absoluut niet aan mij”, benadrukte Permentier eerder. Hij kan naar eigen zeggen bewijzen dat zijn onderzoek na een maand klaar was. “Justitie zou beter toegeven dat men niet meer in staat is om op een degelijke manier te functioneren.”