Samen de Rubicon over: waarom Vivaldi voor geen enkele partij evident is

Liberalen: maakt Lachaert zijn belofte als voorzitter waar?

“Het is een race tegen de tijd.” De contacten met groenen, socialisten en CD&V lopen volop, zo geven bronnen rond de koninklijk opdrachthouder aan. Lachaert heeft nu ook een startnota uitgewerkt. Of hij vrijdag bij de koning het stokje kan doorgeven aan een of twee formateur(s) – de namen van Alexander De Croo (Open Vld) en Paul Magnette (PS) circuleren – is echter niet zeker. “We zitten in een cruciale fase, maar hebben nog veel werk.”

Lachaert neemt zelf een groot risico. Tijdens zijn voorzitterscampagne stelde hij als speerpunt dat hij de liberale lijn, zeker op socio-economisch vlak, weer helder wilde krijgen. Hij maakte naam toen hij zich eind vorig jaar verzette tegen een paars-groene regering. Ecolo moest zijn socio-economisch programma ‘ritueel verbranden’ vooraleer Lachaert ooit met die partij in zee zou gaan. 

Zijn eisen zijn duidelijk. Eind vorige maand, toen Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) een regering probeerden vormen, legde hij die samen met MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez op tafel: de Zweedse hervormingen van de regering-Michel mochten in geen geval worden teruggedraaid. Hij pleitte voor een flexibelere arbeidsmarkt, strengere werkloosheidsregels en begrotingsdiscipline. Met groenen en socialisten rond de tafel zal hij moeten toegeven op die ‘blauwe lijn’ die hij wil trekken. Het maakt hem kwetsbaar. N-VA valt hem daar al dagen op aan.

Alleen, een weg terug is er niet meer, want de relatie met N-VA is compleet verzuurd. Vandaar dat Lachaert resoluut vooruitkijkt. In zijn voordeel: de hele partij is mee. Het voormalige anti-paars-groene kamp, met naast Lachaert, ook vicepremier Alexander De Croo en federaal fractieleider Vincent Van Quickenborne, trekt nu zelf mee aan de kar. 

Socialisten: nog steeds verlekkerd door de nota van Magnette en De Wever

“We waren nog nooit zo dicht bij een akkoord.” PS-fractieleider en voorzitter van de Brusselse federatie Ahmed Laaouej pleit al maanden voor een Vivaldi-coalitie en ziet zijn droomcoalitie nu binnen handbereik. Let wel, hij heeft het vooral over de ‘esprit’ die rond de tafel hangt, niet over een nakende inhoudelijke doorbraak. “Maar iedereen wil ervoor gaan”, zegt hij.

Toch is lang niet iedereen in de socialistische familie even overtuigd. Zeker bij sp.a heerst er nog steeds teleurstelling over het mislukken van het paars-gele project van De Wever en Magnette. In de uitruil tussen communautaire hervormingen en sociale maatregelen zat heel wat lekkers voor de socialisten. Lachaert noemde de paars-gele nota “communistisch”, maar nu is die voor de socialisten wel het minimum minimorum. “We zijn constructief, maar we gaan onze lat niet lager leggen omdat er andere partijen om de tafel zitten”, klinkt het bij sp.a. 

Groenen: kerncentrales langer open, maar dan wel groenste regeerakkoord ooit?

De bereidheid om te praten over Vivaldi is groot bij de groenen. Maar ook voor hen zal het niet simpel zijn. De andere partijen hebben al eerder de deur opengezet om een deel van de kerncentrales langer open te houden na 2025. De sluiting daarvan is een existentiële kwestie voor een groot deel van de groene achterban. Kan de partij daarop toegeven? De deur wordt op een kier gelaten. De groenen willen de onderhandelingen in eerste plaats in zijn geheel beoordelen, niet op basis van één maatregel. Met andere woorden: “Het groenste regeerakkoord ooit” moet de pil verzachten.

Bij een aantal groenen spookt de nachtmerrie van 2003 nog door het hoofd. Na de eerste machtsdeelname werden ze electoraal afgeslacht. Agalev haalde zelfs de kiesdrempel niet meer. Ze werden al te gemakkelijk weggezet als naïeve partij die soms struikelde over de eigen hoge principes. Kunnen ze nu wel uitgroeien tot geloofwaardige bestuurders?

Christendemocraten: CD&V voert strijd met zichzelf

Het is in de eerste plaats CD&V die andermaal de sleutel voor Vivaldi in handen heeft. Lachaert wil de christendemocraten er absoluut bij. Dan heeft Vivaldi een comfortabele meerderheid en wordt de minderheid langs Nederlandstalige kant minder krap.

Partijvoorzitter Joachim Coens zette afgelopen weekend de deur op een kier, maar eist stevige garanties. De christendemocraten weigeren mee te gaan in een ethisch progressief verhaal met een ‘belgicistisch sausje’ erover. Ze legden in totaal veertien eisen op tafel, gaande van een meerwaardebelasting, over begrotingsdiscipline en oog voor duurzaamheid. Ze hameren er ook op dat de federale regering het centrumrechtse beleid in Vlaanderen niet mag tegenwerken. 

De andere Vivaldi-partijen geven aan daarover te willen praten, maar de knoop ligt vooral binnen CD&V zelf. Daar is de angst groot om Vlaams coalitiepartner N-VA te lossen. Hun samenwerking zal zwaar onder druk komen te staan, en N-VA zal niet aarzelen om de Vivaldi-coalitie weg te zetten als anti-Vlaams. Bovendien kampt de partij nog met het trauma van de vorige paars-groene regering onder Verhofstadt, die uitgesproken anti-CVP was. “Als Lachaert ons wil, dan zal hij uitdrukkelijk voor ons moeten kiezen”, klinkt het binnen de partij. De lat ligt hoog, zowel qua inhoud als personeelsbezetting. “Wij gaan niet meedoen voor één minister en een halve staatssecretaris.” 

De CD&V heeft nog niet beslist. “Het is belangrijk alles goed af te wegen”, zegt een absoluut zwaargewicht. Maar hoe langer er nog geaarzeld wordt, hoe meer kans dat Vivaldi niet vertrekt.