Terwijl de animo voor verkiezingen groeit moet Egbert Lachaert nog twee hordes over

Lachaert kreeg vrijdagmiddag een verlenging van zijn koninklijke opdracht. Ten laatste op 4 september verwacht de koning hem opnieuw op het paleis voor een verslag. De bedoeling is dat de Open Vld-voorzitter zo snel mogelijk een doorbraak forceert in de formatie. Hij mikt op een Vivaldi-coalitie, met socialisten, liberalen, groenen en christendemocraten. “Er is nog inhoudelijk werk aan het project, maar de goede wil is er om vooruit te gaan”, zegt Lachaert.

Dat de koning zo snel resultaat verwacht, bewijst dat een akkoord mogelijk is. Maar de verwachting dat Alexander De Croo (Open Vld) en Paul Magnette (PS) als formateurs het veld zouden worden ingestuurd, bleek al enkele dagen ijdele hoop. Daarvoor zijn er nog twee struikelblokken die Lachaert uit de weg moet ruimen. Eén: CD&V mee aan boord trekken. Twee: de socio-economische Grand Canyon tussen socialisten en liberalen overbruggen.

De partijtop van CD&V is duidelijk: ze is nog niet overtuigd. De nota van Lachaert bevat nog te veel elementen die voor haar onaanvaardbaar zijn. Bovendien vertoont de nota cruciale lacunes. De twee belangrijkste eisen van de partij – dat ze in ethische dossiers niet tegenover een progressief blok wil komen te staan en dat er zowel op korte termijn als tegen 2024 communautaire hervormingen nodig zijn – zouden onvoldoende gegarandeerd zijn.

Veel CD&V’ers vinden Vivaldi een slecht idee. Zeker als het beleid op federaal niveau het centrumrechtse beleid in Vlaanderen zou tegenwerken, bijvoorbeeld qua activering van werklozen. Als de partij in deze constructie stapt, dan moet ze volgens sommigen ook voldoende zichtbaar zijn in de regering. Lees: via de ministerposten.

Socialisten geschrokken

Ook de socialisten blijken taaie klanten. Een overleg met Lachaert leverde donderdag helemaal niet het gewenste resultaat op. Conner Rousseau (sp.a) en Paul Magnette (PS) kregen toen voor het eerst de startnota van de opdrachthouder te zien en reageerden teleurgesteld. “De inhoud van de nota staat mijlenver van wat we mondeling met hem hebben besproken”, klinkt het in rode hoek.

De socialisten noemen drie punten waarop de nota tekortschiet: de verhoging van de minimumpensioenen naar 1.500 euro netto, de bijdrage van de grote vermogens en de investeringen in de gezondheidszorg. In het liberale kamp vinden ze echter dat sp.a en PS te veel willen uitgeven. Ze houden te hard vast aan de toegevingen die ze bij Bart De Wever (N-VA) hadden bedongen toen hij nog een paars-gele regering probeerde te vormen, klinkt het.

Lachaert en de socialisten moeten dringend praten. Dat de opdrachthouder donderdag openlijk aan VTM Nieuws vertelde dat de socialisten moeilijk doen, kan er bij hen niet in. “Het is een vreemd signaal van iemand die met ons een akkoord probeert te sluiten”, klinkt het. Van een ernstige breuk is er geen sprake. Maar de irritatie toont wel aan dat de socio-economische onderhandelingen tussen blauwen en roden bijzonder moeilijk worden.

De druk op Lachaert is erg groot. Hij was diegene die weigerde mee te stappen in de paars-gele regering die De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) voor ogen hadden. Ze was te links, te communautair. Nu moet hij bewijzen dat hij zelf een alternatief op de been kan brengen. Paradoxaal genoeg moet hij daar nu ook linkse en communautaire toegevingen voor doen. De N-VA staat klaar om de liberaal daar op af te rekenen.

Geen getalm

Intussen is er ook een strakke deadline. Want als er tegen 17 september geen oplossing is, vinden steeds meer partijvoorzitters dat er nieuwe verkiezingen moeten komen.

Zij kijken daarvoor terug naar 17 maart. Op die dag vormden MR, Open Vld en CD&V een minderheidsregering en beloofde premier Sophie Wilmès om zes maanden later opnieuw het vertrouwen te vragen aan het parlement. De minderheidsregering was een noodoplossing. Ze kreeg gedoogsteun omdat er vanwege de coronacrisis belangrijke beslissingen moesten worden genomen, terwijl er maar geen volwaardige regering gevormd raakte.

Op 17 september loopt de gedoogsteun af. Als er tegen dan geen ernstig alternatief klaarligt, gaan er stemmen op om een ander noodscenario uit de mouw te schudden. Zo is CD&V gewonnen voor een noodregering die gevormd wordt met de partijen uit de deelstaatregeringen, iets waar N-VA voor openstaat. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez denkt eerder aan een voortzetting van de regering-Wilmès.

Maar sp.a-voorzitter Conner Rousseau laat weinig ruimte voor getalm. Als er tegen 17 september geen nieuwe regering is, in welke constellatie dan ook, dan is het tijd om nieuwe verkiezingen te organiseren, zegt hij in een interview met De Krant van West-Vlaanderen. “Dan is het aan de mensen om de partijen af te straffen die geen verantwoordelijkheid willen nemen.”

Magnette dreigde vorige week ook met nieuwe verkiezingen, en PVDA en Vlaams Belang zijn al langer fan. De Wever liet evenzeer verstaan dat hij voor verkiezingen gaat als Lachaert voor een regering zonder N-VA zou gaan. Of ze dat menen en of het zover komt, is natuurlijk de vraag. Maar de parlementaire meerderheid die nodig is om verkiezingen te organiseren, is al een pak dichterbij gekomen dan enkele weken geleden.