Vanaf nu nog maar 100 km/uur op Ring rond Brussel: welk effect heeft dat?

Eerst: waar geldt die nieuwe snelheidsbeperking? Ze komt er op alle wegvakken van de Ring die in Vlaanderen en Brussel liggen. Waar er op dit moment voor de veiligheid al een snelheidsbeperking van 90 of 70 kilometer/uur geldt, blijft die behouden. Dat is bijvoorbeeld zo op het Viaduct van Vilvoorde en op het deel van de Ring dat door het Zoniënwoud loopt. In Wallonië blijft de limiet ongewijzigd, behalve in de omgeving van Waterloo, waar veel op- en afritten zijn. Daar geldt al langer een lagere maximumsnelheid. Het kaartje hieronder toont de verschillende snelheidsregimes die vanaf nu in Vlaanderen en Brussel van kracht zijn.

Het Agentschap Wegen en Verkeer heeft 280 vaste verkeersborden geplaatst met ‘100’, zowel links als rechts van de weg. 

Bij de federale politie is in elk geval te horen dat er geen gedoogperiode komt. Er zijn sowieso regelmatig mobiele controles langs de Ring, en die vinden meteen plaats. De wegpolitie zal echter evenmin extra ploegen inzetten. Vergeet niet dat er bijvoorbeeld bij Strombeek en Wezembeek vaste flitspalen staan: die zullen meteen rekening houden met de nieuwe limiet.

De snelheidsverlaging is één van de vele maatregelen in het Vlaams Energie- en Klimaatplan 2021-2030 dat de Vlaamse regering in december 2019 goedkeurde. Met dat plan wil de overheid dat we over een periode van 10 jaar 55 megaton minder CO₂ gaan uitstoten. 100 kilometer/uur rijden op de Ring zou op zich voor 0,13 megaton minder uitstoot zorgen. Dat is weinig maar het effect is er dus wel. 

De maatregel heeft echter een veel grotere impact op de lokale luchtkwaliteit, wat iets anders is dan het langetermijneffect op het klimaat: auto’s die langzamer rijden stoten minder fijn stof en roetdeeltjes uit en produceren ook minder lawaai. Dat is belangrijk voor de gezondheid van de tienduizenden mensen die vlak bij de Ring wonen of werken. Het is evident dat de nieuwe snelheidslimiet alleen positieve effecten zal hebben tijdens het daluur, ’s nachts en in het weekend want in de spitsen haal je die 100 kilometer/uur natuurlijk vaak niet.

Het is wel opvallend dat de Vlaamse overheid kiest voor een snelheidslimiet van 100 kilometer/uur. Immers, in het kader van het Vlaams Luchtbeleidsplan, dat op 25 oktober 2019 in uitvoering van de Europese richtlijnen 2008/50/EG en 2016/2284 werd goedgekeurd, onderzocht het Agentschap Wegen en Verkeer nog maar enkele maanden geleden welke snelheidsmaatregelen optimaal zouden zijn om de luchtkwaliteit langs de snelwegen rond Brussel, Antwerpen en Gent te verbeteren.

Uit berekeningen en verkeersmodelleringen blijkt dat een snelheids­beperking tot 90 kilometer/uur voor auto’s en 70 kilometer/uur voor vrachtwagens wat betreft betere lucht op de ring veel meer winst zou opleveren. Echter, snelheden van 90 en 70 zouden volgens het Agentschap de doorstroming ook verminderen. Lees: nog meer files. Daar kunnen de Nederlanders trouwens van meespreken. Jaren geleden verlaagde Rijkswaterstaat de maximumsnelheid op sommige ringwegen rond Rotterdam, Utrecht en Den Haag tot 80 kilometer/uur - net om de luchtkwaliteit voor omwonenden te verbeteren - maar daardoor ontstonden meer files. In files stoten auto’s nog méér schadelijke stoffen uit. Op enkele wegen werd de maatregel daarom alweer teruggedraaid. 

Rest natuurlijk nog deze vraag: als 100 kilometer/uur goed is voor de gezondheid van zoveel mensen die niet ver van de snelweg wonen en werken, waarom komt er dan geen gelijkaardige maatregel voor alle snelwegen in de Vlaamse Ruit – pakweg het gebied tussen Leuven, Brussel, Gent en Antwerpen? Daar lijkt de Vlaamse overheid nog wat koudwatervrees te hebben. Het zou “te drastisch” zijn, zo klonk het nog bij monde van minister-president Jan Jambon tijdens de voorstelling van het Vlaams klimaatplan eind 2019.

Net zoals andere ringwegen in Europa heb je op de Ring rond Brussel een mix van doorgaand en stedelijk verkeer. Er zijn veel op- en afritten die in- en uitvoegbewegingen en rijstrookwissels veroorzaken, en daarom is de kans op ongevallen erg groot. Elk jaar gebeuren er minstens duizend aanrijdingen op de Ring. Een lagere snelheidslimiet zorgt voor een rustiger verkeersbeeld en verkleint de snelheidsverschillen tussen de rijstroken, waardoor in- en uitvoegen makkelijker gaat. Dat zou het aantal ongevallen moeten terugdringen. Als er minder ongevallen gebeuren, dan daalt ook het aantal files door ongevallen, en dat is mooi meegenomen. Verkeerskundigen nemen in het algemeen aan dat 20 procent van de files door ongevallen worden veroorzaakt. Op ongevalsgevoelige ringwegen kan dat aandeel nog hoger zijn.

Omdat de snelheden lager liggen, zouden aanrijdingen soms ook minder ernstig zijn. Volgens de Technische Universiteit Delft leidt elke tien kilometer sneller rijden op snelwegen tot 30 tot 40 procent meer doden.

De verkeerskundige inzichten over de relatie tussen snelheid en ongevalsrisico zijn niet nieuw. Bijna alle ringwegen rond grote Europese steden hebben al lang lagere snelheidslimieten. Ook op de Antwerpse ring mag je sinds de jaren negentig van de vorige eeuw maximum 100 kilometer/uur rijden. In die wetenschap is het bizar dat de Vlaamse overheid niet eerder besliste tot een snelheidsverlaging op de Ring rond Brussel. 

Zolang de bezettingsgraad van de weg niet té hoog is – lees: zolang het niet te druk is of er files staan – heeft een lagere maximumsnelheid ook een positief effect op de doorstroming: auto’s kunnen iets dichter bij elkaar rijden zodat de ruimte op de weg beter benut wordt en het in- en uitvoegen aan de vele op- en afritten iets vlotter en veiliger gaat. Dat is de theorie maar die gaat helaas niet op voor Brussel. De Ring is al sinds de vorige eeuw overbelast en er zijn zoveel knelpunten die extra files veroorzaken dat de nieuwe limiet nauwelijks effect zal hebben op de doorstroming. Er zijn maar twee opties om files effectief aan te pakken: minder verkeer en/of meer wegcapaciteit. 

Comfortabel en stipt openbaar vervoer kan de autodruk op de hoofdstad verminderen maar dat is in coronatijden niet evident. We gebruiken nu net minder bussen, trams en treinen. Liever fietsen? Dat lijkt een goed idee. Brussel en Vlaanderen zetten alles op alles om pendelaars te overtuigen om naar het werk te fietsen, bijvoorbeeld met de aanleg van fietssnelwegen en –netwerken. In Vlaanderen worden die inspanningen gecoördineerd door De Werkvennootschap.

Méér wegcapaciteit op de ring is momenteel nog voorwerp van discussie tussen Vlaanderen en Brussel. Vlaanderen wou oorspronkelijk parallelwegen langs de Ring om het doorgaande en stedelijke verkeer van elkaar te scheiden. Brussel stond op de rem want het vreest voor méér auto’s in het gewest als het op de Ring vlotter zou gaan. In de schoot van De Werkvennootschap bekijken Vlaanderen en Brussel nu wat de beste oplossing is: een beperkte parallelweg langs één kant van de ring of een variant met sluiting van op- en afritten op de bestaande ring. Een formele beslissing is er nog niet. Al moet het gezegd dat het oorspronkelijke idee van parallewegen met twee rijstroken per rijrichting nog niet van tafel is, aldus Marijn Struyf van De Werkvennootschap, "we benaderen de drie alternatieven evenwaardig en onderzoek zal uitwijzen welke het beste is."

Laten we met een positieve noot eindigen. Filerijden is natuurlijk slecht voor je verbruik. De hele tijd afremmen en optrekken verbruikt veel brandstof. Zodra het vlotter gaat, kan je op de brandstofmeter van recente auto’s duidelijk zien dat je verbruik gevoelig daalt.

Op de snelweg ligt het optimale verbruik ergens rond de 90 kilometer/uur. Rijd je harder, en zeker boven de 100 kilometer/uur, dan stijgt je verbruik onevenredig snel. Rijd je in het weekend of op een ander filevrij moment met 100 over de Ring rond Brussel, dan zal je dat voelen in je portemonnee. 

Bekijk hieronder het verslag uit "Het Journaal":