‘Ik vind niet dat wij fouten hebben gemaakt’: Kamercommissie met Jambon en politietop laat veel vragen open
Het federale parlement legde vandaag voormalig binnenlandminister Jan Jambon (N-VA) op de rooster over de zaak-Chovanec. Ook de huidige en toenmalige politiechef kwamen langs. Waarom kon dat dodelijk incident haast geruisloos passeren? Herlees in onze liveblog.
• Download de app van De Morgen en krijg als eerste een bericht bij belangrijk nieuws
Video wordt geladen...
Live
Zitting gesloten
De commissievoorzitter sluit de zitting.
Veel vragen onbeantwoord
De antwoordronde heeft weinig extra helderheid gebracht. Op cruciale vragen is het antwoord: "dat moet het intern onderzoek uitwijzen".
De Kamerleden lijken niet geneigd om de sprekers nog verder uit te vragen, aangezien ze geen verdere antwoorden kunnen bieden. Alle fracties krijgen nog een laatste keer het woord, maar de zitting lijkt stilaan aan haar einde te komen.
Niet geïnformeerd door het parket
Catherine De Bolle zegt dat het parket haar niet informeerde over het politieoptreden of de beelden van Jozef Chovanec. Dat hoefde ook niet. Maar ook de "bestuurlijke overheid", die een tuchtonderzoek kon starten, werd door het parket niet geïnformeerd.
De Bolle benadrukt wel dat de beelden niet zonder meer "tegengehouden" zijn. Ze zijn immers wel overgemaakt aan het parket.
De Mesmaeker over Facebookgroep: 'Stop ermee of bol het af bij de politie'
Bij onderzoek van Apache kwam een gesloten Facebookgroep naar boven waarvan duizenden politiemensen lid zijn, en waarin ook racistische uitlatingen en oproepen tot geweld opduiken. Volgens De Mesmaeker was die ooit bedoeld om nationaal en internationaal nuttige informatie te kunnen delen. “Hoe goed kan een nobel initiatief om zeep geholpen worden?”
Voor de actieve politiemensen die deel namen aan de racistische uitlatingen, heeft De Mesmaeker een duidelijke boodschap: "Stop ermee en bezin u. Of, als je echt meent wat je daar plaatst: bol het af bij de politie."
Intern onderzoek moet meer duidelijkheid brengen
Wie zag de beelden? Wie wist van de beelden? Hoe werd het politieverslag opgesteld, en waarom wijkt dat zo sterk af van de beelden? "Ik zou dat ook willen weten," zegt De Mesmaeker. Hij kan de Kamerleden voorlopig geen antwoord geven. Het intern onderzoek dat lopende is, moet meer duidelijkheid brengen.
'Niks gebeurd? Ik zie dat toch anders'
De politiebaas pareert de kritiek dat hij en zijn diensten niet hard genoeg optreden. "De nummer 2 van de federale politie heeft een stap opzij gezet. Het is zijn eigen beslissing geweest, maar ik heb met hem wel een lang gesprek gehad. Er is intussen ook een directeur overgeplaatst. En er is een ordemaatregel genomen tegen het personeelslid dat de Hitlergroet bracht. Zeggen dat er niks gebeurd is - ik zie dat toch enigszins anders.”
“Er loopt nu een intern onderzoek. Als het intern onderzoek nog elementen vaststelt, kunnen er nog maatregelen genomen worden.”
Geen signaal vanuit parket
Marc De Mesmaeker neemt het woord. Op de vraag of er ooit feedback over het politieoptreden kwam vanuit het parket, is zijn antwoord kort. "Neen."
Kon Jambon tuchtprocedure starten?
De Kamerleden hamerden erop dat Jambon wel een tuchtprocedure kon opstarten, in tegenstelling tot wat hij zelf zegt. Maar Jambon is formeel: “Het gaat om uitzonderlijke procedures, die duidelijke aanwijzingen van tucht- of strafrechtelijke feiten vereisen. Over dergelijke informatie beschikte ik niet.”
Vanuit gerechtelijke hoek is er volgens Jambon nooit een signaal gekomen. Ook het politieverslag bevatte geen alarmerende elementen. In de gesprekken met de ambassadeur - zowel met Jambon zelf als met zijn kabinetsmedewerkers - kwam geen nieuwe informatie naar boven, klinkt het.
"Mocht ik fouten gemaakt hebben, dan zou ik mij verantwoordelijk voelen. Maar ik vind niet dat wij fouten hebben gemaakt."
Parlementairen hebben vragen gesteld
Na een vragenronde van meer dan twee uur komen nu weer Jambon, De Mesmaeker en De Bolle nu weer aan het woord. De parlementairen nemen geen genoegen met de uiteenzettingen die de drie aan het begin van de zitting gaven. Er wordt meer duidelijkheid gevraagd, onder meer over hoe de politienota tot stand kwam, wie van de beelden had moeten weten, en waarom er geen alarmbellen af gingen.
Wie schreef politienota?
Vandenput wil ook weten wie het politieverslag schreef dat uiteindelijk op het kabinet-Jambon belandde. "Was dat iemand die mee in de cel stond? In dat geval kan ik begrijpen dat het verslag onvolledig is?"
'Probleem zit veel dieper'
Tim Vandenput (Open Vld) herinnert eraan dat de afgelopen dagen, onder meer in De Morgen, heel wat feiten naar boven kwamen over het dossier. "Een vals politierapport, een procureur die de beelden ziet maar niemand inlicht, een verpleegster die zegt dat het verlies van die man niet erg zou zijn. Daaruit blijkt dat het probleem veel dieper zit bij een aantal essentiële diensten."
Dat Jambon beweert dat er 'geen knipperlicht' was, betwist Vandenput. "Het knipperlicht is natuurlijk dat een man na een politieoptreden in coma belandt en vier dagen later overlijdt."
'Jambon wilde niks weten'
Gaby Colebunders (PVDA) wijst Jan Jambon erop dat zijn verklaringen een week lang alle richtingen uitgingen. "U hebt elke dag uw herinnering veranderd. De realiteit is volgens ons dat Jambon van niks wilde weten."
'Alle alarmbellen hadden moeten afgaan'
Franky Demon (CD&V) vindt dat de communicatie over de behandeling van het dossier veel vragen onbeantwoord laat. "Wanneer door de politieoptreden een dode valt, moeten toch overal alle alarmbellen afgaan? Je kan dan toch niet overgaan naar de orde van de dag?"
'Verhaal is niet geloofwaardig'
Ahmed Laaouej (PS) viseert voormalig minister van Binnenlandse Zaken Jambon. "Uw verhaal is niet geloofwaardig. U hebt dit dossier veel te licht opgevat destijds", vindt de socialist. "Als een buitenlandse staat zich zorgen maakt over het overlijden van een eigen onderdaan, dan mag u geen genoegen nemen met een onvolledig politieverslag. U had op dat moment bovendien de tuchtoverheid kunnen aanspreken."
'We slaan een heel slecht figuur'
Parlementslid Stefaan Van Hecke (Groen) oordeelt streng: "De verklaringen in deze commissie doen me vermoeden dat er pogingen zijn geweest om deze zaak onder de mat te vegen. Dit schaadt het imago van onze politie. We slaan een heel slecht figuur. Het lijkt alsof we alleen in actie schieten als er beelden worden gelekt - net zoals bij de dood van Jonathan Jacob in 2010. Er zit iets structureel fout in de manier waarop justitie deze dossiers aanpakt, maar ook in de manier waarop informatie doorstroomt binnen de politie."
De Bolle houdt het kort
De uiteenzetting van De Bolle zit er al op. Ze houdt het kort, maar benadrukte dat ze over de feiten had geïnformeerd moeten worden.
Het is nu aan de Kamerleden om vragen te stellen.
'Mensenrechten en integriteit staan centraal voor mij'
"Mensenrechten, integriteit en respect voor de rechtstaat staan centraal in mijn werkwijze. Dat weet iedereen die met mij gewerkt heeft", zegt De Bolle. Ze verwijst onder meer naar de start van een opleiding mensenrechten in de Kazerne Dossin van Mechelen.
'Commissaris-generaal heeft geen tuchtbevoegdheid'
Net zoals De Mesmaeker benadrukt De Bolle dat de commissaris-generaal van de federale politie geen bevoegdheid had om een tuchtonderzoek te starten. Dat was aan de directeur van de bestuurlijke politie. Het parket had de directeur op de hoogte kunnen brengen van inbreuken die uit het gerechtelijk dossier bleken.
De Bolle neemt het woord
Europol-baas Catherine De Bolle, de voorganger van De Mesmaeker, neemt het woord. Ze maakt meteen duidelijk hoe ze over de zaak denkt: "Ik heb met afschuw de beelden gezien waarop de interventie te zien is met onverklaarbare gedragingen van de politiemensen. Er moeten in deze zaak duidelijke antwoorden komen. In de eerste plaats voor de weduwe van Chovanec", zegt ze.
"Ik kan u hier in volle eerlijkheid zeggen dat ik destijds niet op de hoogte werd gesteld van de feiten. Wat nochtans moest. Evenmin zijn de beelden me getoond. Indien ik dit gezien had, dan had ik meteen actie ondernomen." Volgens De Bolle was er een duidelijke procedure om de informatie over de arrestatie van Chovanec aan haar te bezorgen. "Ik reken erop dat het intern onderzoek dit zal uitklaren."
'99 procent goeden'
De politiebaas eindigt zijn betoog met een oproep aan zijn medewerkers. "Ongepaste gedragingen en uitlatingen moeten altijd en overal een gepast vervolg krijgen." De Mesmaeker wijst erop dat 99 procent van de politie goed handelt, maar dat het vergrootglas gezet wordt op de 1 procent die haar boekje te buiten gaat.
Wie zag de beelden?
Een van de cruciale vragen blijft wie binnen de politie afwist van de beelden, en wie ze gezien heeft. De Mesmaeker moet het antwoord voorlopig schuldig blijven. "Wat met de beelden? Is het echt zo dat niemand die heeft herbekeken? En wat heeft die daar dan mogelijk mee gedaan? Daar kan ik u nu nog geen antwoord op geven."
De Mesmaeker wil praten met familie-Chovanec
De politiebaas wil graag praten met de nabestaanden van Jozef Chovanec. "Ik zeg u dat ik hen recht in de ogen kan kijken. Ik zou dat trouwens snel letterlijk willen doen. Ik besef welke nachtmerrie zij nu al meer dan twee jaar meemaken."
Tegelijk benadrukt hij dat hij tot voor kort niet op de hoogte was van de details van het dossier. "Ik lees dat het toch niet kan zijn dat ik niet meer kan hebben geweten. De twijfel heeft zijn legitimiteit. Maar het kan wel, want het is zo. Opzoekingen in mijn agenda’s en e-mailarchieven bevestigen dat."
'Ik heb mijn werk gedaan'
"Ik denk dat ik mijn werk heb gedaan, meer dan dat. Ik heb de stellige overtuiging dat ik correct, transparant heb gehandeld," vindt De Mesmaeker. Hij benadrukt dat hij uit zijn toenmalige functie geen mogelijkheden had zich te mengen in procedures van de federale politie.
Toen hij topman van de politie werd, heeft hij niet nagegaan of de nodige stappen gezet waren. “Wie aan zo’n topjob begint, moet niet als een monnik gaan uitpluizen of in elk dossier alles door iedereen is gedaan.”
'Nam geen deel aan diplomatiek overleg'
De Mesmaeker benadrukt dat hij niet aanwezig was bij het overleg tussen de Slowaakse ambassadeur en het kabinet-Jambon op 2 maart 2018. "Ik ben die dag in Koksijde, voor gesprekken tussen de lokale en federale politie."
Marc De Mesmaeker neemt het woord
Marc De Mesmaeker, de commissaris-generaal van de federale politie, neemt nu het woord. "Het is heel legitiem dat sommige mensen twijfels hebben bij de rol van Marc De Mesmaeker in deze zaak."
Hij verduidelijkt dat hij in 2018 nog werkte als verbindingsman tussen de federale politie en het kabinet-Jambon. "Ik was op de hoogte van de feiten. Op 26 februari kreeg ik een eerste feitenrelaas. Op 1 maart neem ik kennis van het persoverzicht van de federale politie (waarin de zaak wordt vermeld, red.)"
'Geen aanwijzingen om op te treden als minister'
"Er waren geen aanwijzingen om zelf als minister van Binnenlandse Zaken verder op te treden", vindt Jambon. Hij wijst erop dat hij niet de bevoegde persoon was om een tuchtonderzoek te starten. In bepaalde omstandigheden kan dat wel, "maar dat zijn uitzonderlijke procedures die veronderstellen dat ik in het bezit was van informatie op feiten die verantwoorden dat ik actie onderneem. Het vereist duidelijke aanwijzingen van tuchtrechtelijke of strafrechtelijke feiten. Die had ik niet.”
'Waar zit hier het knipperlicht?'
Jan Jambon geeft een korte tijdlijn van hoe het dossier door zijn kabinet behandeld is toen hij minister van Binnenlandse Zaken was. Zijn conclusie: er waren geen alarmsignalen.
"Waar zit hier het knipperlicht? Buiten dat verslag had ik niets anders qua informatie. De informatie die in de pers verscheen, heeft toen ook bij niemand alarmsignalen doen afgaan. Ook de ontmoeting met de ambassadeur van Slowakije heeft mij blijkbaar geen informatie bijgebracht waardoor ik gealarmeerd moest zijn.”
"Het verslag maakt op geen enkel moment melding van de verschrikkelijke feiten die op de beelden te zien zijn."
Jambon wil politieverslag vrijgeven
Jambon wil graag dat politieverslag delen met de commissieleden, maar is niet zeker of dat ook kan zonder het onderzoek te schaden. Hij vraagt de commissievoorzitter om te onderzoeken of het verslag vrijgegeven mag worden.
De Morgen kon het verslag al inkijken. De gebeurtenissen in de cel van Chovanec worden daarin erg kort beschreven. Cruciale details worden daarbij niet vermeld, en ook van de Hitlergroet wordt geen melding gemaakt.
'Wat ik zie op die beelden is onuitlegbaar'
"Wat ik zie op de beelden is ontoelaatbaar, onuitlegbaar en verschrikkelijk", zegt Jambon. Hij herhaalt zijn verdediging dat het politieverslag dat destijds op zijn kabinet belandde "op geen enkele manier" doet denken aan de beelden die we nu kennen. "Het dossier zag er tweeënhalf jaar geleden helemaal anders uit."
Jambon betuigt medeleven
Jan Jambon begint met zijn medeleven te betuigen aan de nabestaanden van Jozef Chovanec. "Het verlies van een dierbare is een zware last om te dragen, zeker als dat in deze omstandigheden gebeurt. Ik hoop dat op een dag alles duidelijk zal worden."
De Vlaamse minister-president herhaalt dat hij de stand van het gerechtelijk dossier niet kent.
Vergadering begonnen
De commissievergadering is begonnen. Voormalig minister van Binnenlandse Zaken Jambon mag als eerste het woord nemen.
Minister-president Jambon en politietop verwacht in Kamercommissie
Alle ogen in de Wetstraat staan vandaag gericht op de gemeenschappelijke vergadering van de Kamercommissies Binnenlandse Zaken en Justitie. Vlaams minister-president Jan Jambon, Europol-topvrouw Catherine De Bolle en het hoofd van de federale politie, Marc De Mesmaeker, staan er op gastenlijst voor een hoorzitting over de dood van Jozef Chovanec, de Slovaak die in 2018 overleed na een hardhandige tussenkomst van de politie.
Lees: Wie kende de details en tot hoe hoog in de hiërarchie?
Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA).Beeld Photo News Arts laat 4 uur op zich wachten om daarna vanop de gang te vragen of alles oké is
De arts die werd opgeroepen om te oordelen of de Slovaak Jozef Chovanec opgesloten moest worden, liet vier uur op zich wachten. Dat blijkt uit nieuwe documenten die de VRT-redactie kon inkijken.
Beeld RV Standpunt De Morgen-hoofdredacteur
"De cultuur van machtsmisbruik, verzwijging, strategisch wegkijken en onderlinge bescherming is blijkbaar nog altijd sterk aanwezig in de groep mensen die van de samenleving het monopolie op geweld heeft gekregen", schrijft De Morgen-hoofdredacteur Bart Eeckhout in zijn standpunt vandaag.
"Zolang die cultuur niet aangepakt wordt, is het wachten op de volgende keer dat er camerabeelden met dodelijk geweld uitlekken."
Lees: Nog altijd treden er mechanieken in werking om strafbare feiten onder de pet te houden
