Een op zijn best summier politieverslag, andere informatie had het kabinet van toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) niet om te oordelen over de zaak-Chovanec. Dat zei Jambon dinsdag tijdens een hoorzitting in de Kamer naar aanleiding van het overlijden van de Slovaakse zakenman na een arrestatie in 2018. Maar Jambon kon niet alle fracties overtuigen. “Er was een rapport, er liep een gerechtelijk onderzoek, de Slovaakse ambassadeur kwam tot twee keer toe naar uw kabinet en er viel een dode. Legt u mij in hemelsnaam uit waarom die knipperlichten niet voldoende waren om actie te ondernemen?”

Vlaams minister-president Jam Jambon (N-VA) zakte dinsdag uitzonderlijk af naar de federale Kamer voor een hoorzitting in de gezamenlijke commissies Justitie en Binnenlandse Zaken. De minister-president kwam er tekst en uitleg geven bij de rol van Binnenlandse Zaken in de zaak rond Jozef Chovanec, de Slovaakse zakenman die begin 2018 overleed na een gespierde arrestatie door de luchtvaartpolitie in Charleroi. Jambon was op dat moment minister van Binnenlandse Zaken. Ook de huidige en toenmalige commissarissen-generaal van de federale politie, Marc De Mesmaeker en Catherine De Bolle, kwamen zich verantwoorden.

LEES OOK. Politiechef De Mesmaeker veroordeelt racistische Facebookgroep van agenten: “Stop ermee of bol het af”

Vorige week verklaarde huidig minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) dat het kabinet-Binnenlandse Zaken in 2018 wel degelijk op de hoogte was gebracht van Chovanecs overlijden en dat er zelfs een gesprek was geweest met de Slovaakse ambassadeur. De week daarvoor beweerden Jambon, een toenmalige kabinetsmedewerkster en toenmalig staatssecretaris Theo Francken nog dat Binnenlandse Zaken niét op de hoogte was gebracht. Jambon zei toen dat hij niet aanwezig was bij het overleg met de ambassadeur, maar moest ook die uitleg later bijstellen.

Geen fouten

De minister-president haalde de angel zaterdagmiddag echter al deels uit het dossier tijdens een persconferentie. Jambon herinnert zich de ontmoeting niet meer, zei hij, maar het toenmalige kabinet Binnenlandse Zaken maakte geen fouten. “Uit een politieverslag bleek op geen enkele manier dat er sprake was van manifeste fouten. Het verslag deed in niets denken aan camerabeelden die deze zomer zijn uitgelekt.”

Die verklaring herhaalde Jambon vandaag nog eens tijdens de Speciale Kamercommissie. Zijn toenmalige kabinet vroeg nog voor het overlijden van Chovanec informatie op, klonk het, maar moest het stellen met een “summier” politieverslag waarin volgens Jambon geen sprake is van de feiten die pas 2,5 jaar later zouden opduiken via bewakingsbeelden uit de cel, zoals de nazigroet van een agente of het feit dat Chovanec minutenlang in bedwang werd gehouden met een deken over het gezicht. “Op basis van de informatie uit het verslag was er geen enkele basis om zelf nog verdere stappen te ondernemen in dit dossier”, zei Jambon. Hij stelde zich ook geen vragen bij de volledigheid van het politierapport. “Ik heb geen ingebouwd wantrouwen tegenover de politiediensten, dat zou ook niet werkbaar zijn.” Tot slot heeft ook het onderhoud met de Slovaakse ambassadeur op 30 mei 2018 “blijkbaar geen informatie bijgebracht waardoor ik gealarmeerd zou moeten zijn”, zei hij.

Jambon benadrukte daarnaast dat zijn diensten niet bevoegd waren om eventuele sancties te treffen voor de betrokken agenten, maar wel de bestuurlijke politie. De minister van Binnenlandse Zaken kan onder bepaalde voorwaarden een zaak naar zich toe trekken, zei hij, “maar dat vereist duidelijke aanwijzingen van tuchtrechtelijke of strafrechtelijke feiten, en die had ik niet”.

Voor N-VA-fractieleider Peter De Roover is duidelijk dat het probleem elders zit als zowel Jambon als de politietop geen andere info kreeg dan het bewuste politieverslag. “We moeten het spoor ten volle afwikkelen en anderen horen om een antwoord te krijgen op de vraag hoe het komt dat men niet op de hoogte is gebracht”, zei hij.

Niet iedereen overtuigd

Maar Jambon kon niet iedereen overtuigen. “Hoe komt het dat er maar schot komt in de zaak wanneer de beelden uitlekken? Willen we echt in een rechtstaat leven waarin justitie, politie en beleidsverantwoordelijken pas in actie schieten als er beelden worden gelekt?”, vroeg Groen-Kamerlid Stefaan Van Hecke bijvoorbeeld. Hij blijft het ook “opmerkelijk” vinden dat Jambon zich de zaak niet kon herinneren en dat de alarmbellen niet afgingen na de ontmoeting met de Slovaakse ambassadeur. “Ik denk niet dat er veel ontmoetingen met ambassadeurs zijn op een kabinet van Binnenlandse Zaken. Dat is geen fait divers dat zomaar eventjes op de agenda komt.”

Ook SP.A-fractieleidster Meryame Kitir blijft kritisch. “Er waren genoeg knipperlichten om wél in actie te schieten. Er was dat politierapport, maar ook een gerechtelijk onderzoek dat liep, de Slovaakse ambassadeur die tot twee keer toe persoonlijk naar uw kabinet kwam én, het allerbelangrijkste, er is iemand gestorven. Legt u mij in hemelsnaam uit waarom dat niet voldoende was om wél actie te ondernemen?”

Paraplu

“Ieder van jullie heeft hier een paraplu opengetrokken”, zei PVDA-Kamerlid Gaby Colebunders. “Ik ben naar hier gekomen om te weten wat jullie niét hebben gedaan. Tot op heden hebben we erg weinig informatie gekregen over de problematiek. Ik denk dat de familie recht heeft op veel meer antwoorden.” Vlaams Belanger Dries Van Langenhove benadrukte dat er “geen heksenjacht” nodig is, maar dat er wel antwoorden moeten komen op de vele vragen.

De Vlaamse coalitiepartners van Jambon, CD&V en Open VLD, hielden het bij al bij al milde kritiek, al klonken ook daar nog vragen. “Ik kan erin meegaan dat u of uw kabinet geen fouten heeft gemaakt, maar waar zit het probleem dan wel?”, zei Tim Vandenput (Open VLD), die vorige week nog sprak van een “grove, grove fout” van Jambon. Vandenput vroeg zich vooral af waarom De Bolle of De Mesmaeker de beelden uit de politiecel niet hebben opgevraagd. “Dat de minister niet weet dat er in elke luchthavencel een camera staat begrijp ik nog, maar dat de commissaris-generaal dat niet weet, betwijfel ik.” CD&V’er Franky Demon vroeg zich af waarom Jambon geen extra informatie opvroeg naar aanleiding van het politieverslag. “Een dode door een politieoptreden is toch geen fait divers?” Collega Bercy Slegers benadrukte dat er wel degelijk redenen waren om aan te nemen dat er iets niet pluis was met de arrestatie van Chovanec. “Waarom is de politieke reflex er niet geweest om inzage te vragen in het dossier?”

Niet op de hoogte

Zowel Marc De Mesmaeker als Catherine De Bolle waren naar eigen zeggen tot voor kort niet op de hoogte van de beelden uit de politiecel. “Ze hadden mij ter kennis moeten worden gebracht”, zei De Bolle wel.

LEES OOK. Catherine De Bolle: “Ik wil weten waarom de informatie niet tot bij mij is doorgestroomd”

Wie toegang had tot de bewuste beelden uit de politiecel, wie ze effectief gezien heeft voor ze vorige maand in de pers uitlekten, en wat er toen wel of niet mee is gebeurd, werd ook dinsdag niet duidelijk. Dat moeten de verschillende onderzoeken uitwijzen. Naast het gerechtelijk onderzoek naar wat zich in februari 2018 op de luchthaven in Charleroi heeft afgespeeld, is ook het Comité P een onderzoek gestart. Tot slot loopt er een intern administratief onderzoek om na te gaan of en welke tuchtmaatregelen de betrokken agenten moeten krijgen.