Waar kan je het beste opgroeien? België krijgt in Unicef-rapport slechte punten voor mentale gezondheid en kinderarmoede

In het rapport “Worlds of Influence: Inzicht in wat het welzijn van kinderen in rijke landen vormgeeft" onderzoekt Unicef de mentale en fysieke gezondheid van kinderen in de 41 meest welvarende lidstaten van de Europese Unie en de OESO. De kinderrechtenorganisatie nam ook de sociale en academische vaardigheden onder de loep.

Nederland, Denemarken en Noorwegen halen in de algemene rangschikking de beste score, met andere woorden, daar zijn de omstandigheden om op te groeien het beste. Turkije, Mexico en Griekenland scoren het slechtst. België staat op een achtste plaats in die lijst.

Unicef ziet de problemen voor kinderen in rijke landen in vergelijking met het vorige rapport twee jaar geleden stijgen, zeker als het gaat over hun mentale en fysieke gezondheid. "Zelfmoord, ziekte, zwaarlijvigheid en slechte sociale en academische vaardigheden zijn maar al te vaak voorkomende situaties", zegt de organisatie.

Bijvoorbeeld: in de meeste landen zegt minder dan vier vijfde van de kinderen dat ze tevreden zijn met hun leven. In Turkije zijn de kinderen het minst tevreden, gevolgd door Japan en het Verenigd Koninkrijk. Kinderen die gezinnen hebben die minder steun bieden en die het slachtoffer zijn van pesten, hebben het op mentaal vlak nog moeilijker.

• Zelfmoord blijkt een belangrijke doodsoorzaak voor 15- tot 19-jarigen in rijke landen. Litouwen heeft het hoogste cijfer, gevolgd door Nieuw-Zeeland en Estland.
• Zwaarlijvigheid en overgewicht bij kinderen is de afgelopen jaren sterk gestegen. Ongeveer een op de drie kinderen in alle onderzochte landen lijdt aan obesitas of overgewicht.
  
• In meer dan een kwart van de rijke landen ligt de kindersterfte nog steeds boven de 1 op 1000.
• Zorgwekkend is dat gemiddeld 40 procent van de kinderen op hun 15e niet de basisvaardigheden voor lezen en rekenen heeft die je op die leeftijd zou mogen verwachten. Bulgaarse, Roemeense en Chileense kinderen zijn het minst bedreven, kinderen in Estland, Ierland en Finland het meest.
• In de meeste landen heeft minstens 1 op de 5 kinderen geen vertrouwen in hun sociale vaardigheden om nieuwe vrienden te maken. Kinderen in Chili, Japan en IJsland hebben het minste vertrouwen op dit gebied.
• En wat met het beleid dat het welzijn van kinderen ondersteunt? En andere ondersteunende factoren zoals economie, samenleving en milieu? Landen geven gemiddeld minder dan 3 procent van hun bruto binnenlands product (bbp) uit aan gezins- en kinderbeleid. Noorwegen, IJsland en Finland scoren het beste, Turkije, Mexico en Griekenland slechtst.

België staat in de algemene lijst van beste welvarende landen om op te groeien op de 8e plaats. "Dat is zeker niet slecht, maar er zijn veel zaken waarvoor we slechte punten krijgen", zegt Philippe Henon, woordvoerder van Unicef België. Zo is de gezondheid van kinderen in ons land zorgwekkend, zowel de mentale als de fysieke gezondheid.

• Als het gaat over geestelijke gezondheid, staat ons land pas op de 17e plaats. Het zelfmoordcijfer voor jongeren tussen 15 en 19 jaar bedraagt 6,1 per 100.000. "Een relatief hoog cijfer", zegt Henon.
• Net geen kwart (24 procent) van de kinderen en tieners in ons land lijdt aan overgewicht en obesitas.
• Maar liefst 31 procent van de kinderen in ons land beschikt op hun 15e niet over de basis van lezen en rekenen die je op die leeftijd mag verwachten.

Als we kijken naar beleid dat kinderen ondersteunt en factoren zoals economie, samenleving en milieu, staat België op de 24e plaats.

• Op het vlak van gezondheidsbeleid staat België op de 32e plaats.
  
• Kinderarmoede blijft een grote zorg. België staat daar op de 29e plaats, met 20,6 procent van de kinderen die in een huishouden leven met een inkomen van minder dan 60 procent van het gemiddelde. Dat wil zeggen dat 1 op de 5 kinderen in zo'n gezin opgroeit.
• We scoren ook slecht op bepaalde punten in ons sociaal beleid, met een zeer laag percentage zwangerschaps- en vaderschapsverlof vergeleken met het gemiddelde van andere rijke landen.

Vooral de cijfers over kinderarmoede zijn zorgwekkend. "In hetzelfde rapport twee jaar geleden leefde 15 tot 17 procent van de kinderen in ons land in een gezin met een inkomen onder 60 procent van het gemiddelde. Nu is dat 20 procent. Dat is een forse stijging", zegt Henon.

Kinderarmoede aanpakken is iets waar Unicef en andere organisaties in ons land al lang op aandringen. De getuigenis van de 13-jarige Dylan in "Karrewiet", net voor de zomer, maakte het heel tastbaar.

"Armoede is de basis, dat bepaalt heel veel. De toegang tot onderwijs, dat zagen we bijvoorbeeld tijdens de coronacrisis. Thuisonderwijs bleek niet of amper mogelijk. Het gaat niet enkel om de financiële, maar ook de sociale situatie van kinderen. En het heeft gevolgen op lange termijn."

De cijfers werden verzameld nog voor het coronavirus uitbrak. Unicef vreest dat de situatie er niet beter op geworden is. "We mogen veronderstellen dat die cijfers nog een onderschatting zijn", zegt Philippe Henon.

"Als je kijkt naar de mentale gezondheid bijvoorbeeld. Er zijn onderzoeken verschenen waaruit blijkt dat tijdens de coronacrisis misbruik is gestegen. Ook de schoolsluitingen spelen een rol. Die bieden niet alleen onderwijs, maar zijn ook een haven van rust en bescherming en een bron van sociaal contact."

Ook de economische impact van corona zal zich allicht nog laten voelen, een gevolg van al dan niet tijdelijke werkloosheid. "Van veel gezinnen zullen de inkomens dalen en dat zal ook zijn effect hebben op de situatie van kinderen in die gezinnen en op kinderarmoede."

Bedoeling van het rapport is vooral om de alarmbel te luiden en overheden en beleidsmakers te wijzen op problemen. "Er moeten gepaste maatregelen genomen worden om de situatie recht te trekken en om kinderen meer te beschermen", zegt Henon.