Poetins boodschap: kijk naar Navalny en je ziet wat er gebeurt als je oppositie voert

Navalny ligt sinds 22 augustus in coma in het Berlijnse ziekenhuis Charité. Twee dagen eerder raakte hij onwel tijdens een vlucht van de Siberische stad Tomsk naar Moskou. Zijn familie en collega’s vermoedden direct dat president Poetin verantwoordelijk is voor de vergiftiging.

Die theorie acht de Russische oppositie nu bewezen. Poetins geheime diensten zijn volgens wapenexperts immers de enige met toegang tot novitsjok, een zenuwgif dat door de Sovjet-Unie ontwikkeld is als een van de dodelijkste chemische wapens ter wereld. ‘Novitsjok kan alleen door de regering gebruikt worden, dat staat buiten alle redelijke twijfel’, zei Navalny’s medewerker Ivan Zjdanov woensdag.

Ook de vorige vergiftiging met novitsjok was het werk van Poetins geheime diensten, zo concludeerde de Britse regering twee jaar geleden. Toen werd een andere tegenstander van het Kremlin aangevallen met het zenuwgif: de voormalige dubbelspion Sergej Skripal en zijn dochter werden bij hun huis aangevallen met novitsjok en belandden in kritieke toestand. De Skripals herstelden, maar een vrouw die het flesje van de aanvallers aanraakte, overleed. De Britse regering herleidde de aanval naar twee Russische staatsburgers die ten tijde van de aanval werkzaam waren voor de geheime dienst GROe, die onder controle staat van Poetin. De twee lopen vrij rond in Rusland.

De bevestiging van de nieuwe novitsjokaanval leidt tot een nieuwe confrontatie tussen Rusland en andere Europese landen. “Iemand probeerde Navalny het zwijgen op te leggen en dat veroordeel ik in de sterkst mogelijke bewoordingen”, zei de Duitse bondskanselier Merkel woensdag. Ze sprak van “ernstige vragen die alleen de Russische regering kan en moet beantwoorden”. Merkel lichtte de Europese Unie en de Navo in en stapt naar de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens in Den Haag. De mogelijkheid van strafmaatregelen tegen Rusland leidde ertoe dat de roebel aan waarde inboette.

In Rusland beperkt de weerslag van aanval zich niet tot de directe slachtoffers. De aanval op Skripal was een waarschuwing aan het adres van alle agenten van Poetins veiligheidsdiensten die overwegen over te lopen naar het Westen. De aanval op Navalny is een waarschuwing aan alle Russen die overwegen oppositie te voeren tegen Poetin: kijk naar Navalny en je ziet wat er met je kan gebeuren. Het zenuwgif is daarbij bedoeld als ultieme bangmaker. De gevolgen zijn afschrikwekkender dan de kogels waarmee oppositiepoliticus Boris Nemtsov in 2015 doodgeschoten werd bij het Kremlin.

Alles wijst erop dat de aanval op Navalny bedoeld was om hem om het leven te brengen. Het zenuwgif kwam tot uitwerking kort na vertrek van een vier uur durende vlucht. Zonder noodlanding zou Navalny overleden zijn, zeiden lokale artsen. Met een bommelding op het vliegveld van Omsk werd nog gepoogd de noodlanding te dwarsbomen, maar de piloot zette het vliegtuig toch aan de grond. Meteen na Navalny’s opname in Omsk namen leden van Poetins geheime diensten de leiding over van het ziekenhuis. Overplaatsing naar Berlijn werd een dag tegengehouden. Volgens het Kremlin omdat het transport de gezondheid zou schaden, maar volgens Navalny’s vrouw om tijd te rekken zodat het gif moeilijker traceerbaar zou zijn voor artsen in Duitsland.

Tanende populariteit Poetin

De vergiftiging van Poetins grootste vijand volgt op ongekende tegenslagen voor de Russische president. Ten westen wankelt zijn dictatoriale bondgenoot Loekasjenko, in het oosten van zijn eigen land demonstreren tienduizenden Russen al zes weken tegen zijn bewind. Slechte economische vooruitzichten geven de bevolking geen hoop op vooruitgang na zes jaar van dalende lonen. Poetins populariteitscijfers zijn niet eerder zo laag geweest.

Het Kremlin ontkent verantwoordelijk te zijn voor Navalny’s toestand, net als na de vergiftiging van de Skripals. Poetins woordvoerder Dmitri Peskov herhaalde woensdag dat artsen in Omsk geen sporen van gif aantroffen bij Navalny – de artsen hadden aanvankelijk wel van “dodelijk gif” gesproken, maar ze spraken na de komst van veiligheidsagenten in het ziekenhuis opeens van “een verandering in de stofwisseling” van Navalny. Peskov weigerde woensdag in zijn ontkenning de naam van Navalny uit te spreken – Poetin zelf weigert dat zijn hele presidentschap al.

Navalny’s toestand is nog altijd ernstig, zo maakten artsen van het Berlijnse ziekenhuis woensdag bekend in een schriftelijke verklaring. “Permanente gevolgen van ernstige vergiftiging kunnen niet uitgesloten worden.”