Geen meerderheid langs Vlaamse kant: hoe leg je dat aan de Vlaamse kiezer uit?

Beleven we deze week een ’21 juli 2011’-moment? Daar lijkt het wel op. CD&V had toen meer dan een jaar lang een as gevormd met de N-VA. Maar op 21 juli, na meer dan een jaar van vruchteloze regeringsvorming, draaide de partij de knop om. Ze liet de N-VA vallen. Dat gebeurde echter niet zomaar. CD&V had een aantal harde garanties gekregen van de andere partijen. De echte regeringsonderhandelingen konden pas beginnen na een akkoord over de staatshervorming. En BHV zou worden gesplitst op een voor de Vlamingen aanvaardbare wijze.  

Nadat de politici zich drie weken rust hadden gegund, ontstond er vrij snel een chemie tussen de onderhandelende partijen. Eerst werd een akkoord bereikt over de splitsing van BHV, daarna over de hele zesde staatshervorming, en ten slotte over het regeerprogramma. De regering-Di Rupo werd in 2014 niet afgestraft door de kiezer. Deze moeizaam tot stand gekomen coalitie had het al bij al niet zo slecht gedaan, was de perceptie.

Zou dit scenario zich vandaag kunnen herhalen? Net als in 2011 eist CD&V een aantal harde garanties vooraf. Het wetsvoorstel om abortus verregaand te liberaliseren moet eerst van tafel worden geveegd. Dat is een logische eis. Eind vorig jaar moest deze wetswijziging als glijmiddel dienen voor een vrijzinnige coalitie zonder CD&V. Als men CD&V er nu toch bij wil, dan moet de versoepeling worden afgeblazen.  

CD&V vraagt daarnaast garanties inzake het communautaire. Ook dat is logisch. Vivaldi zal worden gedomineerd door uitgesproken Belgicistische partijen. Liberalen en groenen leveren meer dan de helft van de zetels in een overwegend Franstalige coalitie. Een Vlaamsgezinde partij als CD&V wordt in dat gezelschap een vreemde eend in de bijt.

Voor de paars-groene partijen is het blijkbaar zeer lastig om die voor de hand liggende garanties te geven aan CD&V. Dat alleen al zou bij die partij een alarmbelletje moeten doen rinkelen. 

Het grote verschil met 2011 is natuurlijk dat CD&V toen onmisbaar was. De zesde staatshervorming was het cement van de regering-Di Rupo. Zonder CD&V geraakte men niet aan een tweederdemeerderheid. Nu ontbreekt dat cement.  Niets belet de paars-groene partijen om zonder CD&V een regering te vormen, of om die partij er na enige tijd af te rijden.

Vandaag kunnen de paars-groene partijen er misschien mee akkoord gaan om het abortusdossier on hold te zetten. Maar wat als ze zich niet aan die afspraak houden in de loop van de legislatuur? De ‘vrijheid van de parlementsleden’, weet je wel. En wat als CD&V nu iets communautairs uit de brand kan slepen, maar dat blijft nadien dode letter? Dan stapt CD&V eruit en valt de regering, zou je denken. Maar dit is niet zo.   

Kijk maar naar de Marrakech-crisis. De N-VA stapte toen uit de regering-Michel. Maar die bleef doodleuk verderdoen. De bevoegdheden werden herschikt en de staatssecretarissen werden tot minister bevorderd. Michel nam pas ontslag toen duidelijk werd dat de Kamer een motie van wantrouwen tegen zijn regering zou goedkeuren. Wat dat betreft zal paars-groen safe zitten, nog los van wat CDH zou doen. Want het Franstalige Défi heeft al herhaaldelijk aangekondigd dat het met plezier gedoogsteun levert voor paars-groen. Paars-groen heeft CD&V dus niet nodig en kan de partij op elk moment dumpen of buitenpesten.

Dan is er natuurlijk het ontbreken van een meerderheid aan Vlaamse kant. Dat was in 2011 ook zo. Maar toen had je naast de gewone meerderheid (traditionele partijen) nog de ‘institutionele meerderheid’ (traditionele partijen plus groenen). De groenen zaten toen niet in de regering, maar moesten wel de stemmen leveren voor de bijzondere meerderheid. Met de groenen erbij had de regering wel een Vlaamse meerderheid. Dat moest ook wel om bijzondere wetten te kunnen wijzigen. Daardoor stonden de groenen, zeker in de beginfase van Di Rupo I, met een half been in de regering en een half been erbuiten. Zo had men een schaamlapje om het ontbreken van een Vlaamse meerderheid wat te verdoezelen. Vandaag ontbreekt dat schaamlapje.

In 2011 had CD&V nog een ander argument om in een regering te stappen zonder Vlaamse meerderheid. Dat was niet de schuld van CD&V, maar wel van de N-VA. Die partij had begin juli de nota van formateur Di Rupo afgewezen. De N-VA was daardoor zelf aan de kant gaan staan, luidde het. Er viel met die partij kennelijk geen land te bezeilen. Als de grootste Vlaamse partij niet meer wil onderhandelen, dan moet die nadien niet komen klagen over het ontbreken van een Vlaamse meerderheid…

Hoe anders is de situatie vandaag! Men kan onmogelijk zeggen dat de grootste partij aan de kant is gaan staan. Het tegendeel is waar. De N-VA heeft zich uiterst flexibel en constructief opgesteld in de onderhandelingen, en finaal zelfs een vrij gedetailleerd akkoord bereikt met aartsvijand PS. CD&V heeft altijd gezegd: wij willen dat N-VA en PS elkaar vinden. Pas als dat niet lukt, kunnen we naar alternatieven kijken. 

En zie, het door CD&V zo verhoopte mirakel is uiteindelijk geschied: Paul Magnette en Bart De Wever raakten het eens. Maar door allerlei bizarre plotwendingen komen we toch uit bij een paars-groene regering mét CD&V, maar zonder N-VA en zonder Vlaamse meerderheid. Bonne chance als je dat aan de Vlaamse kiezer moet uitleggen.  

CD&V kan enkel nog terugvallen op het argument dat een regering zonder meerderheid in beide taalgroepen het nieuwe normaal is geworden. Na de Zweedse regering zonder Franstalige meerderheid is het nu weer de beurt aan de Vlamingen om geminoriseerd te worden. Dit roept het beeld op van een soort rotatiesysteem: de ene legislatuur een coalitie zonder Franstalige meerderheid, de andere zonder Vlaamse meerderheid.    

Wat men daarbij al te gemakkelijk vergeet, is dat de Vlamingen wel de overgrote meerderheid vormen in België. Een regering zonder Franstalige meerderheid is dan ook normaler dan een regering zonder Vlaamse meerderheid. Maar vreemd genoeg draait het meestal uit op dat laatste, en zijn het de Vlamingen die worden geminoriseerd.  

Stel dat de paars-groene coalitie met CD&V effectief wordt gevormd vanaf 17 september en blijft functioneren tot de verkiezingen. Dan zullen we in de periode van eind september 2008 (de splitsing van het kartel CD&V-N-VA) tot eind mei 2024 (verkiezingen) onafgebroken een federale regering hebben gehad zonder meerderheid in beide taalgroepen. Dat zijn in totaal 5.725 dagen, of bijna 16 jaar. Daarvan zijn er tien jaar (3.555 dagen of 62,1%) met een federale regering zonder Vlaamse, maar wel met een Franstalige meerderheid, en slechts vier jaar (1.519 dagen of 26,5%) met een federale regering zonder Franstalige, maar wel met een Vlaamse meerderheid. Tijdens de resterende periode is er een regering die in geen van beide taalgroepen een meerderheid heeft.

Gedurende bijna twee derde van die lange periode van 2008 tot 2024 zal Vlaanderen dus worden bestuurd door een federale regering die enkel steunt op een Franstalige meerderheid. Een regering die wél het Franstalige, maar niet het Vlaamse verkiezingsresultaat weerspiegelt. En dat terwijl Vlaanderen zelf bijna twee derde van België uitmaakt. Zonder nog te spreken over het immense economische overwicht van Vlaanderen. 

Ik zou niet in de schoenen willen staan van de toekomstige historici die daarvoor een steekhoudende verklaring zullen moeten vinden.