Ten strijde tegen geluidsoverlast: "De nieuwe stilte komt uit de stad"

"De nieuwe stilte" van Lander Deweer en Jan Swerts heeft als ondertitel: "Op zoek naar rust in een wereld die almaar luider wordt." Het woord "wordt" is doorgehaald en vervangen door de verleden tijd "werd". Hoezo?Lander Deweer legt uit, in "De Ochtend" op Radio 1: "In tegenstelling tot wat we dachten aan het begin van onze zoektocht is de wereld stiller aan het worden." 

Voor Deweer ziet die nieuwe stilte er als volgt uit: "Een autoluwe stad met elektrische voertuigen, waar je de vogeltjes hoort fluiten, waar mensen met elkaar praten. Geen doodse stilte, maar een stad met minder mechanische en motorische geluiden."

"Op nationaal of Europees niveau is er niet genoeg aandacht voor lawaaihinder," vindt Lander Deweer. "Terwijl het volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO de op één na grootste bedreiging voor de volksgezondheid is, na luchtvervuiling." Het meest recente WHO-rapport heeft het over 10.000 dodelijke slachtoffers per jaar, als gevolg van geluidsoverlast. Het gaat dan over stress, hart- en vaatziekten, zelfs kanker wordt gelinkt aan de blootstelling aan lawaaihinder.

"Steden zien het probleem meer en meer in, bijvoorbeeld met verkeersvrije centra, meer ruimte voor voetgangers en fietsers. Waar er aandacht is voor duurzame mobiliteit komt ook stilte steeds meer op de agenda." Lander Deweer is zelf verhuisd van Schaarbeek naar de Vlaamse Ardennen, het platteland dus. Maar ook daar is er "lawaai van brommertjes, vliegtuigen, oude legervoertuigen. Ik ben bedrogen uitgekomen."

De maanden van lockdown waren een zegen voor stiltezoekers. Metingen gaven aan dat bijvoorbeeld het verkeerslawaai in Brussel maar half zo luid werd bevonden, berichtte VRT NWS in mei.

"Het deken van lawaai dat doorgaans over ons hangt, viel plots weg," beaamt Lander Deweer. "Zelfs in mijn dorpje was er meer rust en meer tijd voor elkaar, om te wandelen, te fietsen. Veel mensen hebben ingezien dat je niet 3 keer per jaar het vliegtuig moet nemen voor een citytrip. Een trager en rustiger leven heeft z’n intrede gedaan."

Stilte is "hot", stellen de auteurs vast. En omdat ze zeldzaam is, is ze ironisch genoeg ook soms duurder: een stille vakantie of een stil huishoudtoestel kost vaak meer. "Het kapitalisme, de machine die de stilte kapotgemaakt heeft, recupeert nu ook de stilte."

Wandelen, lopen, lezen zetten Deweer aan tot stilte, maar ook "neoklassieke" rustige pianomuziek van componisten als Nils Frahm of Jóhann Jóhannsson. Niet toevallig is "Peaceful piano" een populaire afspeellijst op Spotify. "Als die muziek goed gemaakt is - want er verschijnt ook veel kabbelende leegte - dan kom je echt wel tot rust, zeker als je thuis in je eentje met een hoofdtelefoon luistert. Dan valt je ademhaling samen met de trage, rustige noten."

Deweer werkte daarom samen met pianist en componist Jan Swerts. "Jan bracht de muzikale bagage mee en samen gingen we op stap om mensen te interviewen en na te denken wat die muziek met ons doet."

Jan Swerts was te gast in het Radio 1-programma "Wonderland". Het gesprek over stilte in de muziek is hier opnieuw te beluisteren. 

Eén van de geïnterviewde muzikanten is de Ijslander Ólafur Arnalds, hier te zien en te horen met een recent nummer "We contain multitudes":