‘De vaccins liggen klaar, we wachten op de go’

Mijnheer Holthof, in april sprak u van een mogelijk vaccin tegen deze herfst. Waar staan jullie vandaag?

“In de zomermaanden zijn we begonnen met klinische tests op grote groepen mensen, de zogenaamde fase 3. We hebben toen in het Verenigd Koninkrijk 5.000 mensen gevaccineerd met ons vaccin en 5.000 met een controlevaccin. Die 10.000 worden nu opgevolgd. Daarnaast zijn ook vrijwilligers gevaccineerd in Brazilië en in Zuid-Afrika. Intussen is het farmabedrijf waarmee we in zee gegaan zijn – AstraZeneca – zelf begonnen met een grote fase 3 studie in de VS, Chili en Peru. Regio’s waar pandemie nog volop woedt en waar we dus sneller resultaten kunnen oppikken. 

“Wij wachten nu op toelating van de Britse regulator MHRA (Medicines and Healthcare products Regulatory Agency) om de databank met gegevens van onze fase 3-studie te mogen openen. ‘De blinddoek afnemen’, in het jargon. Pas dan weten we of we bij de mensen die we gevaccineerd hebben de effectieve werking kunnen aantonen of niet. Indien dat zo is, zal de toelating om te vaccineren in het Verenigd Koninkrijk meteen gegeven worden. De vaccins liggen klaar – nog niet de drie miljard natuurlijk – en het Britse vaccinatiesysteem staat op punt. De griep komt er aan. In plaats van één spuitje tegen de griep, zullen er nu twee of drie toegediend worden. Ook in de VS zijn voorbereidingen volop bezig.”

Aan welke eigenschappen moet een goed vaccin beantwoorden?

“Belangrijkste is natuurlijk de veiligheid. Daar zijn we vrij gerust in. We hebben in de tijd van het MERS-virus al mensen ingeënt met dit vaccin. Die zijn nadien gedurende vele jaren opgevolgd en zijn nooit schadelijke bijwerkingen opgedoken. Dat is ook de belangrijkste reden waarom de Engelse geneesmiddelenautoriteit ons de toestemming gaf om onmiddellijk met tests op de mens te starten van zodra de dierenproeven gunstige resultaten toonden. Maar een vaccin moet natuurlijk niet alleen veilig zijn, het moet ook werken. Dit betekent vermijden dat je ziek wordt als je in contact komt met het virus. Die bescherming kan waterdicht zijn. Of ze kan er enkel voor zorgen dat je de ziekte milder doormaakt. Nog beter zou zijn dat het vaccin niet alleen jezelf beschermt, maar ook je medemens. Doordat de immuunreactie het virus onmiddellijk neutraliseert, zodat het zich niet in je luchtwegen vermenigvuldigt en je het niet kan verspreiden door hoesten, niezen, enz. Wat het in ons geval juist zal zijn, weten we pas wanneer de blinddoek af gaat.”

Waarom zijn jullie in Oxford eigenlijk in zee gegaan met AstraZeneca?

“Zo’n partnership was nodig. Onze expertise ligt in de ontwikkeling van vaccins en in wetenschappelijke studies. Wij hebben niet de kennis, noch de middelen om een vaccin wereldwijd te produceren, te registreren en te onderhandelen met alle overheden. Er zijn gesprekken geweest tussen Oxford, de Britse regering en verschillende farmabedrijven. Uiteindelijk is de licentie toegekend aan AstraZeneca. Voorwaarden waren onder meer voldoende dosissen voor het VK en het engagement dat het vaccin wereldwijd zou verspreid worden. Van onze kant was een belangrijk element dat er geen winst gemaakt zou worden met het vaccin. Onze kosten zullen vergoed worden, die van AstraZeneca eveneens, maar er is geen winstmarge. Ondertussen zijn er 3 miljard vaccins in productie.”

In april zei u al redelijk zelfzeker: herfst 2020 is haalbaar. Heeft de stelligheid van die bewering en jullie vooruitgang er voor gezorgd dat er elders ook een tandje bij gestoken is?

“Mij leek dat inderdaad haalbaar. Door onze eerdere ervaring met MERS. Half januari hadden we de genetische code van SARS-Cov-2. In februari en maart hebben we vaccins geproduceerd. Zo gauw die klaar waren, zijn ze op dieren getest. De eerste mens kreeg een vaccin op 23 april. Mijn uitspraak werd inderdaad op vrij veel ongeloof onthaald. Maar ik kreeg wel telefoons van andere ontwikkelaars met de vraag hoe het kon dat we zo snel gingen. Ons verhaal is met anderen gedeeld en het heeft wel degelijk geleid tot het bijsturen van een aantal ontwikkelingsprogramma’s.”

Jullie konden zo snel werken, mee dankzij de vrij unieke structuur van Oxford.

“We hebben een Life Sciences Campus waar het onderzoek ingebed zit in de kliniek. De researchers werken nauw samen met de geneesheren van het ziekenhuis. Op die manier is er heel snel geschakeld kunnen worden. Voor het ontwikkelen van een vaccin heb je klinische gegevens nodig en bloedstalen. Die vinden ze hier letterlijk op wandelafstand. Op het moment dat ook Oxford in lockdown ging, is de ganse universiteit op slot gegaan, ook een deel van de researchafdeling aan de faculteit geneeskunde. Dat bracht mee dat we ongelofelijk veel mensen hadden met de juiste kennis om heel snel op de vaccinontwikkeling te zetten. Het hele onderzoeksproces is met toelating van de Britse geneesmiddelenautoriteit gelijktijdig en parallel opgestart. Maar het is niet zo dat er stappen overgeslagen zijn of worden. Of dat de stappen kwalitatief niet uitgevoerd worden zoals het hoort. Elke stap wordt volgens de regels van de kunst afgewerkt.”