Wat gebeurt er wanneer de rijkste oliestaten ter wereld hun voornaamste bron van inkomsten, de export van olie en/of gas, zien opdrogen? Een potentiële economische catastrofe, als we het voorbeeld van Golfstaat Koeweit erbij nemen.

Al decennialang worstelen de grote olielanden met de vraag: wat als de olie op is? Het bleef lange tijd een theoretische denkoefening, en niemand leek bereid te zijn om de zaak ten gronde te bekijken. In 2016 trok de toenmalige minister van Financiën van Koeweit, Anas Al-Saleh, eens aan de alarmbel. Zijn waarschuwing dat het land zich moest voorbereiden op een leven zonder olie, werd weggehoond.

Nu, 4 jaar later, is Al-Saleh geen minister van Financiën meer maar zijn woorden worden weer afgestoft. Want hoewel de stroom olie-inkomsten nog niet is opgedroogd, worden de zaken wel penibel voor een land dat z’n hele economische model heeft gebouwd op een schijnbaar onuitputtelijke stroom oliedollars.

Alleen wordt die stroom in het geval van Koeweit almaar dunner, zoals blijkt uit onderstaande grafiek. Sinds de piek in 2014 zijn de olie-inkomsten van het land bijna gehalveerd:

Nu is 52,9 miljard dollar nog altijd een respectabel bedrag, maar niet voor een land dat voor 90 procent afhankelijk is van die inkomsten en waar 80 procent van de actieve beroepsbevolking door de overheid wordt tewerkgesteld. En dan nog aan lonen die hoger liggen dan in de privé-sector. De huidige minister van Financiën heeft al gewaarschuwd dat er te weinig geld in de staatskas zit om de lonen na oktober uit te betalen.

Het geloof in Koeweit is dat we rijk zijn voor de eeuwigheid. Niemand heeft het politieke kapitaal om de bevolking te overtuigen dat het feestje snel zal voorbij zijn als we niet bereid zijn om verandering te aanvaarden.Fawaz Al-Sirri, topman van het Koeweitse PR-bureau Bensirri

Niet dat Koeweit per se bankroet is, integendeel. Het land zit op een gigantische spaarpot. Het Future Generations Fund is een staatsfonds dat Koeweit een toekomst moet garanderen in een wereld waar de olie op is of niet meer nodig is. Daar zit naar schatting 550 miljard dollar in, wat goed zou zijn voor het op 3 na grootste overheidsfonds ter wereld.

Alleen ligt het politiek enorm gevoelig om daar nu al aan te raken. Het fonds is al een beetje bijgesprongen door voor 7 miljard dollar aan staatsactiva op te kopen. En er is een noodwet gestemd die het mechanisme om jaarlijks 10 procent van de olie-inkomsten door te storten naar het fonds, stil te leggen in tijden van begrotingstekorten.

Maar tegenstanders waarschuwen dat het fonds op 15 à 20 jaar zou leeglopen indien Koeweit geen initiatieven neemt om zijn economie te diversifiëren. Alleen rijpen de geesten maar langzaam. ‘Het geloof in Koeweit is dat we rijk zijn voor de eeuwigheid’, zegt Fawaz Al-Sirri, topman van het Koeweitse PR-bureau Bensirri, aan persagentschap Bloomberg. ‘Niemand heeft het politieke kapitaal om de bevolking te overtuigen dat het feestje snel zal voorbij zijn als we niet bereid zijn om verandering te aanvaarden.’