Novitsjok-expert over zaak-Navalny: ‘Het gif is mogelijk op zijn onderbroek aangebracht’

Aleksej Navalny © Getty

Vladimir Oegljov hielp ooit bij de ontwikkeling van het gif novitsjok, waar de Russische opposant Aleksej Navalny het slachtoffer van werd. ‘Of Navalny opnieuw gezond wordt, hangt af van hoeveel novitsjok hij heeft binnengekregen.’

Het duurt lang voor Vladimir Oegljov zijn telefoon beantwoordt. Dan neemt hij op en begint hij, zonder op onze vragen te wachten, meteen te praten. ‘Godzijdank hebben de Duitsers de stof in Aleksej Navalny’s lichaam kunnen vaststellen’, zegt de chemicus, die tijdens de Sovjettijd vijftien jaar lang betrokken was bij onderzoek naar het chemische zenuwgas novitsjok, dat in 2018 wereldwijd de krantenkoppen haalde toen het werd gebruikt om de voormalige dubbelspion Sergej Skripal in het Engelse Salisbury te vergiftigen.

Vladimir Oegljov (73) werkte na zijn studie in Sjichany aan het Staatsinstituut voor wetenschap en onderzoek voor organische chemie en technologie in Moskou. Dat instituut zocht in opdracht van het Rode Leger naar nieuwe militair inzetbare stoffen. In de jaren zeventig ontdekten wetenschappers onder leiding van zijn superieur, Pjotr Kirpitsjov, een nieuwe generatie zenuwgiffen, die bekend werd als ‘novitsjok’, wat letterlijk ‘nieuwkomer’ betekent. Ze behoren tot de groep van de organofosfaten en zijn veel giftiger dan het in het Westen ontwikkelde VX-gas, de meest giftige stof die op dat moment bekend was. Oegljov woont in de Russische badplaats Anapa, aan de Zwarte Zee.

Hoe denkt u dat Navalny precies vergiftigd is?

Vladimir Oegljov: Anders dan bij Sergej Skripal in Salisbury is, voor zover we weten, niemand in zijn omgeving gewond geraakt. Ik denk dus dat ze deze keer een andere variant van de novitsjokgroep hebben gebruikt: A-242. Dat is een vaste stof die enkel gevaarlijk is als ze wordt opgelost. Ik denk dat het mogelijk is dat het op zijn kledij werd aangebracht, denk maar aan zijn onderbroek. Het kan aangebracht zijn op zijn hotelkamer, of in de stomerij, als hij zijn kleren liet reinigen.

Hoe moeten we ons dat voorstellen?

Oegljov: Om dit soort novitsjoksubstantie op de kledij aan te brengen, moet je het oplossen, bijvoorbeeld in een oplosmiddel zoals dimethylformamide, maar dan beter in een stof die reukloos is. Door het oplosmiddel gaat de stof sneller door de huid en dringt ze sneller het lichaam binnen. Ik ben er zelf eens mee in contact gekomen, toen er problemen waren met een van de koelcontainers, en een deel van de vloeistof op de achterkant van mijn rechterhand spatte. Ik heb mijn hand toen onmiddellijk in verdund zoutzuur gedompeld, en heb ze daarna afgespoeld met water en verder behandeld. Jarenlang is mijn hand blijven zweten.

Als de stof aangebracht wordt op kleding, is die dan niet gevaarlijk voor anderen?

Oegljov: Natuurlijk kunnen ook anderen in contact komen met de stof, zoals het medische personeel dat Aleksej Navalny heeft uitgekleed. Maar als je handschoenen draagt, is de transmissie veel moeilijker.

Hoe werkt novitsjok precies? U zei dat u lang zweette?

Oegljov: Iedereen die in contact komt met de stof, wordt bang omdat je de controle verliest. Je begint veel te zweten, hebt ernstige krampen. De eerste symptomen beginnen wanneer de stof in contact is gekomen met de huid: de spieren beginnen te trillen, je krijgt krampen. De stof verspreidt zich in het lichaam, komt in de organen terecht, je verliest de controle over blaas en darmen. De krampen nemen toe, en op een gegeven moment is het lichaam verlamd, waardoor de persoon in kwestie sterft. Wat me een beetje verbaast, zijn de symptomen van Navalny. Volgens de rapporten uit Omsk verloor hij al snel het bewustzijn.

Hoe verklaart u dat?

Oegljov: Ik denk dat iets is toegevoegd aan de oplossing, een sterk kalmerend middel, zodat Navalny het bewustzijn verloor zodra de klassieke novitsjok-symptomen verschenen. Het lijkt me een iets zwakkere versie van het gif te zijn. Maar dat is slechts mijn veronderstelling. Mijn onderzoeksgroep heeft nooit geprobeerd om deze stoffen in de vorm van een oplossing te gebruiken. Andere groepen in ons instituut hebben onderzocht hoe je het met behulp van additieven op de huid en in de aderen kunt brengen. Het doel was om met een zo laag mogelijke dosis voor vergiftiging te zorgen.

Hoelang duurt het voordat het in werking treedt?

Oegljov: Ik weet het niet. Het hangt af van de dosis en de draagvloeistof.

De artsen in Omsk gaven Navalny atropine.

Oegljov: En dat is verre van eenvoudig. Toen onze directeur Pjotr Kirpitsjov in 1972 de eerste novitsjok-stof A-232 ontdekte, hadden we nog atropine als universeel tegengif in ons instituut. Maar enkele jaren later hebben artsen het gebruik van atropine verboden omdat het niet goed werkte. Andere tegengiffen werden geïntroduceerd, zoals oxime. Als een van ons in contact kwam met een van de novitsjokstoffen, moesten we zo snel mogelijk de artsen waarschuwen, zodat ze de getroffen personen kunstmatig konden beademen en in een kunstmatige coma konden brengen. Iedereen die vergiftigd werd in ons onderzoeksinstituut, is eraan gestorven.

Iedereen die in ons onderzoeksinstituut met novitsjok vergiftigd werd, is eraan gestorven. – Vladimir Oegljov

Maar u niet.

Oegljov: Ik merkte het en reageerde onmiddellijk. Ik kwam ook maar kort in contact met de stof, niet met mijn ogen of longen.

Vertrouwt u de resultaten van het laboratorium van het Duitse leger?

Oegljov: Ik vertrouw de Duitse specialisten voor honderd procent. Ze hebben een enorme ervaring. Ze waren de eersten die chemische oorlogsagenten ontdekten zoals tabun, soman en sarin. Ik ben er zeker van dat de stoffen van novitsjok nog lang in het lichaam kunnen worden gedetecteerd, omdat ze enzymen, de zogenaamde cholinesterases, veranderen.

Wie zit er volgens u achter de vergiftiging van Navalny?

Oegljov: Ik weet het niet. Het is een zeer complex en zeer gevaarlijk zenuwgas. Daarvoor heb je experts nodig, een speciaal laboratorium, beschermende kleding.

Is er een kans dat Navalny helemaal gezond wordt?

Oegljov: Dat kunt u beter vragen aan de artsen die voor Sergej en Joelija Skripal hebben gezorgd. We weten dat Joelija het min of meer goed stelt, maar over haar vader horen we niets. De politieman die in Salisbury in contact kwam met novitsjok is weer gezond; de man wiens vrouw is overleden (ze had het parfumflesje gebruikt waarin het novitsjok zat, nvdr) stelt het min of meer goed. Alles hangt af van hoeveel novitsjok Navalny heeft binnengekregen.

Bron: Der Spiegel / Vertaling: Jeroen Zuallaert

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content