Een op de acht sterfgevallen in Europa houdt verband met vervuiling

Volgens het rapport van het Europees Milieuagentschap (EEA, European Environment Agency) is een aanzienlijk deel van de ziektegevallen in de EU nog steeds te wijten aan milieuvervuiling veroorzaakt door de mens. Voor het rapport heeft het EEA uitgebreid gebruik gemaakt van gegevens van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO over de oorzaken van overlijdens en ziektes. Het gaat om de meest recente gegevens die beschikbaar zijn en die dateren voornamelijk uit 2012.

Vervuiling staat vooral in verband met kanker, hart- en vaatziekten en aandoeningen van de luchtwegen.

Positief is wel dat het goed gesteld is met de waterkwaliteit. Het zwemwater krijgt in 85 procent van de onderzochte plaatsen de beoordeling 'uitstekend' en 74 procent van de grondwatervoorraden - een belangrijke bron van drinkwater - heeft een goede chemische samenstelling, volgens het rapport. 

"Er bestaat een duidelijk verband tussen de toestand van het milieu en de gezondheid van onze bevolking. Iedereen moet begrijpen dat we door voor onze planeet te zorgen niet alleen ecosystemen redden, maar ook levens, met name die van de meest kwetsbaren", zei Virginijus Sinkevičius, Europees commissaris voor Milieu, Oceanen en Visserij, naar aanleiding van het verschijnen van het rapport.

De belangrijkste vaststellingen van het rapport zijn dat luchtvervuiling veruit de ergste bedreiging vormt, dat de toestand in het oosten van Europa slechter is dan in het westen, en dat de armste bevolkingslagen het meest van de vervuiling te lijden hebben. 

• Luchtverontreiniging blijft de grootste bedreiging voor de volksgezondheid in Europa, en veroorzaakt meer dan 400.000 vroegtijdige sterfgevallen per jaar in de EU. Geluidshinder staat op de tweede plaats, met 12.000 vroegtijdige sterfgevallen, gevolgd door de gevolgen van de klimaatverandering, met name hittegolven.
• De last van vervuiling en de klimaatverandering verschilt van land tot land, en er zijn duidelijke verschillen tussen de landen in het oosten en het westen van Europa. In Bosnië en Herzegovina is het percentage van de nationale sterfgevallen dat toe te schrijven is aan het milieu het hoogst met 27 procent, in IJsland en Noorwegen het laagst met 9 procent. In België gaat het om 12 tot 13 procent van de sterfgevallen. Wat het aantal sterfgevallen betreft die toegeschreven worden aan milieuvervuiling per 100.000 inwoners, staat België op de 18e plaats in een lijst met 39 Europese landen. 
• Sociaal achtergestelde gemeenschappen kampen doorgaans met een drievoudige last van armoede, slechte milieukwaliteit en slechte gezondheid. Armere gemeenschappen, die vaak leven in achtergestelde stadswijken in de buurt van druk verkeer, worden vaak blootgesteld aan hogere niveaus van vervuiling en lawaai en aan hoge temperaturen, terwijl reeds bestaande gezondheidsproblemen de kwetsbaarheid voor milieugezondheidsrisico’s doen toenemen. Er zijn gerichte maatregelen nodig om de milieuomstandigheden voor de meest kwetsbaren in Europa te verbeteren, zegt het rapport. Ook kinderen en ouderen lopen meer risico.
• Mensen worden op ieder moment blootgesteld aan meerdere risico’s, waaronder lucht- en waterverontreiniging, geluidshinder en chemische stoffen, die samengaan en elkaar in sommige gevallen versterken als het gaat om de gevolgen voor de gezondheid. Europese steden zijn bijzonder kwetsbaar voor deze meervoudige bedreigingen, maar beschikken tegelijkertijd over minder toegang tot groene en blauwe ruimten. (Blauwe ruimten houden verband met water: vijvers, waterlopen, opvangruimten voor regenwater en voor het bufferen van water ...)
• In lopend onderzoek wordt gekeken naar de verbanden tussen de huidige COVID-19-pandemie en milieudimensies. Men denkt dat het virus achter COVID-19 is overgegaan van dieren op mensen, een onvoorziene uitkomst van de druk die de toenemende consumptie op onze natuurlijke systemen legt. Wat het effect van COVID-19 op gemeenschappen betreft, wijzen de eerste resultaten erop dat luchtverontreiniging en armoede in verband kunnen worden gebracht met hogere sterftecijfers. Volgens een eerste beoordeling in het rapport is er verder onderzoek nodig om deze interacties te verduidelijken.

In het rapport wordt benadrukt dat het milieu- en het gezondheidsbeleid met elkaar geïntegreerd moeten worden om milieurisico’s aan te pakken, de meest kwetsbare groepen te beschermen en de voordelen volledig te benutten die de natuur biedt voor de gezondheid en het welzijn.

Een gezonde natuur is belangrijk voor de volksgezondheid, de bestrijding van ziekten en het welzijn, zegt het rapport. Groene oplossingen bieden een drievoudig voordeel voor de gezondheid, de maatschappij en het milieu.

Kwalitatief hoogwaardige groene en blauwe ruimten in stedelijke gebieden ondersteunen gezondheid en welzijn, bieden gelegenheid voor lichaamsbeweging, ontspanning en sociale integratie, met grote voordelen voor arme gemeenschappen. Groene en blauwe ruimten zorgen in steden voor afkoeling tijdens hittegolven, vangen overstromingswater op, dringen geluidshinder terug en ondersteunen de stedelijke biodiversiteit. Tijdens de COVID-19-pandemie wezen veel commentatoren op een hernieuwde waardering voor de voordelen die toegang tot groene en blauwe ruimten biedt voor de geestelijke gezondheid en het welzijn, met name in stedelijke gebieden, zo stelt het rapport.

Het rapport ziet heil in de Europese Green Deal, die "een cruciale koerswijziging" betekent in de Europese beleidsagenda en voorziet in een duurzame en inclusieve strategie om de gezondheid en kwaliteit van leven van mensen te verbeteren en de zorg voor de natuur te verbeteren, waarbij niemand wordt achtergelaten.

"COVID-19 was opnieuw een wake-upcall, die ons ten zeerste doordringt van de relatie tussen onze ecosystemen en onze gezondheid, en van de noodzaak om de feiten onder ogen te zien – de manier waarop we leven, consumeren en produceren is schadelijk voor het klimaat en heeft negatieve gevolgen voor onze gezondheid. Door initiatieven variërend van onze ‘van boer tot bord’-strategie voor duurzaam en gezond voedsel tot het toekomstige Europese kankerbestrijdingsplan hebben we ons er uitdrukkelijk toe verbonden de gezondheid van onze burgers en onze planeet te beschermen", zei Stella Kyriakides, Europees commissaris voor Gezondheid en Voedselveiligheid in een commentaar op het EEA-rapport..

"We zien verbeteringen in het milieu in Europa en in de Green Deal ligt een duidelijke nadruk op een duurzame toekomst, maar het rapport wijst erop dat krachtige actie nodig is om de meest kwetsbaren in onze samenleving te beschermen, aangezien armoede vaak hand in hand gaat met leven onder slechte milieuomstandigheden en een slechte gezondheid. De aanpak van deze verbanden moet onderdeel zijn van een geïntegreerde aanpak op weg naar een inclusiever en duurzamer Europa", zo zei Hans Bruyninckx, uitvoerend directeur van het EEA.

Het volledige rapport 'Healthy environment, healthy lives: how the environment influences health and well-being in Europe' is te vinden op de website van het EEA.