“Hij kan het niet”: aflevering 2 van Canvas-docu over koning Filip focust op zinnetje dat hem leven lang achtervolgt
Wat koning Filip heeft gevormd tot wie hij nu is, ziet u in de nieuwe Canvas-docu "Filip van België. De lange weg naar de troon". In vier afleveringen leren we koning Filip kennen als kind, als tiener, als student, als prins op zoek naar zijn plaats, en als koning die zijn plaats gevonden heeft. Aan de hand van getuigenissen van mensen die hem goed kennen, of gekend hebben. Aflevering één zoomt in op Filips jeugd, hoe hij opgroeit in een gebroken gezin. Aflevering twee focust op zijn opleiding vanaf zijn achttiende en de weg naar de uitspraak “hij kan het niet” als de prins dertig is.
Het was oud-grootmaarschalk Herman Liebaers die het fatale zinnetje "Hij kan het niet" uitsprak, in maart 1991 in een interview met Yves Desmet, journalist van De Morgen. Het interview ging over een bibliotheek in Parijs, en dan plots over de reputatie van de prins. Die was al niet zo best in de pers.
Dat prins Filip verstarde voor de camera, merken zelfs oud-medewerkers. “Binnen de paleismuren was hij een gewone jongen”, vertelt Marc Van Craen, oud-woordvoerder van toenmalig koning Boudewijn, in de tweede aflevering van de documentaire. Die aflevering zoomt in op Filips studiejaren en opleiding, in de eerste aflevering zien we hoe de prins opgroeit in een gebroken gezin. “Maar als hij buitenkwam voor een officiële opdracht en er camera’s stonden," gaat Van Craen voort, "kwam hij wat houterig over.”
Yves Desmet blikt in de documentaire terug op het bewuste interview dat Filip gekraakt heeft. De criticus van het koningshuis toont ook begrip voor de koning. “Het besef dat hij ooit tot de functie van koning geroepen zou worden,” zegt Desmet, “heeft hem lang verlamd. Dan komt er een soort verkramptheid over je waardoor je elk woord drie keer in je mond draait en het als het buitenkomt verkeerd valt."
“Die uitspraak heeft heel lang nagezinderd”, vertelt Jacques De Kimpe, adviseur van de prins op het moment dat Liebaers zijn oordeel publiekelijk velde. “Het heeft mijns inziens geleid tot een karikatuur.”
Gelukkig aan de KMS
Filips opleiding na zijn achttiende verjaardag start nochtans gelukkig. Hij begint aan de Koninklijke Militaire School (KMS) in Brussel, waar ook zijn dochter kroonprinses Elisabeth deze maand gestart is. Zij doet alleen het eerste jaar mee, haar vader volgde de volledige officiersopleiding, en heeft goede herinneringen aan zijn tijd daar. Hij bloeit er open, na zijn moeilijke jeugd.
(Lees voort onder de foto)
Filip is aan de KMS ingeschreven voor het eerste jaar Alle Wapens, een studierichting met veel aandacht voor politieke en sociale wetenschappen. In de documentaire vertelt een van zijn promotiegenoten hoe het was met de prins als een van hen. “Jullie gaan hem Filip noemen, zeiden ze ons, maar het kader zal ‘monseigneur’ zeggen”, vertelt Frank Claeys, promotiegenoot van Filip. “Hij heeft het meeste met ons meegedaan. In donkere vuile bossen, hij heeft op schietvelden gelegen... It’s part of the job, zou ik zeggen.”
Als een bodybuilder voor de spiegel
Filip was erg sportief. “We hadden ’s avonds altijd een verplichte studieperiode,” vertelt Claeys. “Dan zakten veel medestudenten af naar de kantine om iets te drinken, maar hij ging liever nog een uurtje powertrainen. Wat hij graag deed, was de schouderspieren opspannen voor de spiegel, zoals een bodybuilder.”
Bekijk hier het fragment over Filips tijd aan de KMS (en lees voort onder de video):
Ook de jaren na de KMS zijn gelukkig. Filip haalt zijn brevet als gevechtspiloot (als eerste lid van de koninklijke familie), volgt een opleiding tot paracommando en gaat studeren in het buitenland, aan de universiteit van Stanford in de Verenigde Staten. Hij beleeft er de meest vrije periode van zijn leven.
Vaderfiguur
Het is ook de periode dat hij een nieuwe adviseur heeft, die hem vaak vergezelt en zijn steun en toeverlaat wordt. Die adviseur is Guy Mertens, toen kolonel, later generaal. Hij was aangezocht door koning Boudewijn. Speciaal is dat Guy Mertens, Filips nieuwe adviseur, mijn vader was. En dat ik, zijn dochter Pascale, hier niet alleen schrijf over het leven en verleden van koning Filip, maar ook een stukje over het mijne.
Toen mijn vader begon als adviseur van prins Filip was Filip 21. In de documentaire noemt de oud-woordvoerder van Boudewijn, Marc Van Craen, hem “een vaderfiguur” voor de prins, eerder dan een adviseur. Zelf kan hij daar niet meer over getuigen, hij is overleden tien jaar geleden. In de reeks vertel ik zelf over hoe ik mijn vaders band met de prins ervaren heb. Voor het eerst en behoedzaam. Niet alleen medewerkers van het hof hebben discretieplicht, ook hun dochters krijgen discretie met de paplepel binnen.
(Lees voort onder de foto)
In mijn herinnering heeft mijn vader inderdaad prins Filip onder zijn vleugels genomen alsof het zijn eigen zoon was. Het begon met een gesprek met koning Boudewijn. Mijn vader moest bij de koning komen begin jaren 80. Hij heeft daar achteraf over verteld dat hij absoluut niet wist waarom. Boudewijn zei toen: ik zoek iemand voor mijn neef. Die neef bleek Filip te zijn.
Mijn vader en koning Boudewijn hebben twee uur lang gewandeld in het park van Laken en gepraat met elkaar. Op het einde zei de koning: slaap er eens goed over, en laat mij iets weten. Mijn vader heeft die nacht geen oog dichtgedaan.
En zo is hij vleugeladjudant van koning Boudewijn geworden, met als bijzondere opdracht prins Filip persoonlijk te begeleiden. Ik herinner me ook dat de prins daar eerst niet zo blij mee was. Het vertrouwen was er niet meteen, het is gegroeid.
Mijn vader heeft prins Filip onder zijn vleugels genomen alsof het zijn eigen zoon was
Discrete compagnon de route
“Ik heb kolonel Mertens altijd ervaren als een ernstig man, met een grote zin voor humor”, vertelt Marc Van Craen, oud-woordvoerder van Boudewijn. “Hij was iemand die terecht bezorgd was om de prins, en een uiterste inspanning deed om de prins, ik zal niet zeggen het leven gemakkelijk te maken, maar hem aan te moedigen, om te zeggen "het gaat".
Ik denk dat mijn vader prins Filip in zekere mate het gewone leven heeft leren kennen. Ze waren veel samen op pad. Hij heeft hem mee op rondreis genomen langs de Belgische troepen in Duitsland, toen mijn vader korpscommandant was in Soest. Hij zocht de prins ook veel op in Stanford toen hij er studeerde, en voor het eerst op eigen benen stond. Na zijn studies daar hebben ze ook samen zes weken door de VS gereisd.
(Lees voort onder de foto)
“Het is niet simpel om dat te zeggen,” vertelt Marc Van Craen, “maar ik had dikwijls de indruk dat kolonel Mertens eigenlijk meer een vaderfiguur was dan wel een... Ja, een vaderfiguur, een stukje mentor.”
Mijn vader was streng voor mij en mijn zussen, dus wij denken dat hij ook best wel streng is geweest voor de prins. Tegelijk hebben ze samen ook veel plezier gehad. Ze waren alle twee sportief en tennisten samen. Hij bracht de prins ook wel eens mee naar ons thuis. Zo is hij eens onverwachts komen eten, toen mijn moeder niet thuis was. Toen was mijn oudste zus wel in paniek. De prins heeft zo altijd wel deel uitgemaakt van ons leven. Op de achtergrond voor mij en mijn zussen, op de voorgrond voor mijn vader.
Bekijk hier het fragment over Filips adviseur en mijn vader Guy Mertens (en lees voort onder de video):
Erin gerold door connectie
Na zijn periode bij prins Filip is mijn vader rechtstreeks voor koning Boudewijn beginnen te werken, in diens inner circle, als Hoofd van het Militair Huis. Dat is hij onder koning Albert gebleven, tot zijn pensioen in 2005. Via de connectie van mijn vader ben ik in de koningsverslaggeving gerold. Het was nooit een bewuste keuze, eerder een praktische.
Toen het reportagemagazine Koppen bijvoorbeeld in 2004 een speciale reportage wou maken over koning Albert, die toen 70 werd, kwam mijn chef automatisch bij mij terecht. Of ik dankzij mijn connectie geen naaste medewerkers kon overtuigen om te getuigen. Wat dan gelukt is. Ons eerste doel toen is niet gelukt: een interview met de koning. Ook connecties met de inner circle openen niet alle deuren. Maar sommige wel.
“Filip van België. De lange weg naar de troon”, vanaf maandag 21 september, om 21.20 uur, vier weken lang op Canvas en via VRT NU.
Bekijk hieronder de trailer van Canvas.
