“Vlaams verbod op onverdoofd slachten in strijd met Europees recht”, zegt advocaat-generaal Europees Hof

Sinds 1 januari 2019 is het in Vlaanderen verboden om dieren te slachten zonder dat die eerst verdoofd worden. Dat geldt ook voor rituele slachtingen in religieuze kringen. Verschillende joodse en moslimverenigingen trokken daarop naar het Grondwettelijk Hof, dat de vraag voorlegde aan het Europees Hof van Justitie.

Advocaat-generaal Gerard Hogan oordeelt nu dat het decreet, dat al dateert van 2017, effectief ingaat tegen het Europees recht, meer bepaald tegen de godsdienstvrijheid. De Europese lidstaten mogen geen verbod op onverdoofd slachten invoeren dat ook geldt voor de slacht in het kader van een religieuze rite, oordeelt Hogan. Voor religieuze slachtingen moeten ze in een alternatief verdovingsprocedé voorzien, waarbij de verdoving omkeerbaar is en niet de dood van het dier tot gevolg heeft.

De Europese verordening inzake de bescherming van dieren bij het doden verplicht dat dieren uitsluitend worden gedood nadat ze zijn ‘bedwelmd’, maar diezelfde verordening voorziet ook een uitzondering, zodat dieren nog wel geslacht kunnen worden volgens bepaalde religieuze methoden, klinkt het verder. Als lidstaten rituele slachting zonder voorafgaande verdoving - of verdoving onmiddellijk na het kelen - verbieden, dan wordt “de essentie van de religieuze waarborgen in het Handvest aangetast voor de aanhangers van het jodendom en de islam, voor wie deze rituelen een diepgaand persoonlijk religieus belang hebben”. 

Hogan geeft toe dat ritueel slachten “vaak moeilijk te rijmen valt met moderne opvattingen over dierenwelzijn”, maar dat betekent nog niet dat lidstaten de uitzondering in het Europees recht mogen uithollen omwille van het dierenwelzijn, oordeelt hij.

De conclusie van Hogan is nog geen definitief arrest van het Europees Hof, dat wellicht pas over enkele maanden volgt. Maar het is eerder uitzonderlijk dat het EU-Hof in zijn oordeel nog sterk afwijkt van de beoordeling van de advocaat-generaal.

 Gaia-voorzitter Michel Vandenbosch en advocaat Anthony Godfroid waren donderdag aanwezig in Luxemburg voor de voorlezing van het advies. “Wij zijn ontgoocheld en staan zelfs perplex”, reageert Vandenbosch. “Dit hadden we niet zien aankomen.”

De dierenrechtenorganisatie hamert er wel op dat het om een voorlopige conclusie gaat, en dat het Europees Hof daar niet door gebonden is. “Er is geen man overboord”, zegt Godfroid. “Het gebeurt regelmatig dat het Hof van Justitie de opinie van de advocaat-generaal niet volgt.”

Bovendien heeft de advocaat-generaal volgens Gaia vooral geoordeeld omwille van technische redenen, en moet het belang van de godsdienstvrijheid in deze niet overschat worden. De dierenrechtenorganisatie wijst er tot slot op dat verschillende andere Europese lidstaten en regio’s - zoals Slovenië, Denemarken, Zweden en ook Wallonië - een algemeen verbod op onverdoofd slachten hebben ingevoerd. “Iedereen binnen het Hof van Justitie zal zich bewust zijn van de enorme repercussies die verbonden zijn aan het volgen van het advies van de advocaat-generaal”, aldus Godfroid. “We blijven hoopvol en strijdvaardig.”

Ook Hermes Sanctorum, die vanuit het Vlaams parlement jarenlang aan de kar trok voor een algemeen verbod op onverdoofd slachten, reageert ontgoocheld. “Dit is een ramp voor de dieren en de democratie”, zegt hij. “Een ramp voor de dieren, omdat het een vrijgeleide geeft om dieren te laten lijden, zolang het maar gebeurt omwille van religieuze of ideologische redenen. Een ramp voor de democratie, omdat een verkozen parlement dat bijna unaniem stemt voor de bescherming van dieren, te kijk wordt gezet.” 

Sanctorum stapte in 2016 uit Groen omdat hij voluit voor het verbod op onverdoofd slachten wilde gaan en zetelt sinds de laatste verkiezingen niet meer in het parlement. 

 Vlaams minister Ben Weyts (N-VA), ten tijde van de invoer van het verbod ook al bevoegd voor Dierenwelzijn, is het daar “fundamenteel mee oneens”, laat hij weten. “De advocaat generaal zegt dat onverdoofd slachten behoort tot de kern van de religieuze praktijk, terwijl er in veel islamitische landen op grote schaal verdoofd geslacht wordt”, aldus Weyts. Daarnaast oordeelt de advocaat-generaal dat onverdoofd slachten niet te verzoenen is met dierenwelzijn, maar dat je het toch moet toelaten op grond van een religieuze overtuiging, klinkt het. “Dat zou betekenen dat iemand die godsdienstig is meer mag dan andere mensen. Voor mij verleent godsdienstvrijheid nooit een ‘license to kill’.”

De minister benadrukt dat de conclusie van de advocaat-generaal nog geen definitief oordeel van het Europees Hof is. “Dit is nog lang niet het einde van de procedure. Het Europees Hof van Justitie zelf moet zich nog uitspreken, net als het Grondwettelijk Hof in België”, zegt Weyts. “Ik zal er als Vlaams Dierenminister alles aan doen om ons verbod op onverdoofd slachten te handhaven. Via elke mogelijke weg. Met elk mogelijk middel. We geven ons niet gewonnen.”

In 2017 schaarde het Vlaams parlement zich bijna unaniem achter het decreet dat het verbod op onverdoofd slachten invoerde, stipt Weyts nog aan. “Ik zou het dan ook aberrant vinden als die democratische beslissing via de rechtbank teniet wordt gedaan. We leven in een democratische rechtsstaat, en die woorden staan in de juiste volgorde: de democratie komt eerst.”

Brussels minister voor Dierenwelzijn Bernard Clerfayt (DéFI) wil nog niet reageren op het standpunt van de advocaat-generaal van het Europees Hof van Justitie dat het Vlaams verbod op onverdoofd slachten in strijd is met het Europees recht. Hij wacht op het arrest van het Hof op de prejudiciële vraag van het Grondwettelijk Hof over het Vlaams decreet dat het verbod oplegt, omdat dat niet altijd het advies van de advocaat-generaal volgt.

Volgens het kabinet-Clerfayt zal de regering het dossier bespreken eens het arrest van het Europees Hof er is. Het wijst er ook op dat het Hof niet altijd het advies van de advocaat-generaal volgt, zoals onder meer het geval was in de zaak over bio-halalvlees. De advocaat-generaal zag toen geen reden om het Europese biolabel “AB” toe te kennen voor producten van dieren die zonder verdoving geslacht werden, terwijl het arrest van het Hof het label verbood.

“Ik ben tevreden dat de advocaat-generaal zijn advies ingediend heeft, waardoor de timing van de beslissing van het Hof van Justitie duidelijk wordt. Het arrest moet er binnen de drie maanden zijn. Intussen moeten we niet speculeren, aangezien het Hof het advies van de advocaat-generaal ook niet kan volgen. We geven dan ook geen commentaar op het dossier zolang de definitieve beslissing van het Hof er niet is”, aldus minister Clerfayt.