Sinds 1 januari 2019 is het in Vlaanderen verboden om dieren zonder voorafgaande verdoving te slachten. Ook Wallonië kent zo’n verbod. Enkele joodse en islamitische organisaties spanden daartegen een zaak aan bij het Belgische Grondwettelijk Hof, omdat hun religieuze geschriften voorschrijven dat bepaalde rituele slachtingen onverdoofd plaatsvinden.

Vorig jaar schoof het Hof de kwestie door naar het Europees Hof van Justitie, de hoogste Europese rechtbank. Een definitieve uitspraak is er nog niet, maar vandaag publiceerde de advocaat-generaal van het Hof zijn advies aan de rechters over de zaak.

Vrijheid van godsdienst

De advocaat-generaal, de Ier Gerard Hogan, oordeelt dat het Vlaamse verbod op onverdoofd slachten in strijd is met het recht van de Europese Unie. In de EU geldt ook een principieel verbod op onverdoofd slachten, maar de regels voorzien wel in een uitzondering voor ‘essentiële religieuze riten’.

‘De uitzondering weerspiegelt de wil van de Uniewetgever om de vrijheid van godsdienst te eerbiedigen’, stelt Hogan, ‘ondanks het vermijdbare lijden dat dieren wordt berokkend.’ Lidstaten mogen zelf voorzien in strengere regelgeving, maar die mag volgens Hogan niet de ‘volledige of nagenoeg volledige afschaffing door de lidstaten van rituele slachtingen’ inhouden.

‘De “kern” van de betrokken religieuze praktijk, namelijk het ritueel slachten, mag niet wordt aangetast’, aldus het advies. ‘Dat zou betekenen dat de aard zelf van de in de verordening neergelegde uitzondering wordt miskend.’

Uitspraak over enkele maanden

Hogan stelt dat lidstaten niet kunnen ingaan tegen de specifieke beleidskeuze van de Europese Unie om voor religieuze slachtingen een uitzondering te voorzien. Lidstaten kunnen wel bijvoorbeeld regels opleggen om het lijden van dieren bij het doden zo veel mogelijk te beperken. Zo stond het Hof van Justitie in 2018 het Vlaamse verbod op onverdoofd slachten op tijdelijke slachtvloeren wel toe.

De rechters van het Hof zelf zijn niet gebonden door de conclusie van de advocaat-generaal. Maar in de meeste gevallen volgt het Hof het advies wel. De zaak wordt in heel Europa met argusogen bekeken. Het is de Grote Kamer van het Hof, met vijftien rechters, die over enkele maanden de definitieve uitspraak zal doen.

Weyts: ‘We geven ons niet gewonnen’

Vlaams minister van Dierenwelzijn Ben Weyts (N-VA) reageert ontevreden. ‘Ik ben het fundamenteel oneens met dit advies’, zegt hij in een reactie. ‘De advocaat-generaal zegt dat onverdoofd slachten behoort tot de kern van de religieuze praktijk, maar in veel islamitische landen wordt op grote schaal verdoofd geslacht.’

Volgens Weyts houdt het standpunt van Hogan in dat ‘iemand die godsdienstig is meer mag dan andere mensen. Voor mij verleent godsdienstvrijheid nooit een “license to kill”.’ Weyts benadrukt dat het slechts gaat om een advies en dat het Hof zelf en vervolgens het Grondwettelijk Hof zich nog moeten uitspreken.

‘De Vlaamse democratie heeft zich zo massaal uitgesproken om een einde te maken aan onverdoofd slachten. In het parlement was de stemming zo goed als unaniem. Ik zou het dan ook aberrant vinden als die democratische beslissing via de rechtbank teniet wordt gedaan.’

‘We leven in een democratische rechtsstaat. En die woorden staan in de juiste volgorde: de democratie komt eerst. Ik zal er als Vlaams Dierenminister alles aan doen om ons verbod op onverdoofd slachten te handhaven. Via elke mogelijke weg. Met elk mogelijk middel. We geven ons niet gewonnen.’

‘Totale ommekeer van standpunt lijkt me sterk’

Het Coördinatiecomité van Joodse Organisaties van België, een van de organisaties achter de rechtszaak, reageert verheugd. ‘We zijn enorm blij dat de advocaat-generaal ons standpunt gevolgd heeft’, zegt hun advocaat Elke Cloots.

‘Het Hof kan hier nog van afwijken, maar dat zal het dan goed moeten motiveren. Soms worden er nuances aangebracht, maar het gebeurt niet vaak dat het Hof helemaal de andere richting uitgaat. Een totale ommekeer van het standpunt lijkt me sterk.’

‘Niet zien aankomen’

Dierenrechtenorganisatie Gaia ‘staat perplex’ na de conclusie van een advocaat-generaal bij het Europees Hof van Justitie, die oordeelt dat het Vlaams verbod op onverdoofd slachten in strijd is met het Europees recht. ‘Dit hadden we niet zien aankomen’, zegt voorzitter Michel Vandenbosch. Ook Hermes Sanctorum, die vanuit het Vlaams Parlement jarenlang ijverde voor het verbod op onverdoofd slachten, reageert ontgoocheld. ‘Dit is een ramp voor de dieren en de democratie.’

Correctie 10/9: Dat het Vlaams verbod op onverdoofd slachten onwettig is, staat in een advies aan het Europees Hof, niet in een advies van het Europees Hof.