Is voor het eerst een Belg in Syrië veroordeeld?

Een document van meer dan tien pagina’s bevat de namen van honderden gevangenen die onlangs zouden zijn veroordeeld door de Syrische Democratische Strijdkrachten, het door Koerden gedomineerde leger dat vermeende IS-leden vasthoudt in Syrië. Het document bevat geen datum of stempel, maar wel de aanhef: ‘Vandaag maakten de SDF namen van Arabische en moslimgevangenen bekend. Zij zeiden dat ze werden berecht en dat hun familieleden ter geruststelling kunnen bellen naar de bijgevoegde nummers.’

Ze staan gerangschikt per nationaliteit. Hoofdzakelijk zijn het gevangenen uit de ruime regio, maar ook westerlingen, zoals een Amerikaan en enkele Duitsers. 

De Autonome Administratie in Noord- en Oost-Syrië berechtte in het verleden al Syrische jihadisten, maar zocht de medewerking van westerse landen om ofwel hun onderdanen terug te nemen en zelf te berechten, ofwel samen te werken aan een internationaal tribunaal. 

Europese landen haalden mondjesmaat vrouwen en kinderen weg, maar geen mannen. Een internationaal tribunaal kwam niet van de grond. In februari maakte Abdulkarim Omar, verantwoordelijk voor buitenlandse relaties van de Autonome Administratie, bekend dat ze dan maar zelf recht zouden spreken. Ook over de tientallen Belgische mannen en vrouwen. De eerste processen konden al in het voorjaar plaatsvinden, klonk het toen, “of hun landen daar nu aan meewerken of niet”.

De lijst stelt nu dat dat is gebeurd. Onder de hoofding België prijkt slechts één naam: Adel Mezroui. Hij is de jongste van drie broers uit het Antwerpse Kapellen die in 2012 en 2013 naar Syrië trokken en zich na verloop van tijd hebben aangesloten bij IS. Adel Mezroui was op het moment van afreizen nog minderjarig. Hij zou een kind hebben met de Britse bekeerlinge Grace Dare, een peuter die in het kamp Al Hol verblijft.

Mezroui zit op dit moment in de Ghuwayran-gevangenis in Al-Hasakah. Hij beweegt zich voort in een rolstoel. Naar eigen zeggen geraakte hij ernstig gewond toen zijn auto begon te slippen en frontaal botste. Sindsdien zou hij zijn dagen in ziekenhuizen hebben doorgebracht, tot de val van Baghouz, het laatste stukje IS-kalifaat, in maart 2019. Bij een bezoek van De Morgen afgelopen winter zei Mezroui dat hij pas spijt kreeg van zijn aansluiting bij IS nadat hij gewond was geraakt, en dat hij niet had geprobeerd om naar België terug te keren uit vrees voor een lange gevangenisstraf. “Beter vrij zijn bij IS dan 30 jaar in België in de cel zitten”, zei hij toen.

Toch heeft Mezroui samen met enkele andere Belgen een procedure in kortgeding lopen om op basis van humanitaire redenen samen met zijn kind terug te keren. Een zitting in beroep is in april uitgesteld tot oktober omwille van de coronacrisis.

Een bron met contact in de kampen in Syrië stelt dat al langer circuleerde dat Mezroui is veroordeeld. Zijn advocaten wisten van die geruchten, maar niet van deze lijst. Ze zijn nooit officieel op de hoogte gebracht. 

In tegenstelling tot veel andere jihadisten, inclusief zijn broers, is Adel Mezroui niet bij verstek veroordeeld in ons land. Dat zou kunnen verklaren waarom de SDF net hem eruit pikten, want een van de problemen bij berechting in Syrië is net dat iemand geen twee keer voor hetzelfde misdrijf kan worden veroordeeld. 

Vervalst?

De Koerden weerleggen echter het bestaan van deze lijst. “Er is geen enkel buitenlands individu berecht, ook geen Belgisch individu”, zegt Abdulkarim Omar. “Alleen Syrische onderdanen worden hier in het Noord- en Oost-Syrisch gerechtssysteem berecht.”

Thomas McClure, onderzoeker bij het Rojava Information Center, denkt dat de lijst is samengesteld door een derde partij, die “vermoedelijk vijandig staat tegenover de Autonome Administratie”. “Een dergelijk proces zou transparant gecommuniceerd worden aan buitenlandse pers.”

Er staat niet in de lijst wanneer Mezroui zou veroordeeld zijn, en tot welke straf. Heeft IS zelf een lijst opgesteld om de Koerden in diskrediet te brengen? De Syrische bron die de lijst bezorgde, weerlegt dit. De Belgische inlichtingendiensten onthouden zich van commentaar, net als minister van Buitenlandse Zaken Goffin (MR). 

“Ik denk dat de Belgische autoriteiten om duidelijkheid moeten vragen”, zegt Abderrahim Lahlali, advocaat van Adel Mezroui. Vlak voor de zomer is België op de vingers getikt door de speciale rapporteur van de Raad van Europa. De rapporteur vroeg ons land meer inspanningen te leveren om jihadist Bilal El Marchohi te repatriëren en een eerlijk proces te geven. Marchohi is ooit door de Koerden overgebracht van Syrië naar Irak en daar ter dood veroordeeld.

“Als de lijst waarover jullie beschikken authentiek blijkt te zijn, dan is de vraag of mijn cliënt juridische bijstand heeft gehad”, zegt Lahlali. “Wat met de rechten van verdediging? Was er eerlijke procesvoering?”

Volgens Nawaf Khalil van het Kurdish Center for Studies in Duitsland is het daarom beter om samen te werken met de Autonome Administratie. “Als België hen niet wil repatriëren dan moet het tenminste de nodige hulp bieden opdat deze gevangenen niet kunnen ontsnappen en om een lokale berechting mogelijk te maken.”