Oppositiepartijen N-VA en Vlaams Belang zijn ontstemd dat de Vivaldi-partijen de vertrouwensstemming van premier Sophie Wilmès (MR) met twee weken willen uitstellen. ‘Het vertrouwen in de regering is onvoorwaardelijk’, zegt grondwetsexpert Toon Moonen (UGent).
‘Een staatsgreep.’ Zo omschrijft Vlaams Belang-fractieleider Barbara Pas de piste van de Vivaldi-partijen om de regering-Wilmès een tijd langer in het zadel te houden. Donderdag kwamen socialisten, liberalen, groenen en de CD&V overeen om de geplande vertrouwensstemming van premier Wilmès met twee weken uit te stellen. Van 17 september tot 1 oktober. Een laatste reddingsmiddel in een plots door corona geplaagde formatie.
Kan niet, reageert de oppositie. De eerste minister kondigde in maart aan dat ze uiterlijk na zes maanden het vertrouwen opnieuw zou vragen. Die termijn verstrijkt op 17 september.
Ook de N-VA is niet te spreken over het uitstel. ‘Qua minachting voor het parlement kan dat tellen’, zegt fractieleider Peter De Roover. Net als in maart zullen de twee Vlaams-nationalistische partijen hun vertrouwen niet geven – mocht het hen gevraagd worden.
Is er dan ook sprake van een staatsgreep? Nee, zegt grondwetsspecialist Toon Moonen (UGent). ‘Ik kan me voorstellen dat het Vlaams Belang het een politiek probleem vindt. Maar juridisch gezien heeft Wilmès het vertrouwen.’
In theorie kunnen de Vivaldi-partijen de regering laten betijen tot de volgende verkiezingen.
Sciencefiction
Meer nog: dat vertrouwen is onvoorwaardelijk. ‘In theorie regeert ze met volle bevoegdheden. Om te besluiten dat een vertrouwensstemming nu verplicht is, moet je het uitstel beschouwen als een wezenlijke wijziging van het regeerakkoord. Dat bestond uit het bestrijden van de coronacrisis. Dat deze regering tijdelijk moest zijn, was duidelijk. Maar het virus is er nog.’ Pas op het moment dat een meerderheid een motie van wantrouwen aanneemt in de Kamer, kan daar verandering in komen.
En laat die meerderheid er nu niet zijn. Vlaams Belang staat al langer langs de zijlijn van de formatiegesprekken. De N-VA bereidt zich evenzeer voor op een oppositiekuur. De Vivaldi-partijen zwaaien de plak. ‘In theorie en in een ongewijzigde context kunnen die partijen de regering laten betijen tot de volgende verkiezingen’, aldus Moonen. Al is dat politieke sciencefiction. ‘Zodra de coronacrisis bezworen zou zijn of er een volwaardig regeerakkoord is, moet het vertrouwen natuurlijk worden gevraagd.’
Hoe moet het dan wel verder? ‘Het scenario dat nu naar voren wordt geschoven is dat er een formateur wordt aangesteld. Vanaf die zijn of haar werk afrondt, zou Wilmès haar ontslag moeten indienen. Daarop kan de nieuwe premier de eed afleggen.’
De ontslagnemende premier moet trouwens steevast met de toekomstige premier naar de koning gaan. ‘De ontslagnemende eerste minister geeft politieke dekking aan de benoeming door de koning van zijn eigen opvolger’, zegt Moonen.
In politiek vredevolle tijden komt dit soort situaties niet vaak voor.
Tweede zittijd
De hele saga toont aan dat we in grondwettelijk vreemde tijden leven. Zo lag het evenmin voor de hand dat een formatie werd opgestart terwijl een volwaardige regering de lakens uitdeelde. Normaliter formeert men enkel wanneer de zittende regering ontslagnemend is.
De opvallende casus schopt het zelfs tot Moonens lessen. ‘Het was een vraag tijdens de tweede zittijd: wat gebeurt er als Wilmès het vertrouwen zou verliezen?’, zegt hij. ‘Met zulke vragen kunnen we de materie aanschouwelijk maken voor studenten staatsrecht. In politiek vredevolle tijden komt dit soort situaties niet vaak voor.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
