Luipaarden hebben verrassende bioritmes: mannetjes zijn nachtdieren, vrouwtjes vroege vogels

Het Udzungwa-gebergte in Tanzania is dicht begroeid met regenwoud, en het gebied kan niet bereikt en doorkruist worden met terreinwagens of andere voertuigen. Daardoor zijn de luipaarden in de streek nog nooit bestudeerd door wetenschappers, tot nu. 

Een internationaal team heeft  2.500 vierkante kilometer in het gebergte doorkruist en er 164 bewegingscamera's opgesteld. Die leverden meer dan 5.000 dagen aan beelden op, waaruit nieuwe en verrassende informatie kon afgeleid worden over de luipaarden. Het team stond onder leiding van doctor Rasmus Worsøe Havmøller van het Statens Naturhistoriske Museum van de Københavns Universitet, het Deense Nationale Natuurhistorisch Museum van de Universiteit van Kopenhagen.   

"Ik ben de eerste die luipaarden bestudeerd heeft in dit gebied, eenvoudigweg omdat het zo ontoegankelijk is. Het heeft me verschillende paren goede wandelschoenen gekost, laat me het zo zeggen", zei Havmøller, die overigens nooit een van de schuwe luipaarden met eigen ogen te zien heeft gekregen. In de plaats daarvan moest hij het stellen met minder schuwe buffels en olifanten.  

De 164 cameravallen kregen daarentegen heel wat luipaarden te zien. Dankzij bewegingssensoren legden de camara's beelden vast van luipaarden, en ook van antilopen, bavianen en andere prooien van de luipaard. 

De waarnemingen brachten gedrag aan het licht dat eerdere aannames over het gedrag van luipaarden tegensprak. "In het verleden werd gedacht dat luipaarden het actiefst waren in de schemering. Het was dan ook erg verrassend dat deze studie aantoonde dat luipaarden rondtrekken en jagen tijdens zeer verschillende periodes van de dag, afhankelijk van het feit of het mannetjes dan wel vrouwtjes zijn. Voor de vrouwtjes is het typisch dat ze actief zijn van de vroege tot de late ochtend, en dan nog even voor zonsondergang, terwijl de mannetjes enkel 's nachts echt wakker worden", zei Havmøller.

Het is de eerste keer dat de verschillen in de activiteitspatronen tussen mannelijke en vrouwelijke luipaarden bestudeerd zijn.    

De verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke luipaarden zijn zoals gezegd nog maar onlangs voor het eerst bestudeerd, en er valt dus nog veel te leren over de dieren. Maar onderzoekers moeten zich haasten. De snel groeiende bevolking in Afrika en India vormt de grootste bedreiging voor de dieren, die uit hun leefgebieden verdreven worden en afgeschoten worden als ze in de buurt van vee komen. 

"Wereldwijd gaat het vreselijk slecht met luipaarden, met scherpe dalingen van hun populaties in de laatste honderd jaar. Bovendien worden deze dieren niet al te goed opgevolgd. Voor een deel omdat het zo moeilijk is, maar ook omdat de nadruk meer ligt op soorten die nog meer bedreigd zijn, zoals leeuwen, tijgers en jachtluipaarden", zei Havmøller. 

"Het zou dan ook kunnen dat de luipaarden in Udzungwa de laatste kans bieden om deze dieren te bestuderen in een afwisselende omgeving, een omgeving die nog maar erg weinig beïnvloed is door de mens, voor luipaarden uiteindelijk ook erg bedreigd zijn." 

De onderzoekers denken dat de resultaten tot meer kennis over het leven van wilde luipaarden zullen leiden, kennis die kan helpen om hun volledige verdwijning te voorkomen.  

"Het feit dat vrouwelijke luipaarden heel de morgen actief zijn, maakt hen kwetsbaarder voor menselijke activiteiten, aangezien dat ook de periode is waarin wij mensen het actiefst zijn. Om iets te beschermen, moet je er kennis over hebben", zei Havmøller.

Overigens is uit de studie nog een verrassend feit naar voren gekomen. "Gedurende onze studie hebben we ook ontdekt dat een luipaard uit het regenwoud niet naar de savanne of de drogere gebieden trekt, en vice versa. Dat is erg vreemd. Waarom ze dat niet doen, is de volgende grote vraag", zei Havmøller.

De studie van het team met Deense, Italiaanse en Zwitserse onderzoekers is gepubliceerd in het Journal of Zoology. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van de Københavns Universitet.