Hoe groot is de mentale impact na een half jaar coronamaatregelen? "Hier gaat een prijs voor betaald worden"

Zaterdag 14 maart was een kantelmoment. De horeca moest sluiten, de lessen op school werden opgeschort en handelszaken moeten in het weekend de deuren sluiten. Op die dag is bij veel mensen de ernst van het coronavirus doorgedrongen. Sociaal contact werd plots uit den boze. Niet evident voor een sociaal dier als de mens.

"Het effect op het psychisch welzijn is achteraf gezien minder groot dan we eerst dachten", zegt psycholoog en hoogleraar Inez Germeys (KU Leuven) aan VRT NWS. "Er zijn bijvoorbeeld niet meer opnames geweest in de psychiatrische ziekenhuizen. De maatregelen hebben zeker een effect gehad, maar het lijkt minder dramatisch te zijn dan eerst werd gevreesd."

De massale solidariteit in het begin, denk maar aan samen buiten komen om 20 uur om te klappen voor de zorg (zie foto onder), heeft daar volgens haar zeker toe bijgedragen. "Mensen kregen het gevoel dat we er allemaal samen door moesten. Dat gemeenschappelijk doel heeft een soort veerkracht losgemaakt bij mensen", vertelt de psycholoog. "Die eendracht is nu wel weg."

Lees verder onder de foto:

Het is uitkijken naar de langetermijneffecten van de aanslepende coronacrisis. "Langdurig in stressvolle situaties zitten, uw baan verliezen en relaties die onder druk komen te staan. Het zijn allemaal factoren die niet helpen om u goed te voelen", zegt Germeys. "Zeker een optelsom daarvan kan op termijn het risico op verschillende psychische aandoeningen vergroten."

De eerste grote coronamaatregelen werden genomen aan het begin van de lente. Intussen worden de dagen steeds korter en staat een sombere tijd van het jaar voor de deur. "Seizoensgebonden hebben we in de herfst en in de winter meer psychische problemen", legt psychiater en hoogleraar Dirk De Wachter (KU Leuven) uit aan VRT NWS. "Dat komt nu bovenop de rest."

Het is dan ook belangrijk om -met respect voor de maatregelen- voldoende contact met anderen op te zoeken. "Je moet vooral luisteren en tonen dat je er bent", zegt De Wachter. "Sommige mensen hebben meer nood aan een wandeling en anderen aan een lang gesprek. Verbinding met anderen is essentieel voor de menselijke soort. We geraken hier wel door. Zeker als we aandacht hebben voor verbinding."

Lees verder onder de foto:

Geestelijke gezondheid blijft volgens De Wachter een taboeonderwerp. "Uit onderzoek blijkt dat we ons niet goed voelen of dat het niet goed gaat met ons huwelijk, maar toch spreken we er niet over", zegt hij. "Maak het bespreekbaar tegenover elkaar. Dat is en blijft de essentie: maak verbinding met elkaar en luister naar elkaar."

"Help mensen die zich niet zo goed voelen en de neiging hebben om zich terug te trekken", zegt ook Germeys. "De bedoeling is niet om elkaars therapeuten te worden, maar blijf het contact leggen en mensen betrekken bij dingen. Ook als ze zeggen dat ze ergens geen zin in hebben, probeer het dan later opnieuw. Interactie en contact met anderen is cruciaal voor je geestelijk welzijn."

Ook beweging kan helpen om je beter te voelen én positief blijven. "Probeer de positieve kant te zien van de huidige situatie", zegt de psychologe. "Focus niet alleen op wat niet kan of niet goed is, maar probeer de goede kant te zien." Al weet ze ook dat dit niet altijd evident is. "Het blijft natuurlijk gemakkelijker gezegd dan gedaan."

Het gebrek aan een perspectief op lange termijn begint voor veel mensen zwaar te wegen. "Mensen hebben graag controle over dingen en nu is er een situatie die niet controleerbaar is", zegt Germeys. "Proberen er controle over te krijgen, maakt je niet gelukkiger." Een alternatief is proberen in het hier en het nu te leven. "Accepteer dat het niet controleerbaar is."

Lees verder onder de foto:

Tijdens deze eerste zes maanden van de coronacrisis is er weinig aandacht geweest voor mentaal welzijn en het blijft afwachten of dat de komende tijd zal beteren. "Daar gaat een prijs voor betaald worden", zegt De Wachter daarover. "Mijn zorg is dat de zwakkeren in de samenleving het grootste slachtoffer gaan zijn."

Hij benadrukt wel dat hij niet wil dramatiseren. "Ik blijf roepen voor psychisch welzijn, maar soms heb ik het gevoel dat ik in de woestijn sta. Het is moeilijk om hierover een genuanceerd debat te voeren in de media. Het is wel duidelijk dat geestelijke gezondheid in onze samenleving geen prioriteit is."

Vooral de jongeren en jongvolwassenen zijn volgens Germeys volledig uit het oog verloren. "Dat is nochtans de leeftijd waarop de meeste psychische klachten ontstaan", legt ze uit. "Hoe kunnen we er zo goed mogelijk voor zorgen dat jongeren de voor hen erg belangrijke contacten met hun leeftijdsgenoten en vrienden toch kunnen hebben?"

"We kunnen niet goed inschatten wat het effect is van het feit dat een 15-jarige eerst een half jaar niet op school heeft gezeten en nu met een mondmasker in de klas zit", zegt ze. "Ik wil geen doemdenker zijn, maar nu ontwikkelen ze de psychische klachten die de rest van de volwassenheid gaan meespelen."