In de wolken rond Venus vond een internationaal team van sterrenkundigen het zeldzame molecuul fosfine. Telescopen op aarde stelden de aanwezigheid van 20 deeltjes fosfine op een miljard vast in de atmosfeer van de planeet. Dat gas, ook wel fosforwaterstof genoemd, ontstaat door toedoen van microbes die gedijen in omgevingen zonder zuurstof.

De wetenschappers hebben ook gekeken of er misschien een andere bron voor de fosfine kan zijn. Bliksem en vulkanen kunnen bijvoorbeeld kleine hoeveelheden fosfine creëren. Maar in de dampkring van Venus zit 10.000 keer zo veel fosfine als zulke bronnen ooit zouden kunnen maken, rekende het team uit.

Buitenaards leven?

Onomstotelijk bewijs voor leven op Venus is de ontdekking nog niet, benadrukken de onderzoekers. Ze spreken van een “mogelijk teken van leven” waarvoor geen plausibele andere verklaring is. “Ik wil benadrukken dat buitenaards leven als verklaring voor onze vondst onze laatste optie is”, aldus astrofysica Clara Sousa-Silva. “Als dat het geval blijkt, is het wel belangrijk: dan zijn we niet alleen. En dat betekent dan weer dat leven niet zo zeldzaam is als we wel dachten, en dus mogelijk moet zijn op veel andere planeten in ons zonnestelsel.”

Voor de bevestiging van buitenaards leven is nog veel meer onderzoek nodig. De beste manier om zekerheid te krijgen, is door een ruimtesonde naar Venus te sturen. Die zou misschien materiaal voor onderzoek kunnen terugbrengen naar de aarde.

Onverwachte vondst

Wetenschappers zoeken al langer naar leven buiten de aarde, maar Venus werd nooit gezien als een echt serieuze kandidaat. Met een gemiddelde temperatuur van bijna 500 graden is het de heetste planeet in ons zonnestelsel. De luchtdruk op het oppervlak is 92 keer zo hoog als die op aarde en in de lucht hangen ondoordringbare wolken van zwavelzuur.

“Het vinden van fosfine op Venus was een onverwachte bonus”, zegt Sousa Silva. “De ontdekking roept veel vragen op, zoals hoe een organisme kan overleven. Op aarde kunnen sommige microbes 5 procent zuur in hun omgeving aan. De wolken van Venus bestaan vrijwel helemaal uit zuur. Ik kan dan ook enkel speculeren over wat voor leven zou kunnen overleven op de planeet, als het er al is. Als het gaat om micro-organismen, zouden ze toegang hebben tot wat zonlicht en water, en misschien leven in vloeibare druppels waardoor ze niet uitdragen. Maar dan zouden ze nog altijd moeten beschikken over een onbekend mechanisme om zich te beschermen tegen corrosie door het overdadig aanwezige zuur.”

Het oppervlak van Venus is namelijk compleet onleefbaar voor levensvormen, “zelfs als die een compleet andere biochemie hebben dan de onze”, aldus Sousa Silva. “Maar het zou kunnen dat leven bestond op Venus in het verre verleden, voor een uit de hand gelopen broeikaseffect de planeet compleet onleefbaar maakte.”

Zoektocht

Wetenschappers zoeken ook naar microbes op Mars, op de Jupitermanen Europa en Ganymedes, en op de Saturnusmanen Enceladus en Titan. Tot op heden is de aarde de enige planeet waar leven bekend is.

Het onderzoek werd uitgevoerd door ongeveer twintig wetenschappers van Britse en Amerikaanse universiteiten. Ook de Europese sterrenkundige organisatie ESO was bij de studie betrokken. De ontdekking staat in het belangrijke wetenschapsblad Nature Astronomy en is maandag naar buiten gebracht door de Britse Royal Astronomical Society.