‘De persoon die de trekker voor Naya heeft overgehaald, voelt zich onaantastbaar’

“Als er nu een schot met een jachtkaliber wordt gelost in de buurt van Hechtel-Eksel, krijg ik binnen de minuut minstens drie sms’en. Dat we al hun handelingen live kunnen volgen, vinden de jagers erg oncomfortabel.” Tijdens ons gesprek verliest Jan Loos (53), oprichter van Landschap vzw en de man achter de Vlaamse campagne Welkom Wolf, zijn gsm geen seconde uit het oog. Hij gaat prat op het meldingsnetwerk dat hij heeft uitgebouwd: “Als een wolf in beweging schiet, ben ik de eerste die het weet.”

Al die info uit eerste hand heeft hij nu verzameld in het boek In het spoor van de wolf. De bloedvete met dat andere roofdier – de jager – is nooit ver weg, maar daarover straks meer. Eerst nog eens het telefoontje dat op 3 januari 2018, om 11 uur ’s avonds, het leven van Loos helemaal overhoop gooit: “Er is net een wolf de grens overgestoken, ter hoogte van Bocholt.” Het is een Nederlandse collega, die de in Duitsland met een zender gevolgde wolvin Naya al een week aan het volgen is. “Die collega voegde er laconiek aan toe dat één wolf al een voltijdse job is. Dat is achteraf wel gebleken”, lacht hij.

Na anderhalve eeuw afwezigheid blijkt de wolf plots terug in Vlaanderen, en de zogenaamde ‘first wolf sighting near Brussels’ haalt zelfs het wereldnieuws. Wanneer Naya twee weken later een eerste schaap doodbijt, is het opnieuw alle hens aan dek. “Ik weet nog goed dat ik toen tegen The Guardian zei: ‘TV Limburg is nu even belangrijker.’ Dat was ook zo. Het is onze missie om aan Limburgers uit te leggen dat die wolf daar geen probleem vormde.”

Bijna drie jaar later hebben we een heuse wolvenroedel in Limburg: Noëlla en August hebben vier welpen voortgebracht. Moet u diezelfde uitleg nog steeds doen?

Jan Loos: “Veel minder. Als er vandaag een schaap wordt doodgebeten, is dat slechts een klein artikeltje waard in Het Belang van Limburg. We hebben in Vlaanderen tien generaties lang zonder wilde dieren geleefd, maar mensen wennen daar duidelijk snel weer aan. Denk maar aan vossen en bevers, die vinden we weer heel normaal. Met de wolf gebeurt hetzelfde. Uit steekproeven blijkt dat 85 procent van de bevolking vindt dat de wolf hier gewoon thuishoort. Mijn kinderen hebben zelfs al zoiets van: ‘De wolf? Pff, saai.’

“Er blijft wel een minderheid, vooral op het platteland, zich verzetten. Als er één vraag is waar ik het dan helemaal op mijn heupen van krijg, is het: ‘Wat is het nut van dat dier?’ Dat is denken vanuit de mens als middelpunt van het hele heelal. Die wolven moeten helemaal geen nut hebben. Ze hebben evenveel recht om hier te zijn als wij.”

En wat als we die vraag toch zouden stellen?

“De wolf is een cruciale schakel in onze natuur. Het is een toppredator die bovenaan in de voedselketen staat en die zijn prooidierpopulaties reguleert en, misschien nog belangrijker, ook gezond houdt. Klaar.”

De wolf lijkt van plan om te blijven. Verbaast u zich over de snelheid waarmee dat gebeurd is?

“Toen Naya hier aankwam, dachten we dat ze een oude vrijster zou worden. Ze had net duizend kilometer gelopen vanuit Noord-Oost-Duitsland naar het enige land in Europa zonder wolven. Maar even later was daar al wolf Roger, die helaas werd doodgereden, en nog eens enkele maanden daarna bleken er twee wolven op een camera te staan: August was geland.

“Sinds wolvin Noëlla rond Kerstmis de provincie Antwerpen is binnengewandeld, zijn er de eerste helft van dit jaar al vijf wolven waargenomen in diezelfde provincie. Het gaat snel, en op zich is dat niet onlogisch als je weet dat er in Duitsland zo’n 105 roedels zijn (in 1998 dook het eerste exemplaar er op, MIM). Gemiddeld brengen die jaarlijks drie à vier jongen op de wereld, die gaan zwerven vooraleer de wolvin opnieuw gaat bevallen. Als slechts één procent van die jonge wolven naar België trekt, zijn dat er nog steeds vier die hier elk jaar belanden. We mogen dus steeds meer van die zwervers gaan verwachten. Of zij hier gaan blijven, is een ander verhaal.”

Kan België meer worden dan een transitland?

“Voor Vlaanderen zullen we snel klaar zijn. Wolven bestrijken snel 250 à 300 vierkante kilometer. Zo veel plaats hebben we hier niet, en het beste territorium hebben ze al ingepalmd. In Noord-Limburg, op de grens met Nederland, zie ik nog plaats voor twee roedels en in Nationaal Park Hoge Kempen of in het grensgebied van de Antwerpse Kempen kan wellicht ook een roedel leven. Misschien komen we dus ooit tot vijf roedels.”

Eén roedel hebben we al. Hoe stelt die het?

“Voorlopig gaat alles goed; de vier jongen zijn nog allemaal in leven. Maar de sterfte bij jonge wolven is hoe dan ook 50 procent in het eerste levensjaar. Mentaal ben ik dus voorbereid op het feit dat mijn telefoon elk moment kan rinkelen met slecht nieuws. De welpen zijn nu al enkele maanden oud, dus het risico op sterfte door ziektes, andere roofdieren of onderkoeling is niet meer zo groot. Maar ze worden wel mobieler. De volwassen wolven hebben dan wel voldoende ervaring om elke dag de noord-zuidverbinding over te versteken, die jonge wolven hebben dat niet. Ook het risico dat er een wordt afgeschoten wordt elke dag groter. De illegale jacht blijft een groot pijnpunt.”

Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) heeft een jachtverbod ingesteld in het nestgebied, en zelfs verlengd tot eind augustus. Volstaat dat niet?

“De Vlaamse regering heeft haar uiterste best gedaan om de welpen te beschermen op de nestsite van de militaire domeinen, dat is een trendbreuk in positieve zin. Maar tussen die domeinen in liggen privégronden, percelen van Natuurpunt en gronden van de plaatselijke gemeentebesturen. Daar is dat verbod nooit ingesteld en dat is wraakroepend. Je moet weten dat volwassen wolven heel snel uitzwerven op zoek naar voedsel. Het had volstaan om dat mannetje een paar kilometer verder overhoop te schieten, dan valt de voedselbevoorrading stil en zijn die welpen ten dode opgeschreven.

“Als dit verhaal goed afloopt, zal dat vooral een kwestie van geluk zijn. Want vandaag is het weer één groot schietkraam. Er is volop everzwijnenjacht in die gebieden, ook waar de jagers eigenlijk niet mogen komen. We kregen al meldingen van zware jachtkalibers in de verboden zone op het militair domein van Beverlo. Ze krijgen het gewoon niet gehandhaafd.

“De auto’s van die overtreders zijn trouwens herkend. Het zijn nog steeds de jagers die Naya overhoop hebben geknald, die binnen- en buitenrijden. De persoon die de trekker heeft overgehaald, voelt zich blijkbaar onaantastbaar. Mij gaat het niet verbazen als er morgen een wolf verdwijnt. Ondanks de grote goednieuwsshow van de Vlaamse regering en het Agentschap Natuur en Bos, is er ten opzichte van mei 2018 niets veranderd.”

Op die dag verdween wolvin Naya. Blijft dat een litteken voor u?

“Voor alle duidelijkheid, ik heb daar geen traan om gelaten. Meer zelfs: dat was bij mij ingecalculeerd. Mensen die al twintig jaar rond en op dat domein lopen, vertellen mij: ‘Ik heb hier nog nooit een boswachter gezien.’ Er zijn voor heel Limburg drie inspecteurs om zeven dagen op zeven toezicht te houden. Er moet een dringende versterking van die diensten komen. Als je dan ziet dat de Vlaamse overheid de zorg voor die wolven liever uitbesteedt aan een dubieus jachtclubje, moet je toch niet verrast zijn?”

U heeft het over wildbeheereenheid De Zandhaas. U heeft er nooit een geheim van gemaakt dat de dader daar te zoeken is.

“Een getuige, die al jaren zonder toestemming op het militair domein ging wandelen, werd door een jager aangesproken en kreeg te horen dat hij er samen met een maat op de wolf aan het jagen was. Hij had een geladen jachtgeweer naast zich op de zetel en vleesbrokken als lokvoer. Er zijn ook andere getuigenissen die de tweede persoon hebben geïdentificeerd.

“Die informatie is allemaal overgemaakt aan het gerecht. Er is mij verzekerd dat er stappen worden gezet en dat de daders binnenkort zullen worden geconfronteerd met verklaringen van getuigen, maar ik vraag mij af waarom die persoon daar dan nog steeds kan rondrijden. Het is misschien geen mensenmoord, maar dit is wel de grofste schending van het natuurdecreet ooit in Vlaanderen. Blijkbaar is dat geen prioriteit voor het parket van Hasselt. Er zijn nog geen onderzoeksdaden gesteld en ondertussen verdwijnen de bewijzen aan de lopende band.”

De jagersvereniging Hubertus Vereniging Vlaanderen (HVV) vindt dat u vooral met speculatie en weinig bewijzen naar voor komt. Misbruikt u de wolf voor een ‘anti-jachtagenda’?

“Je mag het gerust nagaan. Voor Naya werd omgelegd, hebben we nooit veel woorden aan de jacht vuilgemaakt. We hebben hen wel heel vroeg gewaarschuwd: als die wolf wordt doodgeschoten, ben je alle krediet kwijt. Van mij krijgen ze geen tweede kans meer. Er moet een totaal jachtverbod komen in dat gebied, dat is voor mij de enige oplossing.

“Tussen mij en de HVV kan het op zich wel nog goed komen – ik wil met Maarten Goethals (HVV-woordvoerder, MIM) gerust pinten gaan drinken – maar dat lost niets op. Ze hebben hun achterban gewoonweg niet in de hand. Je hoeft maar op de fora van jachtsite.eu te gaan kijken: het staat daar bol van de bedreigingen voor de wolf. Onlangs is er zelfs een aparte Jagersliga opgericht. De initiatiefnemers ervan staan bekend als rabiate wolven- en vossenhaters.”

Zijn er ook bedreigingen aan uw adres?

“Relatief weinig. Ze hebben één keer om vier uur ’s nachts gebeld om de stoere uit te hangen, waarna die bedreigingen zijn uitgezonden in De zevende dag. Sindsdien zijn rechtstreekse bedreigingen niet meer voorgekomen, al blijven er wel een hoop die mijn bloed kunnen drinken.”

Drijft u dat zelf niet op de spits? Op uw Facebook-pagina bericht u over een dode wolf in Kyrgizië met de boodschap dat de voorzitter van De Zandhaas er een graag geziene gast is.

“Wij hebben relaties die tot in Kyrgizië gaan en dat bevestigen. Die man gaat daar wolven schieten. Zelfs na de dood van Naya is dat gebeurd. Op hun website maken ze er trouwens geen geheim van hoeveel zo’n expeditie kost.”

Had de overheid op het Vlaamse wolvenoverleg niet om een wapenstilstand gevraagd?

“Dat is niet op die manier gezegd. Ik ga mij trouwens niet monddood laten maken door de overheid, die maar al te graag zou hebben dat de goednieuwsshow kan doorgaan.”

Wordt de wolf voor de politieke kar gespannen? Minister Zuhal Demir pakt graag uit met de roedel, en kwam zelfs met de naam Noëlla op de proppen.

“Kijk, ik geloof oprecht dat de minister het goed voorheeft en ik herhaal, er is in het voorjaar erg goed werk geleverd, maar op dit moment is het beleid weer zo lek als een zeef. Als wij dan nuchtere feiten voorleggen, wordt dat meteen als kritiek weggezet. Ik voel dat er ook een zekere jaloezie leeft. Behalve op het militair domein zelf, waar de Vlaamse overheid camera’s heeft hangen, weten wij alles eerder. Ze is er niet mee gediend dat wij vaak met de aandacht gaan lopen.

“Bovendien stelt dat wolvenoverleg in wezen niets voor. De helft zijn ambtenaren, en die mogen alleen jaknikken. Ik weet dus niet of we daar naartoe zullen blijven gaan. Nu wekt het vooral de indruk dat wij achter de boodschap staan die naar buiten wordt gebracht. Dat is lang niet altijd het geval. Op de eerste vergadering na de dood van Naya was het hoofdagendapunt niet ‘hoe gaan we dit in de toekomst vermijden’ maar ‘hoe moeten we omgaan met probleemwolven’. Dat is toch gewoon grof?”

Wolf Billy beet eerder dit jaar wel een koe dood.

“Die koe was ziek, maar Billy was inderdaad een wolf die vee op een problematische manier benaderde. Hij heeft zich hier wel niet gevestigd. Een wolf die settelt, schakelt hoofdzakelijk over op wild. Tenzij je het hem heel makkelijk maakt. Zolang ze in Limburg niet gaan leren om hun schapen te beschermen, gaan wolven die blijven pakken. Nu zijn dat er enkele tientallen per jaar. Is die wolf daarom problematisch? Schapen inrasteren is geen dure aangelegenheid. Vergeet ook niet dat de wolf wettelijk beschermd is in Europa.”

Welke stappen moeten er volgens u nog worden genomen?

“De link tussen het Agentschap Natuur en Bos en de jachtsector blijft te sterk. Zolang er geen koppen rollen aan de top, zal er niets veranderen. Dan eindigen we zoals Slovakije, waar de wolf op papier wettelijk beschermd is maar waar illegaal doodschieten aan de orde van de dag is.”

Dat zijn ernstige beschuldigingen.

“Het is zo. Het volstaat vandaag dat een burgemeester het everzwijnenprobleem in de mond neemt en een beetje tamtam maakt en er wordt direct meegegaan in dat discours. Dat gaat de dood worden van de volgende wolf.”