Wetenschap komt met nieuwe theorie voor het magnetische ‘zesde zintuig’ van dieren

Van zeeschildpadden die terugkeren naar het strand waar ze zijn geboren tot vogels die elk jaar de halve wereld afreizen om ergens te overwinteren. Dit mysterieuze vermogen om magnetische velden waar te nemen en te gebruiken, magnetoreceptie genaamd, wordt geobserveerd bij talloze soorten met veren, vinnen en haren. Maar, in tegenstelling tot de andere zintuigen (horen, zien, ruiken, proeven en aanraken), blijft de oorsprong van dit magnetische bewustzijn raadselachtig.

Er zijn twee gevestigde theorieën die het fenomeen zouden kunnen verklaren: die van de cryptochromen en magnetiet. Het eerste is een soort eiwit, het tweede een kristalcluster van ijzer, en beide zouden ervoor zorgen dat dieren magnetische velden kunnen waarnemen. Maar ondanks het vele wetenschappelijke onderzoek, lijkt geen van deze antwoorden volledig sluitend te zijn.

En toen kwamen enkele wetenschappers uit het Verenigd Koninkrijk en Israël met een wilde theorie die zo uit een ‘Star Wars’-script had kunnen komen. In dit fantasie-universum bestaan er ‘midi-chorians’, microscopische levensvormen, die in de cellen van bepaalde individuen leven waardoor die een energieveld, beter bekend als ‘the Force’ kunnen waarnemen en gebruiken. En dat is exact wat de onderzoekers suggereren. Geen midi-chlorians natuurlijk, maar speciale bacteriën die voorkomen in het lichaam van bepaalde diersoorten en ervoor zorgen dat hun gastheer toegang heeft tot dit magnetische zesde zintuig. Deze mysterieuze leden van het microbioom worden magnetotactische bacteriën genoemd. Dankzij kleine magneetjes in hun lichaam, magnetosomen, kunnen deze microben dienst doen als microscopische kompasjes voor hun gastorganisme.

De onderzoekers kwamen uiteraard niet zomaar tot deze conclusie. Ze hadden namelijk de grootste genetische database van microben doorzocht op de aanwezigheid van deze bacteriën in dierlijke stalen. Tot nu toe dacht men dat die eerder zeldzaam waren, maar de wetenschappers ontdekten al snel dat ze eigenlijk veel vaker voorkwamen dan verwacht. Onder andere in pinguïns, zeeschildpadden, vleermuizen en walvissen. Waar deze bacteriën precies voorkomen in het lichaam van de dieren blijft nog steeds een raadsel. Alsook hoe deze symbiotische relatie tot stand kwam en precies in zijn werk gaat. Meer onderzoek is dus nodig.

Weten hoe organismen omgaan met magnetische velden is ook nuttig voor onze samenleving. Het vertelt ons niet alleen of menselijke interventies in hun habitat een invloed kan hebben op hun leefwereld, zoals bijvoorbeeld het aanleggen van hoogspanningslijnen. Maar de opgedane kennis kan evengoed dienst doen in andere takken van de wetenschap, zoals bij de ontwikkeling van therapieën die magnetisme gebruiken voor medicijnafgifte.