Door de massale achteruitgang van biodiversiteit is straks ook de mens een bedreigde soort

Dit staat in de vijfde editie van de Global Biodiversity Outlook, een lijvig rapport dat elke tien jaar verschijnt onder auspiciën van de United Nations Convention on Biological Diversity (CBD), het biodiversiteitsverdrag van de Verenigde Naties. De Outlooks zijn voor de stand van de biodiversiteit (het levende weefsel van de planeet) wat de rapporten van het VN-klimaatpanel IPCC zijn voor de stand van het klimaat.

Outlook 5 brengt in kaart hoe het de afgelopen tien jaar is gegaan met de natuur, op basis van rapporten van landen en van biodiversiteitspanel Ipbes, en doet aanbevelingen voor het VN-biodiversiteitsplan 2021-2030, dat parallel loopt met de duurzame ontwikkelingsdoelen en klimaatplannen van de VN. De resultaten worden eind deze maand besproken op een VN-top in New York en komend jaar op de VN-biodiversiteitstop in Kunming, China.

Het rapport constateert dat geen van de twintig in 2010 afgesproken zogeheten Aichi Biodiversity Targets (waaronder halvering van habitatverlies, terugdringing van watervervuiling en bewustwording van biodiversiteit) volledig zijn gehaald. Zes van de twintig zijn gedeeltelijk gehaald. Ook in de landenrapporten ligt maar een derde van de targets op koers en is de vooruitgang die er is onvoldoende om de doelen te halen.

Mislukking

Die mislukking reikt verder dan biodiversiteit alleen. Zij vermindert ook de kansen dat de ontwikkelings- en klimaatdoelen worden gehaald. Zo is behoud van biodiversiteit cruciaal voor het realiseren van voedselzekerheid of schoon drinkwater voor iedereen. En een derde van de CO₂-reductie die nodig is om de opwarming tot 1,5 graad te beperken, wordt bereikt door het beschermen en herstellen van bossen en andere natuurlijke systemen.

Positief is wel dat het aantal beschermde natuurgebieden afgelopen tien jaar is toegenomen, van 10 naar 15 procent op land en van 3 naar 7 procent op zee (het doel was 17 respectievelijk 10 procent). De bescherming van ecologisch belangrijke key biodiversity hotspots is gestegen van 29 naar 44 procent. Het tempo van ontbossing is met een derde afgenomen. Waar duurzaam wordt gevist, herstellen de visbestanden zich, de verwijdering van invasieve soorten op eilanden schiet op en het bewustzijn van biodiversiteit groeit wereldwijd.

Maar in het algemeen winnen de oorzaken van de achteruitgang van ecosystemen en het massaal uitsterven van soorten nog steeds aan kracht: de grootschalige vernietiging van leefgebied, vooral ten behoeve van de landbouw (zoals de tropische ontbossing voor het produceren van palmolie, soja en rundvlees), overexploitatie (zoals overbevissing, stroperij en de illegale handel in diersoorten), vervuiling en klimaatverandering.

De trend keren

Het is volgens het rapport nog niet te laat om de trend te keren. Daarvoor zijn drastische, samenhangende ‘transities’ nodig. Veel meer bescherming van biodiversiteit (door uitbreiding van beschermde natuurgebieden en door habitatherstel, te land, ter zee en in de menselijke omgeving), radicale aanpak van de opwarming, bestrijding van andere oorzaken van biodiversiteitsverlies (overexploitatie, vervuiling en invasieve soorten) en verduurzaming van de productie en consumptie van goederen en diensten, vooral voedsel.

Een kans om de koers te verleggen is er volgens VN-secretaris-generaal António Guterres juist nu: de coronacrisis toont de noodzaak aan om de relatie tussen mens en natuur te herzien en te werken aan duurzaam herstel. En er is al veel geld beschikbaar, aldus het rapport: 78 tot 91 miljard dollar per jaar (65 tot 76 miljard euro). Al zijn er uiteindelijk honderden miljarden nodig. Ter vergelijking: aan fossiele en landbouwsubsidies wordt er nu jaarlijks 500 miljard uitgegeven.