Hoe werken en ondernemen na corona: 10 miljard euro nodig om Antwerpse bedrijven te redden

Ontdek de hele reeks hier

Graydon is gespecialiseerd in de analyse van bedrijfsdata. Na het uitbreken van de coronacrisis, maakte het bedrijf, op aangeven van Van den Broele, senior manager bij Graydon, impactscores van de Belgische bedrijven. Een soort gezondheidsfiche per bedrijf, zeg maar. Die scores vormen nu de basis voor de economische relanceplannen die de nationale en lokale overheden moeten opzetten.

Zit je zelf nog met vragen over het redden van de Antwerpse economie? Stel je vraag hier. Wij gaan ermee aan de slag

Het aantal gezonde Antwerpse bedrijven zakte tijdens de coronacrisis van 86% naar 47%. Waarom lijkt het ene bedrijf geen problemen te ondervinden en is het andere aan het vechten om te overleven?

Van den Broele: Een bedrijf dat in deze crisissituatie terechtkomt, is zoals een mens die in koud water valt. Het vetgehalte bepaalt de kans op overleven. Bij een bedrijf is dat vetgehalte de reserves die het heeft.

In een economie van continuïteit wordt er volop handel gedreven en worden er inkomsten gegenereerd. Met corona zitten we in een gedeeltelijke of volledige discontinuïteit. Denk maar aan de evenementensector. Er wordt niets meer verkocht en dus ook geen omzet gedraaid. De vaste kosten blijven echter. Of neem een horecazaak in het centrum van de stad. Na een tijd te zijn gesloten, draaien sommige nu op halve kracht. De zaakvoerder kan wel wat besparen door personeel op tijdelijke werkloosheid te zetten, maar een reeks kosten blijft lopen, zoals de huur. Dit vreet enorm aan de reserves van een onderneming.

 Is er een profiel op te maken van welke bedrijven meer risico lopen dan andere?

Het is niet gebonden aan een specifieke sector. De grootste problemen doen zich nu vooral voor bij de middelgrote KMO’s met tien à twintig werknemers. Hoewel we ook zien dat een aantal grote jongens in de knoei komt.

Als deze bedrijven over kop gaan, dan zouden volgens Graydon 81.697 mensen hun job verliezen. Hoeveel geld is er nodig om die bedrijven én hun banen te redden?

Om te zorgen dat de gezonde bedrijven die nu in de knoei zitten het einde van dit jaar halen, is er tien miljard euro nodig. Hoe komen we tot dit cijfer? We vertrekken van de situatie van elk individueel bedrijf in Antwerpen, op basis van de huidige economische context én de steunmaatregelen van de overheid.

Dat is beduidend meer dan wat de Nationale Bank naar voor schuift. Die spreekt van vijftien miljard euro voor álle bedrijven in België.

Je mag geen appelen met peren vergelijken. De Nationale Bank geeft het verlies aan Bruto Nationaal Product weer. Dat cijfer toont aan hoeveel toegevoegde waarde er verloren gaat door de coronacrisis. Onze cijfers geven de werkelijke kosten weer waar een bedrijf mee wordt geconfronteerd. Daarom ligt ons bedrag veel hoger.

Van waar moet het geld komen om die bedrijven te redden?

Overheidssteun zal tot op zekere hoogte nodig zijn, en dat gebeurt nu al. Zo was er op Vlaams niveau de hinderpremie. De stad Antwerpen nam ook nobele initiatieven. Maar je kan van een overheid niet verwachten dat ze aan alle noden tegemoetkomt. Je moet op zoek gaan naar andere financieringsbronnen.

Sommige bedrijven hebben nog voldoende middelen. Die zouden ze kunnen investeren in bedrijven die in de knoei zitten. Dat moet fiscaal worden gestimuleerd. De instrumenten bestaan al. Met de crisis in 2008 kwam er de notionele intrestaftrek. Dat werkte goed. Alleen werd het grondig misbruikt door kapitaalvennootschappen. Ondertussen is het systeem wat aangepast en zou het volgens mij voor kleinere ondernemingen kunnen worden ingezet, op voorwaarde dat het voordeel dat het biedt terug op het oorspronkelijke niveau wordt gebracht.

Weten we hoe groot die reserves zijn bij de bedrijven die beperkt hinder ondervinden? En zijn die voldoende groot om aan tien miljard te geraken?

Die reserve is het tienvoudige, of zelfs meer dan dat. Nu, je mag bedrijven niet verplichten om die reserves aan te spreken, maar ik geloof wel in het stimuleren van de vrijwilligheid. Ook hier kan de overheid op verschillende niveaus instrumenten ontwikkelen om de solidariteit onder ondernemers te bevorderen. Zo kan je bedrijven met grote reserves stimuleren om uitstel van betaling te geven aan bedrijven die louter door de crisis in de knoei zitten. Je kan dit koppelen aan fiscale voordelen. Of je stimuleert gezonde bedrijven om een minderheidsparticipatie te nemen bij bedrijven in problemen.

Er zijn ook nieuwe instrumenten ontwikkeld door de bedrijfswereld zelf, binnen de zogeheten ‘new economy’. Crowdlending, bijvoorbeeld. Dat is te vergelijken met crowdfunding. Daarbij doe je een beroep op het kapitaal binnen het bedrijfsleven om ondernemingen in nood te helpen. Dit wordt eigenlijk al gedaan om start-ups te helpen. En dan heb je ook nog crowdfactoring. Ook hier gebruik je het aanwezige kapitaal binnen de bedrijfswereld om de facturen van noodlijdende bedrijven over te nemen. Het rendement op zo’n investering is behoorlijk goed; vijf à zes procent.

Maar dus enkel steun aan noodlijdende bedrijven die voor de crisis gezond waren?

Ja. Wie je volgens mij absoluut moet uitsluiten van deze steunmaatregelen zijn bedrijven die voor de coronacrisis al zodanig ongezond waren, dat ze afstevenden op een faillissement. Daar nog geld in steken, zijn kosten op het sterfhuis. In Antwerpen gaat het om zo’n vijf procent van de bedrijven dat eigenlijk al in zeer zware problemen zat.

Kunnen deze instrumenten van toepassing zijn voor de bedrijven in de cultuursector?

Tot op zekere hoogte wel. Begin augustus hebben we met Graydon een studie gemaakt naar de evenementensector. We stelden vast dat ook binnen de cultuursector er wel wat vzw’s zijn met heel wat reserves. Ook dat zou kunnen worden aangewend om organisaties te helpen die momenteel in de knoei zitten.

Je kan een concreet fonds oprichten dat op vrijwillige basis wordt gefinancierd door het teveel aan reserves bij de vzw’s. Reserves die momenteel trouwens weinig opbrengen. Door zo’n fonds te financieren, krijgen ze een redelijk rendement én de garantie dat ze te allen tijde hun geld terug kunnen krijgen, wanneer ze het nodig hebben. Een stuurgroep of het cultuurloket zorgt dan dat het geld uit dit fonds bij de juiste organisatie of vzw komt.

Wat moet het Antwerpse stadsbestuur doen om de lokale economie te wapenen tegen een nieuwe crisis?

Een lokale overheid heeft een zeer goed zicht op welke sectoren er in de problemen zitten en kan ondersteuning aanbieden via onder meer fiscale voordelen. Daarnaast moet het stadsbestuur zich de vraag stellen welke sectoren er onder vuur liggen en wat daar de impact van is op de zichtbaarheid in de stad. Willen we dat Meir of Kammenstraat binnenkort half leeg staat? Dat wil niemand, maar het staat wel te gebeuren. Een aantal grote ketens zit zwaar in de problemen, is bezig de deuren te sluiten of is al failliet. De volgende vraag is dan: wat voor toekomst wil je voor onze stad?

Kijk, ik ben vorig jaar naar Barcelona geweest. Wat mij daar verschrikkelijk choqueerde, is dat ik daar exact dezelfde winkels zag als op de Meir. Waarom zou ik nog gaan shoppen in Barcelona? Je kan als stadsbestuur kiezen voor de lokale rijkdom die in Antwerpen aanwezig is, zoals de modesector. Het stadsbestuur moet nu al mikken op het opnieuw invullen van de leegstaande winkelruimten met bijvoorbeeld ateliers of winkels van creatieve mensen. Dit zal een heel ander shoppingpubliek aantrekken, maar ook een publiek dat zeker niet minder relevant is voor Antwerpen.

Het stadsbestuur moet van deze gelegenheid gebruikmaken om de lokale handel en nijverheid te stimuleren. Tijdens deze crisis hebben veel lokale handelaars zich gereorganiseerd. De lokale pralinezaak bracht de pralines naar de klant thuis. Ze trokken hun plan. Alleen hebben ze zich niet kunnen focussen op hun hoofdactiviteit: pralines produceren. Je moet de zorg over het vervoer wegnemen, zodat ze terug hun eigen ding kunnen doen. Het moet toch mogelijk zijn om pralines, drank en nog veel andere zaken samen op een efficiënte manier tot bij de klant thuis te brengen? Daarmee verminder je trouwens ook nog eens de verkeerscongestie.

Is het stadsniveau het juiste niveau om die stappen te zetten naar een nieuwe economie?

Zeker. Dit is het niveau dat het dichtst bij de bevolking staat en dus ook bij de handel. Binnen een stedelijke context kan je werken aan het verkorten van de bevoorradingslijnen door een efficiënt georganiseerde pakjesdienst. Een stedelijke overheid ziet welke bedrijven elkaar perfect kunnen aanvullen. Zo kan het ene bedrijf bijvoorbeeld iets produceren met het afval van een ander bedrijf in deze stad. Stem die op elkaar af en je zet weer een stap dichter naar de circulaire economie.

U ziet in deze crisis dus wel wat opportuniteiten?

We zijn dit interview begonnen met weinig opbeurende cijfers. Het spijt mij, maar het is de realiteit. Toch ben ik ervan overtuigd dat deze crisis ook een catharsis kan zijn, mits ze goed wordt gebruikt. Net deze crisis geeft ons een enorme opportuniteit om jou, mij en onze kinderen een beter leven te geven. Ik denk dat we die kans nu echt moeten grijpen.

Zit je zelf nog met vragen over het redden van de Antwerpse economie? Laat het ons weten.