Direct naar artikelinhoud
Psychologie

De introvert eist – in stilte – zijn plek op in de wereld: ‘Ik ben een aangenamer persoon als ik mijn prikkel­niveau in de gaten hou’

De introvert eist – in stilte – zijn plek op in de wereld: ‘Ik ben een aangenamer persoon als ik mijn prikkel­niveau in de gaten hou’
Beeld Maarten Peeters

In deze tijd waarin extraverte brulapen de wereld regeren, maakt de introvert een inhaalslag. Steeds vaker krijgen in zichzelf gekeerde mensen de appreciatie die ze verdienen. ‘Als ik genoeg rust kan inlassen, ontplóf ik echt van de ideeën.’

Toen ergens in de loop van vorige week de vraag in mijn mailbox belandde om een stuk te schrijven over de stille kracht van de introvert, was ik niet geheel verrast. Ondanks een decennium van staalharde zelf­verloochening ben ik me de voorbije jaren gaan realiseren dat ik het beste functioneer wanneer ik een deel van de tijd in zelfopgelegd isolement leef. Het beïnvloedde zelfs mijn keuze om twee jaar geleden voltijds freelancejournalist te worden.

Het merendeel van mijn Instagram Stories speelt zich dus af in mijn woonkamer, ja, maar zielig is dat ­allerminst. Ook fotograaf Anton Corbijn, die ­toch ook maar mooi zijn eigen magazine heeft gekregen, laat in interviews regelmatig optekenen introvert en verlegen te zijn – twee verschillende dingen trouwens, maar daar komen we later op terug. “Dat ik veel van mijn foto’s van ver maak, is geen toeval. Ik zal van nature altijd wat afstand houden”, vertelde hij ­eerder in dit magazine. Of hoe zijn introversie mee zijn kenmerkende en gevierde stijl heeft beïnvloed.

Minderwaardig?

Waarom zouden een grote mond en een overrompelend zelfvertrouwen ook de enige basisingrediënten zijn voor een mooie carrière? Het levende bewijs van het tegendeel: Björk (al jaren weggestopt achter excentrieke maskers wanneer ze optreedt), Emma Watson, en zelfs Barack Obama en Bill Gates zouden zich eerder in het ­zwijg­zamere kamp der introverten thuisvoelen.

Het idee van introversie en ­verlegenheid als een minderwaardige karaktertrek, iets waar je toch vooral van verlost moet worden of wat je in het slechtste geval moet zien te ­verbergen, is inmiddels al wat op zijn retour. Daar is een steeds hoger wordende stapel boeken over de kracht van de introvert mede verantwoordelijk voor, waaronder de waanzinnig populaire turf van Susan Cain: Quiet: The Power of Introverts in a World That Can’t Stop Talking. De TED-talk die de auteur over dat onderwerp gaf, werd in een mum van tijd waanzinnig ­populair. Niet onlogisch, als je weet dat ruwweg een derde van de wereld bevolkt wordt door introverten, een derde door extraverten en dan nog een derde door mensen die ergens daartussenin schommelen: de ­ambiverten.

Radiopresentatrice Karolien Debecker (Radio 2) haalde Cains boek ook in huis. “Eindelijk lag de focus eens op de meerwaarde van de introvert. In haar boek schrijft Cain dat introverten goede leiders kunnen zijn, en dat ze vaak een frisse blik toevoegen aan ­vergaderingen. Ik had er toen veel aan om dat te horen.”

Minderwaardig?
Beeld Maarten Peeters

Debecker had lange tijd niet door dat ze zelf een introvert was die toevallig een heel extravert leven leidde. “Ik merkte dat ik in situaties met veel prikkels vaak chaotisch was en dat ik sommige info niet verwerkt kreeg of slecht kon onthouden. Toen ik een burn-out kreeg op mijn 28ste, was dat een wake-upcall. Ik had in geen ­honderd jaar gedacht dat ik introvert was, want ik kán wel heel sociaal zijn. Ik ben ook helemaal niet verlegen of teruggetrokken. Maar ik merk het wel aan de manier waarop ik mezelf weer oplaad: ik heb stilte nodig om van sociale contacten te bekomen.”

Radiocollega Sam De Bruyn (Qmusic), die zijn introversie ook pas ontdekte na een burn-out, maakte er nadien zelfs enkele afspraken over met zijn team. “Als ik moet door­werken, zet ik een hoofdtelefoon met noise­cancelling op, zodat iedereen weet dat ik even niet gestoord wil worden. Brainstorms met twintig mensen doen we ook niet meer. Op vergaderingen spreek ik soms gewoon uit dat ik niet meteen een antwoord heb op een bepaalde vraag, dat ik er even over moet doordenken. En ik ga niet liegen: ik durf mezelf ook al eens tien minuten op te sluiten op het toilet als ik tot rust wil komen”, lacht hij.

“Ik ben zo blij dat we dat gesprek met het team toen gehad hebben, want plots bleek dat ik lang niet de enige introvert was. Waarom werken wij hier altijd op een extraverte manier, als de helft van ons team introvert is, vroeg ik me af.”

Wat in het team van De Bruyn op microniveau duidelijk werd, gebeurt ook nog steeds in de samenleving: die lijkt over het algemeen toch net iets meer op maat van de extravert gemaakt zijn. Sociaal zijn! Ondernemen! Opkomen voor je mening! Uitdagingen aangaan! Het zijn allemaal dingen die we zogezegd ­allemaal moeten willen.

“Terwijl introverten naar mijn ­aanvoelen net een heel belangrijke rol spelen op de werkvloer”, vertelt professor persoonlijkheidspsychologie Barbara De Clercq (UGent). “Het zijn vaak mensen die goed kunnen observeren en weloverwogen hun mening ­formuleren. Daarnaast situeert de kracht van succesvolle introverten zich in het autonoom kunnen ­functioneren. In tegenstelling tot extraverten hebben zij vaak veel ­minder mensen rond zich nodig om gelukkig te zijn. In het huidige klimaat van social distancing is dat geen ­onbelangrijke eigenschap.”

Het verschil tussen introverten en extraverten zit ’m in de manier waarop prikkels verwerkt worden, vertelt personal coach Eline Sluys. “Het brein van extraverten geeft er de voorkeur aan om meteen te reageren op prikkels. Er komt iets binnen en er volgt meteen een reactie in de buiten­wereld.” Het brein van introverte mensen broedt liever even op nieuwe informatie, zegt ze. “Zij letten niet zozeer op wat er rondom hen gebeurt, maar wat bepaalde dingen in hun ­binnenste oproepen.”

Sociale angst

Introversie en verlegenheid worden gemakshalve weleens in één adem genoemd, maar het zijn wel degelijk twee verschillende zaken.

“Verlegenheid is gelinkt aan sociale angst, en is geen pure eigenschap van introverten”, vertelt professor De Clercq. “Verlegenheid komt uiteraard meer voor bij introverten, maar ook extraverten kunnen deze eigenschap hebben en hierdoor in bepaalde situaties even uit balans geraken.”

Kunstschilder Michaël Borremans was jarenlang erg verlegen, vertelt hij. Toen hij destijds moest kiezen tussen een carrière als fotograaf of als ­kunstenaar, gaf dat voor hem zelfs de doorslag om de camera aan de haak te hangen. “Het werk in de donkere kamer sprak me wel aan”, lacht hij. “Elke dag in die cocon werken leek me heel betoverend. Maar als fotograaf ben je voortdurend afhankelijk van anderen, en ik wou volledig ­autonoom kunnen werken.”

Een extravert wil Borremans zichzelf zeker niet noemen, een introvert pur sang evenmin. “Maar ik hou niet van grote groepen mensen, heb ­buiten mijn werk niet echt een sociaal leven en mis dat ook niet, en maak mijn beste kunst als ik maandenlang in afzondering leef. Waarschijnlijk zijn dat wel introverte eigenschappen”, lacht hij.

Sluys is duidelijk: introvert zijn is slechts een probleem als je er een probleem van maakt. “Introverte mensen gaan vaak geloven dat er iets mis met ze is, omdat anderen zich anders gedragen. Ze ­denken: iedereen om mij heen gaat graag naar feestjes, dus ik moet dat ook willen. Terwijl het ook helemaal oké is als je graag in je eentje bent.”

Lang leve de lockdown

Ook de van Nederland naar België ­uitgeweken zangeres Eefje de Visser identificeert zich als introvert. Graag op een podium kruipen, maar daar ’s avonds ook van moeten bekomen met een kamillethee: het kan dus wel degelijk. “Ondertussen heb ik geleerd hoe ik met mijn introverte aard moet omgaan. Ik zie dat mijn agenda voor de komende dagen nogal vol staat, dus weet ik nu dat ik enkele dagen moet afbakenen die koste wat het kost vrij blijven. Die tijd alleen heb ik nodig om er nadien weer tegenaan te kunnen en echt deel te kunnen nemen aan het leven.”

Die nood aan rustpunten viel haar alleen maar meer op tijdens de ­lockdown van een halfjaar geleden. “Ik was tijdens die periode heel ­geïnspireerd en actief. Ik heb een film gemaakt, een webshop geopend, het hele huis opgeruimd en een hoop nummers geschreven. Ik had toen ook meer zin in sociale contacten. Wanneer ik alleen ben, ontplof ik bijna van de ideeën. Als er heel veel prikkels van buitenaf bijkomen, wordt dat snel te veel, omdat er al zoveel in mezelf woelt.”

De introvert eist dus – in stilte – zijn plek op in de wereld, een mooie ­evolutie om vanuit mijn comfortabele zetel in de woonkamer te aanschouwen. Toch is het volledig omarmen van je eigen introverte natuur voor sommigen eerder een aanvaardingsproces dan een onmiddellijke eureka. Karolien Debecker beaamt dat: “Ik heb vorig jaar eindelijk besloten om vier vijfde te gaan werken, zodat ik naast mijn job ook nog energie heb voor mijn kleuter in huis. Ik heb daar wel even om moeten ­rouwen, omdat mijn hoofd wél veel wil. Ik wil graag die persoon zijn die aan een lange tafel zit met vijftien vrienden, maar ik ben dat niet.”

Lang leve de lockdown
Beeld Maarten Peeters

Ze voelt zich beter in één-op-één­gesprekken, zegt ze. “Ik heb afscheid moeten nemen van dat gezellige en warme idee. Mijn sociale contacten en tijdsindeling moeten anders verlopen om mijn hoofd en lichaam gezond te houden.”

Maar – daar is weer die eeuwige nuance – je krijgt er ook veel voor terug, zegt ze. “Als ik mijn prikkel­niveau in de gaten hou en leef zoals ik ben, ben ik een aangenamer persoon, en adem ik niet de hele dag zo hijgerig. Lichamelijk is dat een enorme winst.” Ze heeft een minder groot sociaal netwerk, maar het zijn wel stuk voor stuk contacten die in de diepte gaan, klinkt het. “Omdat mijn innerlijke wereld groter is, heb ik ook het idee dat het me veel wijsheid brengt. Ik sta liever aan de rand van een groep dan er middenin, waardoor ik goed kan observeren. Het heeft tijd gekost om het zo te zien, maar ik denk dat mijn introversie me zelfs een betere radiomaker heeft gemaakt.”