Kroniek van de Week over de existentiële crisis binnen CD&V en Vivaldi

Het ging deze week over de pijlsnel stijgende coronacijfers, maar toch vooral over de verscheurdheid binnen de CD&V én de Vivaldi-coalitie, na een ophefmakend interview van CD&V-minister Pieter De Crem. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug.

1. Regels

Laten we beginnen waarmee we de vorige Kroniek van de Week eindigden: ‘Georges-Louis Bouchez (MR) is de enige partijvoorzitter die de quarantainemaatregelen aan zijn laars lapte, nadat het coronavirus Egbert Lachaert (Open VLD) te pakken had gekregen. Als politici de regels niet naleven, hoe kun je dat dan van de bevolking verwachten?’, zo luidden de slotzinnen.

Ondertussen klommen de coronacijfers nog de hoogte in. Onder druk van de experts en de publieke opinie hield premier Sophie Wilmès een videotoespraak, die door sommigen, vooral Franstaligen omschreven werd als ‘een presidentiële speech’, maar wat in de praktijk neerkwam op een weinig begeesterende mededeling, die nog het meest weghad van de kerstboodschap van onze koning enkele jaren geleden.

‘Ieder van ons kan een deel van de oplossing zijn’, verklaarde Wilmès, die er nog eens op wees dat we ons het best kunnen beschermen met de zogenaamde ‘barrièregebaren’ dat zijn de goede hygiënische reflexen, zoals handen wassen, afstand houden, het dragen van een mondmasker als het afstand houden niet kan worden gegarandeerd, het aantal contacten inperken en het volgen van de quarantaineregels. ‘Het is fundamenteel om onze nauwe contacten te blijven beperken en geen activiteiten te doen die in strijd zijn met de regels. We moeten het nú doen, en niet wachten tot het te laat is’, aldus Wilmès.

Zou ze deze boodschap ook aan haar voorzitter Bouchez hebben gegeven, die ondanks zijn nauwe contact met de besmette Lachaert weigerde in quarantaine te gaan? Nogmaals: als politici de regels niet naleven, hoe kun je dat dan van de bevolking verwachten?

2. Budget

‘Als we niets doen, zitten we over twee weken aan 1600 besmettingen per dag’, verklaarde viroloog Steven Van Gucht van het Nationaal Crisiscentrum en Sciensano midden deze week. Ondanks de stijgende cijfers van het aantal coronabesmettingen en ziekenhuisopnames en de vraag van meerdere virologen om snel in te grijpen, blijft het wachten op de samenkomst van de Veiligheidsraad. De vorige Veiligheidsraad dateert al van 20 augustus, de volgende komt pas woensdag 23 september opnieuw samen. Geen idee waarom dat zo lang moet duren.

Volgens sommigen zal dan bekeken worden of ‘de bubbel van 5’ behouden blijft. Hier en daar wordt geopperd om een ‘contactbudget’ in te voeren: een meer variabel systeem dan de bubbel, zodat mensen vrijer zouden kunnen kiezen wanneer ze hoeveel mensen zien. Hoe en wat precies is afwachten tot volgende week woensdag. Onbegrijpelijk trouwens dat de Veiligheidsraad pas samenkomt nadat de universiteiten en hogescholen en daarmee het hele onderwijs is opgestart.

3. Pap

Goed getimed, nauwgezet geformuleerd en ronduit vernietigend haalde minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) de vorming van een paars-groene regering met CD&V, ook wel Vivaldi genoemd, onderuit in een interview met De Standaard. Het interview verscheen op 17 september, de dag dat er aanvankelijk gestemd zou worden over het vertrouwen in de regering-Wilmès (dat ze dan niet zou krijgen). Bovendien was het de dag dat alle coalitieonderhandelaars fysiek voor het eerst weer samenkwamen, sinds een dikke week eerder bekend werd dat het coronavirus informateur Egbert Lachaert (Open VLD) te pakken had.

Net op dat moment liet De Crem geen spaander heel van de pogingen op een paars-groene regering plus CD&V tot stand te brengen. Enkele citaten:

‘We (CD&V) worden alleen rond de tafel gevraagd om zo dicht mogelijk bij een Vlaamse meerderheid te komen. Alleen daarom.’

‘Als de paars-groene partijen willen vertrekken, kunnen ze dat. Wij zijn mathematisch overbodig. Mijn ervaring leert dat zoiets betekent dat we geen rol zullen spelen. We zullen nooit ons veto kunnen stellen tegen een dossier. Beeld u in dat de regering vertrekt en onderweg wordt er toch een wetsvoorstel goedgekeurd dat de termijn voor abortus zou verlengen. Dat is een horrorscenario. We hebben geen enkele garantie. Abortus dreigt zo een Arco-bis te worden: een CD&V-eis die tussen de plooien verdwijnt en waar niets van komt.’

Of CD&V garanties kreeg over de ethische en communautaire dossiers die ze zo belangrijk vindt? ‘Niente, nada, niets. Ik heb niet de indruk dat er in de tekst, die bulkt van de algemeenheden, veel van onze punten staan. Het lijkt nog het meest op het programma van Groen en Ecolo, met termen als draagkracht, of de breedste schouders die de zwaarste lasten moeten dragen.’

‘Ik heb nog nooit zo veel partijen zo veel ruzie weten maken bij het vormen van een regering. De vorige paars-groene regering had een opendebatcultuur, bij deze lijkt het een openoorlogcultuur te worden.’

‘Ik stel alleen maar vast dat er nog altijd een koude rilling over de rug van CD&V en van Vlaanderen loopt bij het horen van de term Paars-Groen. (…) Als we in Vivaldi meestappen, zullen we oppositie moeten voeren binnen de meerderheid.’

En zo ging de CD&V-minister en dus een van de topfiguren bij de Vlaamse christendemocraten te keer tegen een paars-groene regering met CD&V. Dat CD&V niet veel in de pap te brokkelen zou krijgen in deze coalitie, stond een maand geleden al op Knack.be, toen duidelijk was dat Lachaert had gekozen voor een paars-groene regering maar daar wel CD&V bij wou. De titel van dat stuk luidde: ‘Lachaert gaat voor Paars-Groen, de CD&V mag mee als ze braaf is’. Het artikel op Knack.be werd toen binnen CD&V op gemor ontvangen, maar wordt nu door een minister bevestigd.

4. Steekspelen

In het interview zegt De Crem ook duidelijk waar CD&V de prioriteit moet liggen: ‘Onze mantra is duidelijk: Vlaanderen eerst. Daarmee bedoel ik dat wij nooit in een regering stappen die de werking van de Vlaamse regering hypothekeert. Dat was de conclusie op ons partijbestuur, en ook de partijtop is het daarover eens.’

En De Crem benadrukt dat hij de mening vertolkt van heel wat andere CD&V’ers: ‘Op alle niveaus is er een heel grote terughoudendheid. Maar voor onze lokale mensen is Paars-Groen gewoon ondenkbaar. Zij willen de factuur niet betalen van een beleid waarop hun partij haar stempel niet kan drukken. Er heerst een grote angst voor wat zo’n regering gaat doen, bijvoorbeeld op het vlak van migratie. Het draagvlak daarvoor vertoont nu al heel wat barsten. Paars-Groen voerde in de jaren 2000 de facto een politiek van open grenzen. Daar gaat deze regering opnieuw naartoe. Als we daarin meestappen, moeten we er ernstig mee rekening houden dat steeds meer burgemeesters, de sterkte van onze partij, in 2024 niet meer onder de vlag van CD&V zullen willen opkomen.’

Dat sluit aan met wat Knack ondertussen al anderhalve week geleden schreef over de existentiële crisis bij de CD&V. Er heerst grote verdeeldheid over de te volgen weg. Vooral de lokale mandatarissen, die CD&V vandaag van een totale ondergang behoeden, zien een samenwerking met Paars-Groen niet zitten. Zij zijn zeer gehecht aan de goede banden met de N-VA. Want terwijl de CD&V na de verkiezingen van 26 mei 2019 op 15 procent strandde, zorgt ze nog altijd voor meer dan 30 procent van de burgemeesters (107 op de 300 gemeenten). In een zeventigtal gemeenten zitten de CD&V en de N-VA samen in het gemeentebestuur, niemand sloot meer voorakkoorden dan die twee partijen.

En zoals toen ook al in dat stuk stond, wordt er soms gedacht aan een nieuw soort kartel tussen N-VA en CD&V. De Standaard confronteerde De Crem daarmee en die antwoordde: ‘De band tussen ons en de N-VA is reëel. De as tussen CD&V en de N-VA in de Vlaamse regering is onbreekbaar. Niemand zal die doorknippen. Het kartel opnieuw tot leven wekken, zal niet gaan. Maar als er een politieke herverkaveling plaatsvindt, zal het vanuit diezelfde as zijn. Het zou nefast zijn voor Vlaanderen als we eerst nog tien jaar middeleeuwse steekspelen tussen onze partijen organiseren.’

Voorzitter Joachim Coens reageerde laconiek op het interview met De Crem: ‘Hij vertolkt zeker een aantal bezorgdheden, maar we onderhandelen nu inhoudelijk door. We moeten verder scherp onderhandelen, dat is volgens mij de boodschap van Pieter.’ Sinds Coens zich engageerde in de regeringsonderhandelingen zit hij in een fuik, zoals hier al eerder werd uitgelegd. Zonder schade raakt hij daar niet meer uit.

Hoe het verder voor CD&V ook afloopt, een goede kant zit er aan deze hele episode voor de Vlaamse christendemocraten niet meer aan. In een regering dreigen ze overspoeld te worden door Paars-Groen, waarvoor ze bij de volgende verkiezingen de rekening zullen krijgen. In de oppositie dreigen ze in de verdrukking te komen door de N-VA en Vlaams Belang, die vandaag al niets ontziend inbeuken op een mogelijke paars-groene regering plus CD&V. Al zouden ze zich voor hetzelfde geld wel kunnen heruitvinden en profileren in de oppositie. En meteen ook in de Vlaamse regering, waarin ze samen met de N-VA toch wel een zwak figuur slaan. Misschien is een samenwerking met de N-VA wel de enige positieve uitweg voor de CD&V.

5. Vuistje

Zoals gezegd is CD&V niet echt nodig om een paars-groene regering te vormen. De liberalen, socialisten en groenen hebben samen 76 van de 150 zetels in de Kamer, dat is een meerderheid, maar geen werkbare meerderheid, zo wordt altijd gezegd. De 12 zetels van CD&V zouden het regeren comfortabeler maken.

Als de CD&V afhaakt, zijn er nog mogelijkheden voor Paars-Groen. Men had het CDH met zijn vijf Kamerzetels erbij kunnen halen, maar de paars-groene partijen hebben de Waalse christendemocraten recent uit de onderhandelingen gebonjourd. Tegen de wil in van de CD&V overigens, een illustratie van hoeveel de Vlaamse christendemocraten daar te zeggen hebben. Vooral de MR wilde het CDH er niet bij omdat ze dan minder ministerposten kon binnenrijven.

Er is nog een mogelijkheid voor Paars-Groen en dat is Défi met twee zetels, die heel graag zal komen depanneren. Maar dan is de vraag of Open VLD en/of SP.A dat wel zullen zien zitten. Kortom, Paars-Groen kan ook zonder CD&V, maar wordt dan toch minder zeker.

Hoe dan ook worden de preformateurs Lachaert en Rousseau maandag bij de koning verwacht. Wordt er dan al een formateur benoemd die dan later premier kan worden? Inhoudelijk staat Paars-Groen plus CD&V nog niet ver, er blijken alleen maar wat vage intenties te zijn, cruciale knopen moeten nog worden doorgehakt en over het budgettaire aspect blijkt er nog niet onderhandeld te zijn. Of we tegen 1 oktober een nieuwe regering zullen hebben, zoals het opzet was, is dan ook twijfelachtig.

Eén iemand lacht zeker in zijn vuistje, en dat is de man waarmee we deze Kroniek begonnen: MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez. Met slechts 14 zetels in de Kamer heeft zijn partij vandaag maar liefst 7 ministers, onder wie de premier, plus de Eurocommissaris. Voor hem mag deze toestand nog duren tot in mei 2024, wanneer er nieuwe verkiezingen zijn. Soms lijkt het erop dat hij daarvoor zelfs alles in het werk stelt.