Direct naar artikelinhoud
Analyse

Met de dood van opperrechter Ruth Bader Ginsburg kan Trump zijn kans grijpen in het hooggerechtshof

Opperrechter Ruth Bader Ginsburg op het officiële portret van het hooggerechtshof uit 2018.Beeld AFP

Met de dood van hogerechter Ruth Bader Ginsburg is Amerika in een politiek spiegelbeeld van 2016 beland. Toen hielden de Republikeinen een benoeming van een hogerechter tegen omdat dat politiek opportuun was, nu hebben ze aangekondigd er haast mee te maken omdat dat politiek opportuun lijkt. Daarmee kunnen ze het Amerikaanse Supreme Court verder naar rechts laten kantelen.

Bader Ginsburg, alias RBG, alias The Notorious RBG, die over belangrijke progressieve zaken zoals abortus en het homohuwelijk heeft geoordeeld, stierf vrijdag na een strijd van twee decennia tegen kanker. Ze had hard tegen haar ziekte gevochten en wilde het tot na de installatie van een mogelijke nieuwe president zien vol te houden, maar kwam een paar maanden tekort.

Grote gevolgen

Dit is Amerika: het precieze moment waarop een enkele hoogbejaarde sterft, kan grote gevolgen hebben voor de toekomst van het land. Nu kan president Donald Trump een vervanger aanwijzen die, als die door Trumps Republikeinse partijgenoten in de Senaat wordt goedgekeurd, voor decennia in het Hooggerechtshof kan blijven zitten.

Omdat Bader Ginsburg (zeer) progressief was, en Trump waarschijnlijk een (zeer) conservatieve opvolger zal aanwijzen, zou dat het ideologische zwaartepunt van het Hof een stuk naar rechts verplaatsen. De nieuwe verhouding, 6-3 in het voordeel de conservatieven, kan een belangrijk stempel gaan drukken op ‘culturele’ kwesties zoals abortus en LGBT-rechten, maar ook de raciale en economische ongelijkheid in het land verder vergroten en de zittende machthebbers beschermen.

Daarbij komen een paar fundamentele ‘ondemocratische’ aspecten van de Amerikaanse democratie samen. Trump is gekozen door een minderheid van Amerika. De Republikeinen in de senaat vertegenwoordigen 18 miljoen Amerikanen minder dan de Democraten (dit komt doordat elke staat twee senatoren naar Washington mag afvaardigen, of er nou veel of weinig mensen wonen). De conservatieve meerderheid in het Supreme Court ‘vertegenwoordigt’ dus ook een minderheid van de VS.

Overigens is het Hof al sinds 1969 conservatief. Volgens Adam Cohen, auteur van Supreme Inequality, komt dat niet alleen doordat er de afgelopen halve eeuw vaker door Republikeinen dan door Democraten is geregeerd, maar ook doordat conservatieven strategischer opereren: rechtse rechters geven er de brui aan als de Republikeinen aan de macht zijn, zodat ze door een conservatief kunnen worden vervangen. Bader Ginsburg kreeg de laatste jaren kritiek, omdat zij niet met pensioen is gegaan toen Obama president was.

Bonus voor Trump

Voor Trump is de dood van Bader Ginsburg (hoe cynisch dat ook klinkt) een bonus. Een belangrijke reden waarom hij in 2016 de steun van conservatieve christenen kreeg, was omdat hij kon beloven minimaal één hogerechter te benoemen – de vacature die de Republikeinen in de Senaat maandenlang hadden opengehouden door een voordracht van toenmalig president Barack Obama niet eens in behandeling te nemen. Daarna volgde nog de benoeming van Brett Kavanaugh, die mogelijk was gemaakt door een conservatieve rechter die tijdig met pensioen ging.

Grote roerganger bij dit alles is Mitch McConnell, senator uit Kentucky, en aanvoerder van de Republikeinse senaatsfractie. Hij was degene die in 2016 meteen begreep hoe waardevol een dode hogerechter kon zijn. Twee uur nadat in februari dat jaar Antonin Scalia was overleden, twitterde hij: ‘Deze vacature mag niet worden gevuld tot we een nieuwe president hebben.’ Want, was zijn argument, de kiezer moet daarover besluiten, en dus moet het wachten tot ná de verkiezingen. Maar ja, toen was Obama nog president.

Nu is de redenering 180 graden gedraaid. Wat als er in het laatste jaar van het presidentschap weer een vacature ontstaat, vroeg The Atlantic vorig jaar. ‘Oh, dan vullen we die’, zei McConnell, zonder met de ogen te knipperen. Want nu is Trump president, en heeft de kiezer er wél groen licht voor gegeven, in de ogen van McConnell (volgens hem is de situatie nu anders, omdat er zowel een Republikein in het Witte Huis zit als een Republikeinse meerderheid is in de senaat. McConnell bevestigde vrijdagavond wat iedereen al wist: hij gaat de kandidaat die de president straks voordraagt ter stemming brengen.

Trump zelf had na het horen van het nieuws niet veel commentaar. Hij zei, toen een verslaggever het hem vertelde, dat Bader Ginsburg ‘een fantastische vrouw’ was geweest, die ‘een fantastisch leven’ had geleid.

Lastig parket

Overigens kan de benoeming van een eventuele derde hogerechter sommige Republikeinse senatoren in een lastig parket brengen. Iemand als Lindsey Graham, die de afgelopen jaren heeft gezegd dat de Republikeinen geen vacatures voor het Supreme Coiurt meer mogen vervullen als de primaries geweest zijn, kan van twee kanten worden gebeten.

Als hij met de benoeming instemt zullen sommige gematigde/principiële kiezers hem hypocriet vinden, vanwege zijn eerdere belofte. Als hij niet met de benoeming instemt, zullen juist de conservatieve kiezers zich achter de oren krabbelen.

Om een kandidaat te benoemen hebben Trump en McConnell vijftig senatoren nodig. Momenteel bezetten de Republikeinen 53 zetels, en dus kunnen ze drie afvalligen hebben. Vlak voor het overlijden van Bader Ginsburg zei één senator, Lisa Murkowski uit Alaska, dat ze tegen een eventuele voordracht zal stemmen, als die stemming nog voor de presidentsverkiezingen plaatsvindt.