Na het overlijden van opperrechter Ginsburg barst meteen de politieke strijd los over haar opvolging
Amerika is in rouw na het overlijden van Ruth Bader Ginsburg, een legendarisch lid van het Hooggerechtshof, de hoogste rechtsinstelling van het land. Achter de schermen worden de messen echter geslepen voor een wellicht moordende strijd om haar opvolging, want er staat erg veel op het spel.
Het Hooggerechtshof werd samen met het presidentschap en het Congres opgericht door de Amerikaanse grondwet van 1788. Het college van negen opperrechters is de hoogste gerechtelijke instantie en staat in feite op gelijke hoogte met de president en het parlement. Soms zelf erboven, want het hof moet de naleving van de grondwet controleren en kan president en het Congres terugfluiten.
De opperrechters worden voor het leven benoemd; ze kunnen zelf ontslag nemen, maar kunnen niet de laan worden uitgestuurd. Bij een vacature is het de president die een nieuwe opperrechter kan voorstellen, maar het is de Senaat die daarover beslist. (Lees verder onder de foto)
De keuze van een nieuwe opperrechter is dus een kans voor president en Senaat om hun ideologische visie te laten doorschemeren, lang nadat ze uit de politiek gestapt zijn.
President Donald Trump heeft de voorbije vier jaar al twee opperrechters kunnen benoemen: Neil Gorsuch en Brett Kavanaugh. Bij die tweede ging het bijna mis omdat Kavanaugh beschuldigd werd van de aanranding van een vrouwelijke professor, maar de partijtucht binnen de Republikeinse senatoren haalde hem toch over de streep. In de Senaat hebben de Republikeinen nu een meerderheid van 53 tegen 47 Democraten.
Machtsevenwicht in het hof op de helling
In het hof was er een verhouding van 5 conservatieve tegenover 4 progressieve opperrechters. Ruth Bader Ginsburg was een van de meest uitgesproken progressieve rechters, zeker op het vlak van abortus en vrouwenrechten. (Lees verder onder de foto).
Door puur toeval zou president Trump dus nu de uitzonderlijke kans zien om een derde conservatieve opperrechter te benoemen en het machtsevenwicht in het Hooggerechtshof nog verder te doen kantelen.
Op 45 dagen voor de verkiezingen heeft hij echter wel de tijd om een kandidaat naar voren te schuiven, maar zit de Senaat wel erg krap om die benoeming erdoor te krijgen. Normaal duurt dat twee tot drie maanden van zittingen in een commissie tot de uiteindelijke stemming. De Republikeinse senator Mitch McConnell -die in feite de leiding heeft van de Senaat- heeft aangekondigd dat hij snel een nieuwe opperrechter wil.
"Eerst de wil van het volk horen"
Vreemd, want het was net McConnell samen met andere Republikeinen die in 2016 een jaar talmde en tijd rekte in een gelijkaardige situatie nadat de conservatieve opperrechter Antonin Scalia in februari 2016 was overleden. Toen weigerden McConnell en de Republikeinen om een kandidaat van de Democratische president Barack Obama goed te keuren en werd de situatie bijna een jaar gerekt tot president Trump aan de macht kwam.
This vacancy should not be filled until we have a new president (deze vacature mag niet ingevuld worden voor we een nieuwe president hebben)
Officieel wilden de Republikeinen toen eerst "de stem van het volk" horen en de nieuwe president laten beslissen. Nu blijkbaar niet, alleen is het de vraag hoe het dan wel moet en of iedereen meegaat. Het zou in elk geval ingaan tegen de wil van Bader Ginsburg zelf, die aangaf dat het haar "fervente wens" is dat de volgende president zou beslissen over haar opvolging.
Er is deze keer weinig tijd, temeer omdat een derde van de senatoren druk bezig zijn met hun kiescampagne en dus weinig in Washington zitten. Twee: het is niet duidelijk of alle Republikeinen op een drafje een opperrechter willlen benoemen. Lisa Murkowski uit Alaska en Susan Collins uit Maine vinden dat dat voor november niet meer kan. Collins had eerder ook uitgesloten dat een "lame duck Senate" -een uittredende Senaat na de verkiezingen dus- nog een opperrechter zou mogen benoemen. De nieuw verkozen Senaat zal begin januari in functie treden.
En wat als Trump weigert op te stappen?
Veel hangt dus af of de Democraat Joe Biden of de Republikein Donald Trump de verkiezingen winnen en of de Republikeinse meerderheid in de Senaat behouden blijft. Volgens peilingen zou die op het spel kunnen staan. De Democratische uitdager Biden heeft alleszijns zijn mening duidelijk gemaakt over hoe het nu verder moet.
Trump heeft daarop getweet dat hij "zonder uitstel" zo snel mogelijk een nieuwe opperrechter wil benoemen. Hij wel heeft nog geen naam naar voren geschoven.
De voorbije maanden had president Trump bovendien gesuggereerd dat de Democraten met de verkiezingsresultaten zouden knoeien en dat de kans dat bestaat hij een eventuele nederlaag niet zal aanvaarden. Dan begint -net zoals in 2000 tussen Al Gore en George W. Bush- een juridische strijd die uiteindelijk zal beslecht worden in... het Hooggerechtshof uiteraard.
De verdeeldheid in Amerika kan er de volgende maanden enkel nog groter op worden.
Herbekijk ook de reportage in "Het Journaal" over het overlijden van rechter Ruth Bader Ginsberg:
