Jan Vanriet toont Collected Stories in De Zwarte Panter in Antwerpen. De expo is deels geïnspireerd op zijn geïllustreerde dichtbundel Heldenleven, die zijn bildungsjaren tot leven wekt.
In het gedicht ‘Tijden van liefde’ wandelt u langs ‘de wilgen van mijn kindertijd’: wat heeft u daartoe aangezet?
Jan Vanriet: Ik ben tweeënzeventig, mijn leeftijd nodigt uit tot retrospectie. In 2018 heb ik al een boek over mijn kunstenaarsleven gepubliceerd, Radeloos geluk. Nu zocht ik een formule om mijn jeugd te herbeleven, de tijd tot mijn eenentwintigste. Op die leeftijd ontmoette ik Simone, mijn grote liefde, en ontdekte ik de wereld van de kunsten. Heldenleven gaat over mijn bildungsjaren. Het is een cascade van herinneringen.
Hoe hebt u die herinneringen bij uzelf opgeroepen?
Vanriet: Ik heb me op familiefoto’s gebaseerd. Eerst bekeek ik een foto en maakte een werkje met gouache, waarna ik er een gedicht bij schreef. Soms ging het andersom.
Een van de bijzonderste beelden was de trouwfoto van mijn ouders. Hun moeilijke relatie en wat zij hebben meegemaakt – ze leerden elkaar tijdens de Tweede Wereldoorlog kennen in het concentratiekamp van Mauthausen – zou mijn jeugd, mijn leven en mijn werk tekenen. Ze hebben het trauma van die oorlog aan me doorgegeven. Daardoor werd ik een kunstenaar van het verleden en van het geheugen. Ik blik altijd terug, maar nooit zonder naar het heden te linken.
Hoe uit zich dat in de expo Collected Stories?
Vanriet: Die opent met de reeks Glyptotheek. Die ontstond na een bezoek aan Glyptothek München, het prachtige antiekebeeldenmuseum. Mijn schilderijen verwijzen naar die sculpturen zonder dat ze zomaar herkenbaar zijn. Je ziet details, je ziet ze vanuit een ander perspectief. Hier en daar heb ik kleurstroken aangebracht. Die verwijzen tegelijk naar het werk van De Stijl-kunstenaar Bart van der Leck en vormen een brug naar het nu.
De tweede reeks werken van Collected Stories – de expo bestaat uit vier reeksen – verwijst naar de brand die vorige winter in het asielcentrum van Bilzen gesticht werd. Zo probeer ik de vinger op de wonde te leggen. Wat de generatie van mijn ouders is overkomen, kan ons opnieuw overkomen.
Welke impact heeft de coronacrisis op u gehad?
Vanriet: Ze heeft me rust en inspiratie gegeven. Volgend jaar verschijnt een dichtbundel met werk dat ik dit voorjaar heb geschreven. De titel wordt Pizza en de Dood, omdat je tijdens de lockdown alleen pizzakoeriers en de dood door de straten zag waren.
De derde reeks van de expo, Superga, verwijst overigens naar de rouw tijdens de coronacrisis. Dat thema heb ik uitgepuurd met werken over de vliegtuigcrash die in 1949 het leven eiste van het voltallige voetbalteam van AC Torino. Net zoals toen was de Italiaanse natie dit voorjaar gedompeld in collectieve treurnis, deze keer vanwege corona.
Mogen we u tot slot vragen waarom u uw e-mails ondertekent met ‘Semafoor’?
Vanriet: Een kunstenaar is een semafoor, een signaalpaal. Ik wil de kleine man waarschuwen, dingen signaleren. Vandaar. Maar ik wil niet alleen dat. Onlangs heb ik de interviewreeks Van de schoonheid en de troost van de Nederlandse journalist Wim Kayzer opnieuw bekeken. Hij toont dat kunst de wereld niet kan redden, maar ze kan wel troosten. Ik hoop dat mijn werk troost biedt. Daarom heet de vierde reeks uit de expo Heldenleven. De titel verwijst naar mijn laatste dichtbundel, naar het symfonische gedicht Ein Heldenleben van de Duitse componist Richard Strauss en naar de bescheiden, angstige held in ieder van ons.
Collected Stories, 19/09-15/11 in De Zwarte Panter, Antwerpen. Meer info: janvanriet.com
